Een gevalletje radicalisering?

‘Niet zonder mijn zoon’ van Sophie Kasiki begint met een spannende vlucht op de motor vanuit Raqqa naar Turkije, een vlucht die James Bond niet zou misstaan. Sophie is echter geen Bond-girl en dit is geen fictie. In dit waargebeurde verhaal is Sophie eerder een misleide ziel met een rugzakje vol psychische problemen.

Sophie Kasiki is maatschappelijk werkster in een voorstad van Parijs. Drie jongens die tot haar cliëntenkring behoren vertrekken onverwacht naar Syrië. Hun familie blijft in wanhoop achter. Eenmaal daar nemen zij contact met haar op. Sophie hoopt ze aanvankelijk te overreden om terug te keren naar Frankrijk . Het tegenovergestelde zal gebeuren. Lijdend aan een depressie en zoekend naar de zin van haar leven laat Sophie zich overtuigen door hun politieke betogen. Na slechts enkele maanden neemt ze de ongelofelijke beslissing om naar Raqqa, de hoofdstad van de Islamitische Staat te vertrekken. Ze neemt haar zoontje van vier mee.
Daar aangekomen dringt de realiteit langzaam tot haar door. IS is een bezettingsleger en de oorspronkelijke Syrische bewoners bibberen van angst. De drie kwajongens die zij kende zijn nu fanatieke en gevaarlijke jihadisten die haar afzonderen en opsluiten. In een land waar vrouwen niet eens het recht hebben om zonder wettelijke beschermer over straat te lopen, trotseert Sophie alle gevaren om haar zoon te redden en naar huis terug te keren.

De snelle en spannende start staat jammer genoeg op zich. Wanneer Sophie terugblikt en ons vertelt hoe het allemaal begon, verliest het verhaal vaart. Bovendien vertelt ze haar verhaal op een wat afstandelijke manier, waardoor je je als lezer minder betrokken voelt. Je vraagt je af wat er met haar aan de hand is en waarom ze dit boek schrijft. Het is dan ook voornamelijk nieuwsgierigheid die je geboeid houdt.

Gaandeweg merk je dat haar afstandelijke vertelstijl overeenkomt met haar persoonlijkheid. Ze lijdt sinds haar kindertijd aan depressies en sluit al haar geliefden buiten. En zo houdt ze met haar afstandelijkheid ook de lezer op afstand. Ook haar man en omgeving zagen door haar teruggetrokkenheid niet hoe slecht ze eraan toe was. Terwijl ze juist hulp en aandacht nodig had.
Wanneer ze besluit te vluchten veranderen we van verteller. Nu is haar man aan de beurt. Zíjn emoties zijn vergeleken met Sophie ruimschoots aanwezig. De tranen springen je in de ogen bij de liefde en het verdriet dat over je heen wordt gegoten. Je leeft helemaal met hem mee.
Het is mooi dat de vertelstijl zo goed het verschil in de karakters van de personages weergeeft.

Is dit nu een boek dat ons een antwoord geeft op de vraag waarom IS zo aantrekkelijk is? Het antwoord ligt in het midden. Aan de ene kant krijg je een klein beetje zicht op de manipulaties van IS om rekruten te werven. Aan de andere kant gaat het bij Sophie niet om een gevalletje radicalisering.
Het gevoel van leegte en zinloosheid die ze als gevolg van haar depressie ervaart, maken haar een makkelijk slachtoffer voor de manipulaties van IS. Ze is eigenlijk op zoek naar hulp. Tijdens het lezen komen dan ook steeds meer vragen bij je op. Waarom? Hoe heeft het kunnen gebeuren? Hoe kan het dat ze niet weet waar ze naartoe gaat?

Grotendeels zal de lezer deze antwoorden zelf moeten invullen. Sophie besluit haar verhaal met een dankwoord aan degenen die beseffen dat depressie geen keuze is maar een verschrikkelijke ziekte. Daar moeten we het dan mee doen.