Eeb antioorlogs-Elsschot: minder persoonlijk, maar op andere manier mooi

Aansprekende personages zijn er niet echt in dit boek en daar gaat het m.i. ook niet om. Hoofdthema is het destijds maar halfbegrepen pamflettisme van Elsschot: hij zal zich geërgerd hebben aan de zelfverrijkers in oorlogstijd. Al is dit boek is misschien iets minder doorvoeld, de stijl is nog steeds des Elsschots. Een van de dingen die mooi zijn aan die stijl is volgens mij zijn helderheid - al lijkt hij hier niet anders dan korte, krachtige zinnen te willen schrijven, op het doelmatige af. Dat doet niets af aan de diepgang, tenminste bij mij niet.

Het is bekend dat in de borst van Elsschot verschillende zielen rondwoelden. Daar was de reclameman, die gashaarden aan inwoners van Death Valley kon verkopen, de gewiektste zakenman, de sentimentele huisvader/opa (zie 'Tsjip'), de filosofische schrijver... In mijn ogen zien we een soort monologue intérieure van Elsschots geweten tegenover zijn handelsgeest.Hoe je de Belastingen flikt, dat zal hem gefascineerd hebben. Geen wonder dat het het wemelt van de informatie over belastingconstructies. Om het te dóen - daar was Elsschot misschien teveel Gutmensch voor. Geen wonder dat hij iets van zich af moest schrijven. In mijn ogen is zijn boodschap duidelijk: oorlog is een smerig bedrijf dat 'the ugly face of capitalism' tevoorschijn doet komen. Ik zou zo'n zaakje 'immoreel gedrag' noemen, op de Zuidas heet het 'belastingontwijking', of 'een transactie'. Als de volgende oorlog komt, weten we al waar de mensen zitten die geen scrupules hebben om er rijk van te worden. Precies in die notabele kringen waar Elsschot ze ook 75 jaar geleden al zag schuiven.

Mij spreekt deze anti-oorlogsboodschap van dit boek al net zo aan als zijn meer persoonlijke werk. Ik roep nog maar 's dat ik nog steeds vochtige ogen krijg van Tsjip/De Leeuwentemmer (loflied op kleinzoon) terwijl dat in de meest transparante, bijna kinderlijk simpele taal geschreven is.Ik kende dit boek niet zo goed, maar door de leesclub ben ik het des te meer gaan waarderen.