Ongelooflijk spannend, prachtig verteld door een held

Bijzonder verhaal

Voor mij ligt een schitterend uitgevoerd boek met talloze foto's ter illustratie van het getuigenverslag van Wim Aloserij, opgetekend door Frank Krake. Na het lezen kun je niet anders dan even stil te zijn van alles wat één persoon meegemaakt heeft tijdens WOII. Nog indrukwekkender is zijn reactie hierop. Dat maakt deze man zo bijzonder. In de eerste plaats omdat hij alles kan navertellen na zoveel jaar, maar vooral hoe hij elke keer weer de juiste keuze wist te maken. 

Wim Aloserij is 94 jaar wanneer hij zijn verhaal vertelt over de verschrikkingen die hij meemaakte in de Gestapo-gevangenis in de Euterpestraat Amsterdam, Kamp Amersfoort en de twee concentratiekampen Husum en Neuengamme, waar hij als dwangarbeider werkte.

Rode draad

Behalve alle wreedheden die de bezetters toebrachten aan de gevangenen, viel gedurende het verhaal één ding voortdurend op. Naast de woede die je als lezer krijgt, was daar steeds de reactie van Wim op iedere nieuwe situatie. Net wanneer je denkt dit is de laatste keer, nu is er geen uitweg meer, bedenkt hij een manier om het gevaar net af te buigen waardoor er weer wat tijd gewonnen is. De lezer weet dat Wim overleeft, maar toch blijft het spannend hoe hij het gaat redden. Eén van de zaken die opvalt is dat Wim zich erg goed kan verstoppen: als kind om een pak slaag van zijn dronken stiefvader te ontlopen, in één van de kampen door zich op te sluiten in de bezemkast en op het enorme schip om zoveel mogelijk kans te hebben op het levend te verlaten van het inferno. Een tweede rode draad is: niet opvallen. Dat heeft Wim goed gezien en is onderdeel van zijn tactiek.

‘De belangrijkste les die hij leerde was indien je geen slaag wilde, je vooral niet moest opvallen. Opgaan in de massa , dat was het advies. Bij appels probeerde hij dan ook ergens midden in de groep te gaan staan, zodat anderen niet alleen in het zicht van de bewakers stonden, maar ook binnen het bereik van hun knuppels. Hij ontwikkelde een zintuig voor alles wat om hem heen gebeurde, hij had ogen in de rug nodig.’

Chronologisch

Het verhaal wordt chronologisch verteld zodat de lezer meeloopt met de gebeurtenissen en zich niet hoeft te laten afleiden door tijdsprongen. Dit maakt dat je als het ware meeleeft, je identificeert met Wim en zo ook de verontwaardiging, boosheid, woede, afkeer en ook soms opluchting voelt. Een start met een dronken stiefvader is natuurlijk niet fijn, maar daartegenover staat een lieve moeder, een leuke zus en de troostende avontuurlijke zwerftochten door Amsterdam. Wanneer Wim tijdens de oorlog een onderduikadres nodig heeft komt hij terecht in West-Friesland, voor de kenner een herkenbare beschrijving van de streek, dit levert een mooie passage op van één van de betere tijden.
Detail: ook daar komt de perfecte verstopplaats weer in beeld!

Medisch

Wat een diepe indruk gemaakt heeft zijn de uitgebreide beschrijvingen over de zieken in de concentratiekampen. Ten eerste dat ziekten zo makkelijk kunnen uitbreken door de abominabele hygiënische omstandigheden en ten tweede dat er voor de patiënten geen behandeling mogelijk was omdat er geen middelen waren. Eén dokter voor het hele kamp, geen verbandmiddelen, geen medicijnen en een heel regiment aan de meest verschrikkelijke aandoeningen. Denk alleen aan dysenterie, stel je voor hoe de omgeving eruit gaat zien en hoe zo’n patiënt zich moet voelen. En het ergste van alles: hoe denkt de bezetter over een mensenleven? 

Onder deze erbarmelijke omstandigheden heeft Wim zich staande gehouden. Door gebrek aan eten kelderde zijn gewicht en toch heeft hij altijd elke kans gegrepen om iets eetbaars te krijgen. Regelmatig moest hij de verleiding weerstaan wanneer er besmettingsgevaar dreigde, dus niet eten van besmette etenswaren en oppassen met drinken. Hij waarschuwde ook medegevangenen, maar die konden de verleiding niet altijd weerstaan, met alle gevolgen van dien. Kameraadschap was erg belangrijk voor Wim, een goed gesprek en delen wanneer er iets te delen of te ruilen viel , deed hij ook graag.

Arbeid

Schrijnend en gedetailleerd zijn de verhalen over de dwangarbeid die de gevangenen moesten uitvoeren. Alles was zwaar. Ze moesten zonder een gevulde maag, goede warme kleding en schoeisel op pad. Allen leden onder een algemene slechte lichamelijke conditie, slechte weersomstandigheden, slecht materiaal en zeer zware arbeid. Veel mannen hielden het niet uit. Ze stierven bij bosjes en moesten dan vervoerd worden naar het lijkenhuis. Eén van die vervoerders, een Duitser, zal nog terugkomen aan het eind van het verhaal. De gevangenen marcheerden dagelijks door het dorp Husum en werden er uitgejouwd door de bewoners, ze moesten eens weten tegen wie ze zo scholden!

De boot

Aan het eind van de oorlog, net voor de bevrijding wordt de spanning enorm opgevoerd. Bloedstollende taferelen en gedetailleerde beschrijvingen van verrichtingen van de geallieerden zorgen ervoor dat je als lezer op het puntje van de stoel zit en door wilt lezen, je voelt dat het einde nadert, maar hoe? Wanneer is het gevaar echt geweken? De combinatie van de luxe boot waarop duizenden gevangen en hooggeplaatste Duitsers zaten is bizar: hoogpolig tapijt en doodzieke, berooide gevangenen. Net zo surrealistisch als het enorme contrast met de Duitsers die hun hachje proberen te redden en wél beschikten over een goedgevulde keuken.

Conclusie

Dit boek zou gelezen kunnen worden als een spannende avonturenroman, maar dat kan natuurlijk niet, want de lezer weet dat het waargebeurd is. De zorgvuldigheid waarmee de auteur de gebeurtenissen heeft opgeschreven in een vlotte schrijfstijl en het fenomenale geheugen van Wim Aloserij maken dat het boek, ondanks de verschrikkingen, toch plezierig te lezen is. De vele gesprekken die de auteur en de getuige hadden, brachten zoveel mogelijk details naar boven, waardoor het verhaal zo duidelijk uit de verf kon komen. Ook technische en andere aanvullende informatie maken het boek tot een afgerond geheel zonder losse eindjes, waardoor het boek ook echt dichtgeslagen kan worden. Hulde aan Wim Aloserij, Frank Krake en alle andere medewerkers.