Zo spreek je over de natuur

John Muir (1838-1914) heeft zijn sporen verdiend. Hij bereikte een miljoenenpubliek met zijn essays en boeken over de natuur. Van beroep was hij schrijver, natuuronderzoeker en natuurbeschermer en timmerde flink aan de weg zodat mede dankzij zijn lobbywerk onder andere Yosemite en Sequoia tot nationale parken benoemd werden. Dit is te lezen in het voorwoord van de uitgever. Liefhebbers van trektochten kunnen hun hart ophalen want John Muir leeft voort in de ‘Muir Treks’, die wereldwijd worden georganiseerd, ook op de Veluwe!

Wandel om in de stemming te komen mee met John en geniet van schitterende natuurbeschrijvingen en de rol van de mens in de natuur. Hoe woester hoe mooier vindt John en dat is het ook, van vlak eentonig land is nu eenmaal minder spektakel te verwachten dan bergachtig landschap waarin hoge toppen, gletsjers en verraderlijk weer de dienst uitmaken. In hoofdstukken met stoere namen als ‘De hoge bergen in’, ‘De gletsjers’ en ‘Een storm in de bossen’ leidt de auteur de lezer langs de meest onherbergzame en schitterende natuur. Er is ook de nodige aandacht voor de dieren. Aandoenlijke passages zorgen voor de perfecte balans tussen de ruigte en de gevoelige, pure dierenliefde. Het boek bevat een selectie van het schrijverschap van John Muir.

Muir werd geboren in Schotland, het gezin verhuisde toen hij 11 jaar was naar de V.S. Jeugdherinneringen worden opgehaald in het eerste hoofdstuk. Wanneer vader als kolonist een span ossen aanschaft voor het werk op het land, wordt dit door de kinderen bekeken als een bezienswaardigheid.

‘Die wijze, geduldige, zwoegende beesten namen de eerste vier, vijf jaar al het ploegen, kappen, sjouwen en allerhande zware klussen voor hun rekening en wij, die nog nooit een os hadden gezien, bekeken ze met dezelfde enthousiaste, open blik als waarmee we naar de wilde dieren keken. We werkten met ze mee, voelden mee als ze rustten, zwoegden en speelden, en leerden ze zo veel beter kennen dan voor een wetenschappelijk opgeleide natuurkenner ooit mogelijk zou zijn geweest. Algauw merkten we dat elke os, elke koe en elk kalf een eigen karakter had.’ (14-2018)

De natuur bracht nog veel meer verrassingen, zo moesten de kinderen leren zwemmen, dat ging op een heel aparte manier. Van vader moesten ze maar naar de kikkers kijken, dan kreeg je alle informatie om het zwemmen onder de knie te krijgen, zo simpel allemaal. En er waren vogels, vissen, planten, bloemen, noten en al het andere wat de natuur voortbrengt waarover je je kunt verwonderen, bij kunt dromen en kunt koesteren - zodat de liefde voor de natuur als een geplant zaadje uitgroeit tot een fors gewortelde passie en waarmee je later je beroep van kunt maken. Zo is het gegaan, de opmerkzame jonge John pikte de signalen op en pakte zijn kans om er zijn beroep van te maken.

Over bomen weet de auteur veel te vertellen. In het hoofdstuk over stormen komen we bijzonderheden te weten over de verschillende naaldbomen. Sommige jonge dennen buigen bijna tot aan de grond voorover, de oude grijsaards staan plechtstatig boven de jongen uit te wuiven. Prachtige observaties voeren langs de mooiste plekjes:

‘De douglassparren, met hun lange takken die zich in gelijkmatige strengen uitsponnen en hun naalden die in een glinsterende, grijze gloed samenklonterden, vormden een schitterend plaatje, scherp afgetekend tegen de heuveltoppen. De aardbeibomen in de valleitjes, met hun rode schors en grote, glanzende bladeren die alle kanten op gedraaid waren, weerkaatsten het zonlicht met deinende schitteringen die je vaak op het golvende oppervlak van een gletsjermeer ziet.’(196-2018)

De auteur maakt poëtisch proza van de fenomenen in de natuur, je moet er oog voor hebben en oor, want ook de beschrijvingen van de geluiden ontbreken niet in de lofzang op de natuur, wat te denken van het idee om in een hoge boom te klimmen om ‘mijn oor te luisteren te leggen bij de eolische muziek van zijn allerhoogste naalden’(198-2018)

Een van de hoogtepunten vind ik het essay met de titel ‘Stickeen’, waarin een hondje de hoofdrol krijgt. Een schitterend opgebouwde vertelling waarin Stickeen meegenomen wordt op een trektocht met hindernissen. Het zwarte kortharige hondje met een bol lijfje en korte pootjes gedraagt zich wat zonderling, is een beetje op zichzelf, maar weet toch altijd wat er gaande is. Dit hondje gaat mee op gletsjertocht, een memorabele tocht, eentje die de lezer een geografisch lesje oplevert maar ook laat huiveren over de barre omstandigheden waarin baas en hond terechtkomen.

‘Toen kwamen we in een ingewikkeld netwerk van gletsjerspleten terecht, begonnen er mistige rafels uit de samenpakkende wolken los te komen en joeg de gevreesde sneeuw ons algauw in dichte vlokken tegemoet. Ik begon me zorgen te maken of ik in de verblindende sneeuwstorm de weg nog wel zou kunnen vinden. Stickeen vertoonde geen greintje angst. Hij was nog steeds dezelfde stille, pientere, kleine held. Maar ik merkte wel dat hij, toen alles donker werd door de sneeuwstorm, vlak achter me bleef lopen.’ (133-2018)

Met verwondering heb ik dit boek gelezen, er is een goede mix van lofzang op de natuur en kritische noten op menselijk handelen. Voor de liefhebber van ongerepte natuur en trektochten een bijzonder fijn boek. Ingetogen uitbundigheid zou ik het willen noemen, stil genieten….