een degelijk debuut

Soms lijkt het voorbestemd om een bepaald boek te lezen. Ik merkte De man die alles achterliet voor het eerst op bij de Hebban Debuutprijs. De titel en cover spraken me wel aan en de lovende lezerscommentaren overtuigden me om het op mijn vakantieleeslijst te plaatsen. In juli bleek het boek niet alleen in mijn abonnement van Elly’s Choice te zitten, maar kon ik me ook inschrijven om deel te nemen aan de Hebban Leesclub ervan.
Hoewel ik erg nieuwsgierig aan dit boek begon, wist ik niet goed wat ik moest verwachten. Ik ben niet erg thuis in historische romans en bij een debuut is het sowieso altijd afwachten of de stijl van de auteur je al dan niet ligt. Al na de eerste hoofdstukken wist ik dat ik een goed boek te pakken had. De opbouw en schrijfstijl zijn vrij traditioneel. Het boek heeft een duidelijk begin, midden en eind. De verhaallijn ontwikkelt zich logisch en het taalgebruik is erg toegankelijk. Grappig dat het verfrissend is om een traditioneler werk te lezen; geen complexe flashbacks, geen choquerende beelden, geen vergezochte metaforen, maar wel een goed verteld verhaal dat de lezer meevoert naar het begin van de 20e eeuw.
De man die alles achterliet is vooral een roman over dromen en verlangens, maar ook over verwachtingen die ouders en kinderen hebben ten opzichte van elkaar. David bekijkt het huwelijk van zijn ouders aanvankelijk vanuit kinderogen en ziet een vader die ervan droomt om artiest te worden, die enthousiast zijn ambities overbrengt op zijn kinderen. Hij ziet een moeder die van een lachende, dansende vrouw evolueert tot een bittere, gesloten vrouw. Hij schippert tussen zijn verlangens om op zijn vader te lijken en de angst om dat ook daadwerkelijk te doen. Naarmate hij ouder wordt doorziet hij de fantasiewereld waarin zijn vader leeft en erkent hij de offers die zijn moeder heeft gebracht.
De verhuis van Nederland naar Amerika brengt voor David een hoop schuldgevoelens mee omdat hij net als zijn vader het gezin in de steek laat: “In Davids hoofd was het echter allesbehalve stil. Wat moest hij doen? Niet meer aan de brieven denken en alles bij het oude laten, zoals moeder en oma wilden? Aan de ene kant was het een verleidelijke gedachte; hij zou dan al het vertrouwde en geliefde niet hoeven los te laten. Aan de ander kant kneep zijn keel dicht bij de gedachte dat hij vader nooit meer zou spreken.”. Ondanks zijn gewetensbezwaren is de roep om zijn vader te volgen te groot en kan hij niet anders dan hem achterna gaan.
Commandeur schept door de combinatie van feiten en fictie een goed tijdsbeeld van de 20e eeuw. Het verstrijken van de tijd wordt met een aantal belangrijke historische gebeurtenissen gemarkeerd. Ik vond het grappig dat de argumenten die gebruikt worden tegen vernieuwingen dezelfde zijn die je vandaag hoort tegen het gebruik van smartphones, tablets, sociale media…: “Ze bedenken treinen, boten en vliegmachines, zogenaamd om de mensen dichter bij elkaar te brengen, maar ze zorgen alleen maar voor verwijdering.”. Ook op andere gebieden kan de link met het heden gelegd worden. Zo gaat Davids bedenking over de redenen waarom mensen hun land verlaten ook nu nog op: “Wat moest er gebeuren voor je je eigen geboortegrond inruilde voor een ander, vreemd land? Voor je afscheid nam van je vertrouwde leven? David kon begrijpen dat er jongens waren die droomden van een opwindend nieuw bestaan. Maar al die vermoeide gezinnen in versleten plunje, met huilende kinderen aan de hand? Wat hadden zij moeten ondergaan voor ze zich in dit onzeker avontuur stortten?”
Dat het verhaal gebaseerd is op de familiegeschiedenis van de auteur verhoogt het realiteitsgehalte van het boek. De personages worden knap uitgewerkt en zijn stuk voor stuk geloofwaardig. Met name voor de vaderfiguur is dit opmerkelijk, omdat hij door zijn tragiek en grootheidswaanzijn gemakkelijk een karikatuur had kunnen zijn. Naarmate David groeit en meer zelfzeker wordt, lijkt zijn vader kleiner te worden. Hoewel David alle reden tot leedvermaak heeft, maakt het hem onrustig en teleurgesteld: “Vroeger waren de rollen duidelijk geweest: vader liet hem de wereld zin, wist antwoorden op alle vragen. David volgde hem, luisterde aandachtig naar zijn verhalen en hoopte ooit in zijn vaders voetsporen te treden. Nu zag hij een man die zijn verweerde handen rusteloos over de tafel schoof en zichtbaar om woorden verlegen zat. Was dit dezelfde vader?”.

De man die alles achterliet is een degelijk debuut dat vooral liefhebbers van historische romans zal aanspreken. Ik las het voor de Hebban Leesclub.