Emotioneel verhaal over thee en verlangen naar traditie

Het is maar nauwelijks voor te stellen dat in het achterland van China tot voor kort nog hele stammen heilig geloofden in tradities die we hier als barbaars zouden bestempelen. Auteur Lisa See (1955) (van origine Chinees-Amerikaans) maakt je in deze prachtige roman deelgenoot van het emotionele, traditionele, maar ook schrijnende levensverhaal van de elfjarige Li-Yan, telg uit een bergdorp familie in de afgelegen bergen van de Chinese provincie Yunnan. Sylvia Wevers vertaalde het boek uit het Engels.

See begint haar verhaal klein in Li-Yans geboortedorp Spring Well. Afgeschermd door onontginbare natuur, zijn moderne invloeden amper dertig jaar geleden nog niet doorgedrongen tot het theedorp. Gedetailleerd beschrijft ze hoe haar inwoners vertrekken naar hun theevelden om bladeren te plukken om te verkopen in het theecentrum. Buiten het werk bestaan hun levens uit het gunstig stemmen van het lot door het uitvoeren van rituele gebruiken.

“Ik kijk om me heen naar het bos en zie geen gezondheid en genezing, maar bijgeloof en tradities die mensen verdriet doen.”

Al snel komt er een keerpunt in het leven van de jonge Li-Yan. Als zij na de geboorte van een tweeling (menselijk miswassen, volgens de Akha-cultuur), toeziet hoe de vader de pasgeboren kindertjes moet verstikken, begint ze haar moeder, (A-ma en matriarch van de stam) vragen te stellen. Een bevredigend antwoord op haar ‘waarom vraag’ krijgt ze niet. Het is duidelijk dat See veel research deed en over gedegen kennis van de (traditionele) Chinese samenleving beschikt. Zo geeft ze nauwkeurig het theeverwerkingsproces weer en vlecht ze door haar vertelling nog meer feiten over het edele ambt van theemeester, dat Li-Yan ooit wil vervullen. Door haar gedetailleerde en waarheidsgetrouwe beschrijvingen laat de schrijfster je mee gruwelen met haar hoofdpersonage en bezorgt ze je beelden die je voorlopig niet meer van je netvlies krijgt. Ze start met het bevragen van de traditionele samenleving, maar spaart ook onze moderne gebruiken niet.

Als Li-yan zwanger raakt buiten het huwelijk en geheel tegen de tradities in haar dochtertje niet ombrengt maar te vondeling legt bij een adoptiebureau, vindt ze het tijd om te vertrekken. Na omzwervingen waarin tegenspoed zich stapelt op tegenspoed en ze stukje bij beetje al het geloof in haar oude leven kwijtraakt, komt ze terecht in Amerika. Dichtbij haar door een Amerikaans stel geadopteerde dochtertje. Dit is het moment dat de kracht van de vertelling afneemt, omdat See het vertelterrein almaar vergroot, maar dat staat haaks op de boodschap die steeds sterker wordt.

See laat zonder belerend te zijn zien dat de moderne samenleving een hang heeft naar het verleden, terwijl de traditionele samenleving verlangt naar de middelen en rijkdom van het moderne leven. Subtiel weet ze je tussen de regels door in te laten zien dat iedere manier van leven zijn nare gewoonten kent, het is maar net wat je ‘normaal’ vindt.

Hoewel het grote aantal traditioneel Chinese woorden aan het begin wat duizelt, zijn termen als ‘tu’ (puur, traditioneel), ‘pu-er’ (de naam van echte traditionele thee), ‘A-ma’ (moeder), ‘ruma’ en ‘nima’ (medicijnman en soort van oude voorganger), een toevoeging voor de geloofwaardigheid van het verhaal. Bij het dichtslaan van dit boek heb je kennis gemaakt met de Chinese samenleving en haar oude tradities, maar ben je je ook bewust van het effect dat ontwikkelingen hebben op een samenleving en hoe zij haar niet alleen verder brengen, maar ook volledig kunnen ontwrichten.