Meer dan 5,3 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

Meesterwerk!

Stef Smulders 24 april 2017 Auteur
Het is verleidelijk om in het diep gegroefde en verweerde gelaat van de schrijver Gavino Ledda zijn zware jeugdgeschiedenis terug te willen lezen, maar dat is misschien te ver gezocht. Toch staat Ledda vooral – alléén, eigenlijk – bekend om het verhaal van zijn verschrikkelijke jeugd, die hij beschreef in zijn roman uit 1975. Padre padrone (‘Vader baas’) gaat over zijn opvoeding als herdersjongen. De door de gebroeders Taviani geregisseerde, inktzwarte verfilming won een Gouden Palm in Cannes en maakte de auteur op slag beroemd.

Ledda, geboren in 1938, is een levende getuige van het feit dat er nog niet zo lang geleden in delen van Europa sprake was van extreme armoede, slavenarbeid en wijdverspreid analfabetisme. Een belangrijke geschiedenisles om niet te vergeten bij het juist beoordelen van gebeurtenissen in de huidige tijd.

Eenzaamheid en hard werken

Ik herinner mij de film vooral als zeer deprimerend, zonder enige hoop op verlossing. In het boek komen naast de gewelddadigheid van de vader en het isolement van de jonge Gavino ook positievere periodes aan bod. Gavino leert na de eerste verschrikkelijke maanden te wennen aan de eenzaamheid en het harde leven op het platteland. Dat gaat zover dat hij er na een paar dagen thuis te zijn geweest weer naar terugverlangt. Ledda beschrijft in een prachtige poëtische passage hoe de jongen heeft leren luisteren naar de geluiden van de natuur, hoe zijn omgeving met hem ’praat’.

“La solitudine del bosco e il silenzio profondo dell’ambiente, interrotto solo dal vento, dai tuoni o dallo scoppio del temporale in lontananza d’inverno, orchestrato dal canto degli uccelli e dal crogiolarsi della natura in primavera, ora per me non era più silenzio. A furia di ascoltarlo avevo imparato a capirlo e mi era divenuto un linguaggio segreto per cui mi sembrava animato, parlante e in movimento.”

Ontworsteling

In een aantal opzichten doet het verhaal denken aan dat van Stoner uit het boek van John Williams. In beide gevallen gaat het om een jongen die zich, dankzij een grote passie voor kennis die hij in een plotselinge openbaring ontdekt, weet te ontworstelen aan zijn armoedige omgeving. In het geval van Ledda is dat nog indrukwekkender, gezien de kansloze situatie van waaruit hij zich omhoog heeft moeten werken. En de tegenstand die hij daarbij te verduren kreeg.

Eerst raakt hij betoverd door de accordeonmuziek die hij een keer door rondtrekkende muzikanten hoort spelen. Hij slaagt erin de weerstand van zijn vader uiteindelijk te overwinnen en leert het instrument ook bespelen. Later richt hij zich op een gymnasiumopleiding en daarna ook op een universitaire studie. Verzet en pesterijen van zijn vader, dorpelingen en studiegenoten deren hem wel, maar houden hem niet tegen.


De beschrijving van de obstakels die Ledda moet overwinnen levert vele prachtige, gedenkwaardige passages op die niet onderdoen voor die in Stoner. De auteur weet bij de lezer zelfs nog medeleven voor de vader op te roepen, bijvoorbeeld wanneer de vader ontdekt dat zijn olijvenboomgaard, een werk van jaren, in één nacht door de vorst verwoest is. Bomen en planten waren de enige kinderen waarvoor hij zachte gevoelens koesterde, schrijft Ledda met een mengeling van ontroering en wrok. Ook de passages waarin vader en zonen afscheid nemen bij het emigreren naar het buitenland zijn aangrijpend en prachtig verwoord:

“E per la prima volta i patriarchi divennero padri. … E in uno slancio di tenerezza le braccia nerborute e le mani callose, che avevano sempre picchiato, avvinghiarono affettuosamente i propri figli…”

Padre padrone: minstens zo goed als de film

Het boek lijkt in het geval van Padre padrone te zijn overschaduwd door het succes van de film. Dat is jammer, want het geschreven verhaal is door zijn eigen hoge kwaliteit het lezen meer dan waard. Meeslepend, aangrijpend en prachtig poëtisch geschreven. Wat mij betreft hoort het boek absoluut thuis in canon van de moderne Italiaanse literatuur.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Stef Smulders