Meer dan 5,3 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

Een ontwortelde Berberjongen zoekt zijn weg in het leven

Tommy Verhaegen 31 maart 2018
Het Schapenfeest
Erg verfrissend, die flapuit manier van schrijven. En ook erg herkenbaar, dat overschakelen tussen de realiteit en het dagdromen waar de grenzen soms wegvallen. En dat leidt dan weer naar al dan niet gelukte improvisaties om die verwarring te verbergen. Toch had ik steeds het gevoel dat het hier gaat over een volwassene die zijn ervaringen als 11-jarige in aangepaste bewoordingen brengt - wat het uiteraard ook is.
Vandaar volgens mij ook de twijfel of dit boek geschikt is voor 11+ jarigen. De echte woorden van een 11-jarige zijn uiteraard bedoeld voor leeftijdsgenoten maar zouden voor ons heel wat minder interessant zijn om te lezen.
Wat me ook opvalt is de levensechtheid van het geheel, zowel de omgang binnen het gezin als met de buitenwereld.
In amper 120 bladzijden geeft El Azzouzi on hier bijna een documentaire over het opgroeien als (Berber) Marokkaans-Vlaamse jongen tussen 2 werelden, zowel naar feiten als naar de onderliggende oorzaken. En dat op een zodanig humoristische manier dat de scherpe kantjes er af geslepen worden en je het boek in 1 ruk wil en kan uitlezen.
Het prachtigste vind ik dat de vader het hopeloze van het slaan met de riem inziet maar er bij gebrek aan alternatief toch maar mee doorgaat. Terwijl de moeder wél een effectieve straf toepast: ... moeder had iets beters gevonden. Ze schepte een dubbele portie lever op mijn bord, die ik onder harde dwang opat.
Zonder de humor wordt dit een heel ander verhaal, dat helemaal niet meer zo prettig leest, integendeel.
Een op zich haast banale en alledaagse vraag: Lukt het Ayoub om te vermijden dat hij samen met zijn vader een schaap moet slachten? Om dat simplele gegeven, dat zich over minder dan 18 uur uitstrekt, te spreiden over 120 boeiende bladzijden gebruikt Fikry El Azzouzi een hele trukendoos. Het belangrijkste element is humor. Het verhaal is er mee doordrenkt: cynisch, zelfspot, burlesk, situaties, ... Tegelijkertijd haalt die humor de scherpe kantjes van de controverse. Het boek gebruikt zo ongeveer elk vooroordeel dat er bestaat over Marokkanen en de auteur komt er gewoon mee weg zonder dat er iemand het gevreesde R* woord gebruikt. Dat hij zelf allochtoon is, geeft hem wel het voordeel van de thuiswedstrijd natuurlijk. Daar komt dan het perspectief van een 11-jarige bij dat duidt op onschuld en naïviteit.De dubbele bodems: een humoristisch jeugdverhaal dat een veel serieuzer coming-of-age verhaal over het opgroeien tussen twee werelden en culturen bevat. Dat duidt volgens mij op een autobiografisch element. En dan vraag ik me na het lezen eigenlijk af of er zelfs niet nog een diepere bodem is waar de schrijver eigenlijk vanuit een observatiestandpunt met ons als lezer lacht!
De rode draad zijn alle trucs die Ayoub bedenkt om te zorgen dat hij geen schapenvlees (en dan vooral de lever) moet eten. Telkens wordt de spanning en beetje opgebouwd tot het plannetje onvermijdelijk weer in duigen valt. En op de puinhopen daarvan kiemt meteen een volgend idee. Het verhaal krijgt voldoende diepgang door enkele flashbacks om de andere personages voor te stellen. De vele dialogen zorgen dat het verhaal in beweging blijft. De dagdromen vullen de tussenliggende periodes op met non-stop actie.
De stem, die zich rechtstreeks naar de lezer richt, past gewoon in het algemeen kader van de leefwereld van de 11-jarige: wat er feitelijk gebeurt (gezien en gekleurd door zijn ogen, dat wel) en zijn droomwereld als superheld. De rechtstreekse dialoog zie ik als het oefenen van zijn verdediging in het geval hij betrapt wordt (op dromen maar ook op dingen die hij doet waarvan hij heel goed weet dat ze niet mogen).


"Drarrie in de nacht"
Een logisch gevolg op "Ayoub" waar gewoon enkele jaren (de overgang) tussenuit geknipt zijn wegens overbodig en meer van hetzelfde. Het enige grote verschil, naast Ayoub's leeftijd, is dat in Drarrie geen moeite meer gedaan wordt om alles via een humoristische bril te presenteren. Daardoor worden we veel directer met de rauwe werkelijkheid geconfronteerd. De essentie blijft hetzelfde: het opgroeien tussen twee werelden die niet met mekaar te verzoenen zijn.
Uiteraard worden tijdens de kinderjaren de kiemen gelegd voor de latere tienerjaren die daar een uitvergroting van zijn. Het dagdromen is erg afgezwakt en vervangen door het schrijven in zijn dagboek. Waar de vader eerst via lijfstraffen zijn gezag tracht te handhaven moet hij later zijn onmacht toegeven en gaat dan over tot zijn laatste redmiddel: verbanning. Moeder en zussen, tegelijkertijd toevlucht en boksbal, worden vervangen door het nieuwe clubje uitgestotenen-vrienden.
Ayoub blijft iemand die zich veel groter voordoet dan hij werkelijk is en zo telkens op zijn bek gaat, het wordt enkel groter, crimineler en gevaarlijker, ook de gevolgen.
Werken en verantwoordelijkheid blijven zaken die je tot elke prijs moet vermijden.
Hoewel hij ouder wordt blijft Ayoub eigenlijk onveranderdelijk dezelfde achterbakse schlemiel. Zijn vrienden gaan aktief hun ondergang tegemoet, Ayoub laat het aan zich voorbijgaan.
‘Relevant, wrang, komisch, verontrustend – het boek van het jaar’, schreef Tom Lanoye over dit deel. Als het over "Het Schapenfeest" zou gaan ben ik het volkomen met hem eens, bij"Drarrie" valt het aspect komisch dan wel compleet weg, ik zou daar zelfs eerder tragisch zetten.
Relevant omdat het bijna een biopic is over het leven in mijn buurt.
Wrang omdat het erg zuur is hoe alles fout loopt terwijl het zoveel beter zou kunnen.
Komisch? Dan toch wel een zieke vorm van humor.
Verontrustend hoe je heel de tijd een onafwendbare dreiging voelt groeien. En voor Drarrie wil ik gerust het woord beangstigend gebruiken.

"Alleen zij"
Ook dit verhaal wordt chronologisch verteld - vanuit het perspectief van Eva - met hier en daar een zijsprongetje in de tijd om iets te verduidelijken. Tijd speelt ook een belangrijke rol in de korte inleidingen bij bijna elk van de 24 hoofdstukken, die het geheel echt in de tegenwoordige tijd moeten kaderen.
De plot gaat weer verder waar "Drarrie" eindigt maar slaat het verblijf in de instelling over (dat krijgen we als een korte referentie verder in het verhaal). Er wordt kort ingegaan op de belangrijke personages uit de vorige verhalen: de familie is er nog maar er is niet echt contact, de vrienden zijn dood of vermist. Het restaurant is even een nieuwe besloten wereld waar Eva en Ayoub elkaar ontmoeten met als dramatisch dieptepunt de dood van Rosette. Zodra hun ontmoeting en relatie aannemelijk zijn, verschuift de focus naar de andere kleine wereld van het toneel, Hannah en Said. Meer en meer komen er referenties naar racisme en terrorisme, waarbij, al dan niet direct, Ayoub en Eva altijd wel als slachtoffer getoond worden. Hoogtepunten zoals de geestuitdrijver, de dood van Stefaan, de reis naar Marokko en het ontmoeten van Ayoub's familie zijn evenzovele drempels die moeten overwonnen worden - en bevrijdend werken - zodat niets hun uiteindelijke geluk nog in de weg kan staan. Dat er een climax op de luchthaven zit aan te komen is niet echt een verrassing. Dat de vader van Ayoub dan duidelijk lichamelijke en geestelijke problemen heeft, groter dan verwacht, doet vermoeden dat hem iets zal overkomen.
Wat Fikry El Azzouzi beschrijft is gewoon levensecht en volgens mij met duidelijk autobiografische elementen. Dat dat voor sommigen ongemakkelijk overkomt omdat het niet strookt met hun ideale wereldbeeld is voor mij pas stereotiep denken. De vooroordelen zijn er echt en bevatten gewoonlijk meer dan een kern van waarheid. De verdienste van de schrijver is dat hij ze niet ontkent of tracht te weerleggen (hij oordeelt niet) maar ze verwerkt in het verhaal net zoals ze in het echte leven voorkomen. Op die manier toont hij ook de mogelijke gevolgen ervan aan zonder zeurderig en belerend te worden.
De schrijfstijl op zich: direct, interactief, straattaal, actueel, is niet echt uniek, wel verfrissend. Het tonen van de echte redenen tot onmogelijkheid en onwil tot integratie maakt het echte verschil. Dat de schrijfstijl mee evolueert met de leeftijd van Ayoub is een geweldige prestatie, evenals de wisseling van perspectief van Ayoub naar Eva.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Tommy Verhaegen