Lezersrecensie
Huis Clos, het is beter jong te sterven, dan lang te lijden
'Onverwerkt verleden tijd'
-Manja Croiset
Huis Clos, het is beter jong te sterven, dan lang te lijden
Mijn Odyssee een (auto-)biografie en egodocument.
In het eerste deel beschrijft Croiset haar herinneringen uit haar vroegste jeugd. Ze is de jongste van drie dochters van de Joodse Paula Kool en Odo Croiset. Paula heeft in de Tweede Wereldoorlog haar hele familie verloren in de Shoah (Holocaust). Odo had Joods bloed en was in de oorlog illegaal drukker van, de destijds eveneens illegale krant, Het Parool. Tijdens de Duitse bezetting werd hij gevangen gezet en belande in het concentratiekamp Sachsenhausen. Paula en Odo gingen een gemengd huwelijk aan, doordat een zwangerschap zich aangekondigd had.
Paula is getraumatiseerd en depressief. Op een derde zwangerschap heeft ze niet gerekend en eigenlijk is de kleine Manja niet echt gewenst. De jongste dochter blijkt een pienter meisje, maar blijft altijd, zoveel mogelijk onopgemerkt, in de achterhoede. Dit vooral op school, waar haar angsten zich langzamerhand een weg naar buiten zoeken. Op balletles
blinkt ze uit en op school is ze een intelligente en gehoorzame leerling.
Thuis voelt Manja dat ze eigenlijk niet gewenst is. Schaamte, angst en onzekerheden komen om de hoek kijken en ze ontbeert de warmte van een liefhebbende moeder.
De ouders zijn voor die tijd heel progressief, maar weten niet om te gaan met hun jongste dochter. Paula heeft last van paniekaanvallen en ook Manja krijgt ermee te maken, maar die worden door de artsen niet goed ingeschat. Volgens hen zou het kopieergedrag zijn.
Dit leidt er uiteindelijk toe dat ze op zestienjarige leeftijd wordt opgenomen in een psychiatrische kliniek. Een gevoel van onveiligheid wordt gevoed door het strenge regime.
In die jaren werd er in het geheel niet spaarzaam omgegaan met het verstrekken van medicatie. Ondanks dat Manja zich niet altijd goed begrepen of bejegend voelt, schemert er in de tekst toch door dat ze veel van haar ouders - beiden hebben een hoge leeftijd behaald - heeft gehouden. Haar vader is altijd haar beschermer geweest. Hij was als 'een onwrikbaar blok graniet', maar ook 'haar rots in de branding' en heeft veel met zijn jongste dochter gepraat. Toch heeft hij gezwegen over het oorlogsverleden van Paula en de Shoah die zijn stempel op haar moeder heeft gedrukt. Bij Manja rijst de vraag waarom zíj in een kliniek opgenomen moest worden en haar moeder niet.
Het derde gedeelte van het boek - over de Shoah die nooit voorbij gaat - vertelt op een zeer uitgebreide, maar confronterende wijze over de impact van de Holocaust op 'de tweedegeneratie oorlogsslachtoffers'.
De schrijfstijl is heel divers. Fragmentarisch, ook wel als flarden van gedachten, worden de herinneringen beschreven en afgewisseld met poëzie. De verhalende tekst is niet overal coherent, eerder chaotisch en in telegramstijl, maar de essentie is heel duidelijk.
De auteur toont zich een ware woordkunstenaar, zo verbastert ze bijvoorbeeld Traumata tot Traumamma enTraupappa. Kernachtige oneliners zijn in de tekst verweven. Cynisme en zelfspot doorspekt de tekst, maar de verdrietige lading blijft duidelijk voelbaar. Zeer gedetailleerd wordt een leven van zeventig jaar beschreven en dat niet alleen.....ook het leed van de jaren daarvoor.
Het boek is uitzonderlijk volledig gedocumenteerd, onderbouwd en voorzien van verduidelijkende afbeeldingen. De eenzaamheid, het zich onbegrepen voelen door familie, die haar verwijt haar psychisch ziek zijn te cultiveren, en de wanhoop spatten van de bladzijden af. Het is uitermate beklemmend en het grijpt je bij de strot om te lezen dat er ná de oorlog een nieuwe oorlog kan ontstaan in het hoofd van degene die het aan den lijve heeft meegemaakt, maar ook in het hoofd van de volgende generatie.
De Odyssee van Manja Croiset, alleen kwam Odyssee zelf, na zijn omzwervingen veilig weer thuis.
Jan Foudraine (1929-2016) was psychiater en bewerkstelligde met zijn boek Wie is van hout? dat er een andere en meer kritische visie ontstond op de psychiatrie. In de vorige eeuw werd een psychiatrisch patiënt gezien als wandelend ziektebeeld, volgestopt met medicatie en behandeld met elektroshocktherapie. De menselijke benadering van de patiënt was vaak ver te zoeken en Foudraine liet zien een groot voorstander te zijn van een meer individuele benadering, minder hiërarchie in de kliniek, minder medicatie.
Deze ommezwaai in denken werd natuurlijk niet direct algemeen goed en bij de 'oude garde' van psychiaters en verpleegkundigen was er weerstand om 'het oude' los te laten. Het heeft de tijd nodig gehad om in te dalen.
Gelukkig staat tegenwoordig het individu centraal en niet het ziektebeeld.
Auteur
Manja Croiset (Amsterdam, 5 juli 1946) is een Nederlandse dichteres, schrijfster, voordrachts- en beeldend kunstenares.
Croiset is een dochter van Shoah-overlevenden. Ze is de jongste van drie dochters. Haar moeder Paula Kool (1918-2012) was Joods en verloor haar hele familie. Haar vader Odo Croiset (1915-2011) zat in diverse kampen wegens illegaal drukwerk.
Croiset was vanaf haar 6e op balletles bij Nel Roos, de latere Nel Roos-balletacademie. Ze danste voor Unicef in de Jaarbeurshallen in 1960, georganiseerd door Carel Briels. Dit evenement werd rechtstreeks uitgezonden op de tv en draaide tevens in de zomer van1960 in de bioscoop.
Na de lagere school bezocht Croiset hetBarlaeus Gymnasium. Ze kwam, als tweedegeneratieslachtoffer, op jonge leeftijd in de psychiatrie terecht. Ze verbleef jaren in psychiatrische inrichtingen. Daarover is ze op haar zestigste gaan publiceren. Ze is negen jaar werkzaam geweest bij het Leidsch Dagblad.
Er is een film over haar leven gemaakt door de documentairemaker Willy Lindwer. Deze ging in première op 24 februari 2014 in EYE in Amsterdam, en is op 22 april 2018 vertoond in het Nationaal Holocaust Museum in oprichting in Amsterdam.
De film is opgenomen in het archief van Yad Vashem inclusief de inleidende speeches en twee boeken van de schrijfster in de bibliotheek.
De schrijfster heeft de grammaticale vorm onverwerkt verleden tijd ingevoerd, zowel de film als haar boek Mijn leven achter onzichtbare tralies worden hiermee geopend. Eveneens heeft de dichteres met Bloemlezing of rouwkrans en Prozee als synoniem van lyrisch proza de Nederlandse taal verrijkt. De eigen schrijfstijl is benoemd als: idiosyncrasie, medisch jargon. Psychologica. Voortvloeiend uit haar historische boeken, breder dan egodocumenten. Gaandeweg haar loopbaan heeft ze zich ontwikkeld tot woordcartoonist.
(Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Manja_Croiset)
Titel: Mijn Odyssee
Auteur: Manja Croiset
Pagina's: 352
ISBN: 9789402172560
Uitgeverij Brave New Books
Verschenen: februari 2018
-Manja Croiset
Huis Clos, het is beter jong te sterven, dan lang te lijden
Mijn Odyssee een (auto-)biografie en egodocument.
In het eerste deel beschrijft Croiset haar herinneringen uit haar vroegste jeugd. Ze is de jongste van drie dochters van de Joodse Paula Kool en Odo Croiset. Paula heeft in de Tweede Wereldoorlog haar hele familie verloren in de Shoah (Holocaust). Odo had Joods bloed en was in de oorlog illegaal drukker van, de destijds eveneens illegale krant, Het Parool. Tijdens de Duitse bezetting werd hij gevangen gezet en belande in het concentratiekamp Sachsenhausen. Paula en Odo gingen een gemengd huwelijk aan, doordat een zwangerschap zich aangekondigd had.
Paula is getraumatiseerd en depressief. Op een derde zwangerschap heeft ze niet gerekend en eigenlijk is de kleine Manja niet echt gewenst. De jongste dochter blijkt een pienter meisje, maar blijft altijd, zoveel mogelijk onopgemerkt, in de achterhoede. Dit vooral op school, waar haar angsten zich langzamerhand een weg naar buiten zoeken. Op balletles
blinkt ze uit en op school is ze een intelligente en gehoorzame leerling.
Thuis voelt Manja dat ze eigenlijk niet gewenst is. Schaamte, angst en onzekerheden komen om de hoek kijken en ze ontbeert de warmte van een liefhebbende moeder.
De ouders zijn voor die tijd heel progressief, maar weten niet om te gaan met hun jongste dochter. Paula heeft last van paniekaanvallen en ook Manja krijgt ermee te maken, maar die worden door de artsen niet goed ingeschat. Volgens hen zou het kopieergedrag zijn.
Dit leidt er uiteindelijk toe dat ze op zestienjarige leeftijd wordt opgenomen in een psychiatrische kliniek. Een gevoel van onveiligheid wordt gevoed door het strenge regime.
In die jaren werd er in het geheel niet spaarzaam omgegaan met het verstrekken van medicatie. Ondanks dat Manja zich niet altijd goed begrepen of bejegend voelt, schemert er in de tekst toch door dat ze veel van haar ouders - beiden hebben een hoge leeftijd behaald - heeft gehouden. Haar vader is altijd haar beschermer geweest. Hij was als 'een onwrikbaar blok graniet', maar ook 'haar rots in de branding' en heeft veel met zijn jongste dochter gepraat. Toch heeft hij gezwegen over het oorlogsverleden van Paula en de Shoah die zijn stempel op haar moeder heeft gedrukt. Bij Manja rijst de vraag waarom zíj in een kliniek opgenomen moest worden en haar moeder niet.
Het derde gedeelte van het boek - over de Shoah die nooit voorbij gaat - vertelt op een zeer uitgebreide, maar confronterende wijze over de impact van de Holocaust op 'de tweedegeneratie oorlogsslachtoffers'.
De schrijfstijl is heel divers. Fragmentarisch, ook wel als flarden van gedachten, worden de herinneringen beschreven en afgewisseld met poëzie. De verhalende tekst is niet overal coherent, eerder chaotisch en in telegramstijl, maar de essentie is heel duidelijk.
De auteur toont zich een ware woordkunstenaar, zo verbastert ze bijvoorbeeld Traumata tot Traumamma enTraupappa. Kernachtige oneliners zijn in de tekst verweven. Cynisme en zelfspot doorspekt de tekst, maar de verdrietige lading blijft duidelijk voelbaar. Zeer gedetailleerd wordt een leven van zeventig jaar beschreven en dat niet alleen.....ook het leed van de jaren daarvoor.
Het boek is uitzonderlijk volledig gedocumenteerd, onderbouwd en voorzien van verduidelijkende afbeeldingen. De eenzaamheid, het zich onbegrepen voelen door familie, die haar verwijt haar psychisch ziek zijn te cultiveren, en de wanhoop spatten van de bladzijden af. Het is uitermate beklemmend en het grijpt je bij de strot om te lezen dat er ná de oorlog een nieuwe oorlog kan ontstaan in het hoofd van degene die het aan den lijve heeft meegemaakt, maar ook in het hoofd van de volgende generatie.
De Odyssee van Manja Croiset, alleen kwam Odyssee zelf, na zijn omzwervingen veilig weer thuis.
Jan Foudraine (1929-2016) was psychiater en bewerkstelligde met zijn boek Wie is van hout? dat er een andere en meer kritische visie ontstond op de psychiatrie. In de vorige eeuw werd een psychiatrisch patiënt gezien als wandelend ziektebeeld, volgestopt met medicatie en behandeld met elektroshocktherapie. De menselijke benadering van de patiënt was vaak ver te zoeken en Foudraine liet zien een groot voorstander te zijn van een meer individuele benadering, minder hiërarchie in de kliniek, minder medicatie.
Deze ommezwaai in denken werd natuurlijk niet direct algemeen goed en bij de 'oude garde' van psychiaters en verpleegkundigen was er weerstand om 'het oude' los te laten. Het heeft de tijd nodig gehad om in te dalen.
Gelukkig staat tegenwoordig het individu centraal en niet het ziektebeeld.
Auteur
Manja Croiset (Amsterdam, 5 juli 1946) is een Nederlandse dichteres, schrijfster, voordrachts- en beeldend kunstenares.
Croiset is een dochter van Shoah-overlevenden. Ze is de jongste van drie dochters. Haar moeder Paula Kool (1918-2012) was Joods en verloor haar hele familie. Haar vader Odo Croiset (1915-2011) zat in diverse kampen wegens illegaal drukwerk.
Croiset was vanaf haar 6e op balletles bij Nel Roos, de latere Nel Roos-balletacademie. Ze danste voor Unicef in de Jaarbeurshallen in 1960, georganiseerd door Carel Briels. Dit evenement werd rechtstreeks uitgezonden op de tv en draaide tevens in de zomer van1960 in de bioscoop.
Na de lagere school bezocht Croiset hetBarlaeus Gymnasium. Ze kwam, als tweedegeneratieslachtoffer, op jonge leeftijd in de psychiatrie terecht. Ze verbleef jaren in psychiatrische inrichtingen. Daarover is ze op haar zestigste gaan publiceren. Ze is negen jaar werkzaam geweest bij het Leidsch Dagblad.
Er is een film over haar leven gemaakt door de documentairemaker Willy Lindwer. Deze ging in première op 24 februari 2014 in EYE in Amsterdam, en is op 22 april 2018 vertoond in het Nationaal Holocaust Museum in oprichting in Amsterdam.
De film is opgenomen in het archief van Yad Vashem inclusief de inleidende speeches en twee boeken van de schrijfster in de bibliotheek.
De schrijfster heeft de grammaticale vorm onverwerkt verleden tijd ingevoerd, zowel de film als haar boek Mijn leven achter onzichtbare tralies worden hiermee geopend. Eveneens heeft de dichteres met Bloemlezing of rouwkrans en Prozee als synoniem van lyrisch proza de Nederlandse taal verrijkt. De eigen schrijfstijl is benoemd als: idiosyncrasie, medisch jargon. Psychologica. Voortvloeiend uit haar historische boeken, breder dan egodocumenten. Gaandeweg haar loopbaan heeft ze zich ontwikkeld tot woordcartoonist.
(Bron: https://nl.wikipedia.org/wiki/Manja_Croiset)
Titel: Mijn Odyssee
Auteur: Manja Croiset
Pagina's: 352
ISBN: 9789402172560
Uitgeverij Brave New Books
Verschenen: februari 2018
1
Reageer op deze recensie
Meer recensies van Truusje Truffel /Marjon Nooij
Gesponsord
Deze thriller trekt je razendsnel mee in een complot met onbetrouwbare staatslieden met hun eigen agenda's, internationale conflicten en hoogoplopende bedreigingen voor de samenleving.
