Woordenvloed als handelsmerk

Een landelijke streek in Portugal, ca. 1900 tot 1975. De geschiedenis van de arbeid in de 20ste eeuw, geconcretiseerd in 4 generaties en 3 regimes (koninkrijk, dictatuur, democratie). Via slavenarbeid, armoede, schuchtere stakingen voor hoger loon, strijd om de invoering van 1 mei als wettelijke feestdag en uiteindelijk hedendaagse arbeidsvoorwaarden schetst Saramago de ontvoogdingsstrijd van een hele schare landarbeiders. Saramago lezen is massieve tekstblokken doorploegen. Zinnen van een halve pagina zijn niet uitzonderlijk en zelden staan er meer dan 2 alinea's op een blad. Die woordenvloed is Saramago's handelsmerk, inclusief zijsprongen en ingebakken dialogen. In een stijl die overloopt van ironie, vaak neigend naar sarcasme, en vol metaforen, krijgt de roman gestalte. De kleine man speelt de hoofdrol, met tegenover zich de gezagsdragers kerk en staat. Op indrukwekkende wijze beschrijft de auteur het geploeter van de arbeiders en de machtsmechanismen van wie hen onder de duim wil houden. Het is even wennen in het begin, die volle bladspiegel, maar wie doorleest krijgt heel wat in de plaats en ontdekt telkens opnieuw hoe deze meesterschrijver de verborgen agenda's van de machthebbers onder woorden brengt. De personages worden nauwelijks uiterlijk beschreven, ze krijgen vorm door hun gedragingen en uitspraken. De karakters van de gewone mensen worden uitgewerkt en van contextgegevens voorzien; machthebbers blijven iconen en verschillende van hen die dezelfde rol hebben dragen een gelijkaardige naam. In deze roman heb ik Nobelprijswinnaar Saramago pas echt leren kennen en waarderen en ik wil zeker nog meer lezen van hem om zijn zonder meer indrukwekkende en beschouwende gedachtestroom verder te kunnen proeven.

*****
Toegevoegd aan mijn lijst "Portugal": Literatuur van Portugese auteurs of van niet-Portugese schrijvers waarin Portugal een belangrijke rol speelt.