Ja, zo moet het in de DDR geweest zijn.

Soms lees je een thriller die je nog heel lang bij zal blijven. Dit is er eentje van. Het boek is onwijs goed geschreven. De regels vliegen gewoon voorbij. Je voelt de emoties en spanningen van de pagina’s afdruipen. Het is net of je er bij bent geweest en als stille getuige toekijkt. Zo nu en dan krijg je even een moment rust. Om bij te komen. Of om na te denken over het oude DDR. Je kunt je levendig voorstellen dat het leven voor iemand op deze manier gegaan moet zijn. Braaf ja knikken en mee gaan met de flow. Rechtop blijven staan en geen emotie tonen. Jezelf laten gaan, nee, dat kon daar niet. Wanneer je dat ooit meegemaakt hebt, ben je voor de rest van je leven getekend. Het aangeleerde gedag ben je niet zo maar kwijt. Wellicht is het niet aanwezig in je volle bewustzijn, maar het sluimert ergens rond in je hoofd.

Onderdrukking, uitbuiting, martelingen, vervalsingen, “onze cultuur”, machthebbers, kruiwagens, leeghoofden, veel geld en vooral: geen eigen mening. Ja, zo moet het in de DDR geweest zijn.

Op 9 november 1989 viel de muur. De dag dat ik 18 jaar werd. Ik kan me de beelden en de chaos nog herinneren. Een tikkeltje onwaarschijnlijk, maar een groot feest voor de mensen uit de DDR. Vooral de mensen uit Berlijn, die letterlijk naar het Westen konden stappen.

En Josta Wolf. Josta, zat er midden in. Ze was jong toen ze in het ziekenhuis belandde en haar kans greep naar het Westen te gaan. Niet alleen om maar in het Westen te kunnen zijn (de grenzen hadden immers de volgende dag ook weer gesloten kunnen zijn; en wat dan?), maar vooral om aan haar ondervrager te kunnen ontkomen. Aan het leven dat haar in de DDR was opgedrongen. Aan haar gevangenis.

Die Josta, gezien en gered door David. Ze bouwt een leven op in Nederland. En dan, dan is het voor haar 2014. Een jaar vol ingrijpende gebeurtenissen. Ze denkt veel terug aan haar DDR tijd. Ze ondervindt er dagelijks hinder van. Er komen meer en meer herinneringen bovendrijven. Niet alleen beelden, maar ook geuren. Josta heeft een heel sterk reuk- en gehoororgaan ontwikkeld. Ze kan aan iemands zweet nog ruiken in wat voor bui iemand is. Maar dat zijn geen ontwikkelingen die elk “normaal” mens zo maar ontwikkeld. Zij had er een reden voor. Helaas wel.

Josta komt liever niet onder de mensen. Ze heeft een teruggetrokken leven opgebouwd als kunstenares. Maar nu moet ze. Ze moet een aantal mensen in vertrouwen gaan nemen. Het is een flinke stap, het gaat niet vanzelf, maar ze flikt het wel. Zo komt ze oud Stasi medewerkers tegen. Ze gruwelt. Haar ondervrager was ook werkzaam voor de Stasi. Maar nu moet ze deze man en vrouw wel vertrouwen. Gelukkig heeft ze een bepaald klik met de vrouw die ooit voor de Stasi aan contra spionage deed. Er ontstaat een gesmeerde samenwerking, waar andere partijen buiten gelaten worden. Laat die vrouwen maar “skoev’n”.

Josta had al veel meegemaakt in haar leven, maar dat er een orgaan van haar wordt gestolen is wel de druppel. Het rakelt enorm veel nare herinneringen op. Ze beland in een stroomversnelling, waarbij oude onzekerheden naar boven komen. Oude gewoontes. Oude reacties. Ze leert Tom kennen. Die weet haar met zijn frisse blik met beide beentjes op de grond te krijgen. Tijdens dit verhaal kijkt ze weer in de ogen van de man die haar 25 jaar geleden martelde. Kan Josta dit aan? Zijn dit de enige ogen waar ze in kijkt, of komen er nog meer ogen voorbij waar Josta in kijkt? En dan de kunst. De vele schilderijen die ze in het verleden heeft gemaakt. En die ze nog steeds maakt. Wat gaat er met haar kunst gebeuren?

Een verhaal wat iets met je doet. Het laat emoties bij je naar boven komen waar je boos door wordt. Onmacht is denk ik het beste woord. Het verhaal geeft je een inkijkje in het leven in de oude DDR. Maar het boek laat je ook beseffen dat er altijd een reden is om door te gaan.

Gelukkig wonen wij in het Westen, waar we niet onderdrukt worden. Wij mogen onze mening geven. Wij mogen emoties tonen. Hier is het eerder vreemd wanneer iemand geen emoties toont. Een boek wat je laat beseffen dat je gewoon moet genieten van alle mooie dingen om je heen. Het heuvellandschap in Limburg bijvoorbeeld, waar kwetterende vogels langs geulen zweven.