Meer dan 5,3 miljoen beoordelingen en recensies Organiseer de boeken die je wilt lezen of gelezen hebt Het laatste boekennieuws Word gratis lid
×
Lezersrecensie

Een tastbaar verleden

Yolanda de Haan 18 december 2015
Een roman die is gebaseerd op een waargebeurd verhaal en historische feiten, waarbij je al lezende fotomateriaal van de hoofdrolspelers en de omgeving tegenkomt, heeft een bepaald effect op me. Ik ervaar ongeveer hetzelfde wanneer ik voor een schilderij sta dat me raakt. Ik zie de verfstreken op het doek, een kleuraccent of een plek waar de verf net iets dikker is en waan mij in andere tijden. Ik stel mij voor dat de schilder een paar honderd jaar geleden op precies dezelfde plek stond en zie de hand die de penseelstreek maakt. Het geeft mij het gevoel dat het verleden tastbaar wordt. Het brengt de geschiedenis heel dichtbij.

Dat gebeurde ook met het boek Agneta van Jan van der Mast. De auteur beschrijft een periode uit het leven van Jacques van Marken (1845-1906) en Agneta van Marken – Matthes (1847 – 1909). Het echtpaar realiseerde eind negentiende eeuw het Agnetapark in Delft, een tuindorp waarin ‘arbeid met kapitaal’ werd verenigd en het echtpaar te midden van 78 arbeiderswoningen woont. De arbeiders werken in de door Jacques opgerichte Gist- en Spiritusfabriek.

Als ik de foto’s uit eind negentiende eeuw en begin twintigste eeuw bekijk en vervolgens verder lees, zie ik mijzelf meelopen met de hoofdpersonen. Ik ben in het Agnetapark, in de villa van het echtpaar of verwonder mij mee in Parijs. In Agneta draait het echter meer om wat er zich in 1886, 1889 en 1905 in de huiselijke sfeer voltrekt. Want wat als er iets gebeurt dat het gedachte modelhuwelijk van Agneta en Jacques kapot zou kunnen maken en alles wat ze hebben opgebouwd kan laten instorten?

De flaptekst vermeldt het al: wanneer Jacques ziek wordt, neemt Agneta zijn taken over. Ze ontdekt dat haar modelechtgenoot er een dubbelleven op nahoudt, met een minnares en drie kinderen. Omdat Agneta geen kinderen kan krijgen en daar veel verdriet over heeft, komt de ontdekking extra hard aan. Ze maakt een afspraak om de minnares te ontmoeten en neemt een besluit. Een besluit dat volgens het boekomslag door beide dames wordt gemaakt, ‘dat hun toekomst ingrijpend zal veranderen’. Het is een ‘opmerkelijk verbond tussen twee vrouwen’ en Agneta ‘blijft trouw aan zichzelf’.

FLAPTEKST EN VERWACHTINGEN
Nu wil ik niet te veel verklappen over deze beslissing en de gevolgen ervan, maar deze bewoordingen op de kaft gaven mij een verwachting en beeld die niet helemaal strookten met mijn leeservaring. Agneta is een sterke vrouw, dat zeker, maar is er sprake van een verbond? Bij een verbond tussen twee vrouwen denk ik eerder aan een actieve samenwerking, twee vrouwen die nader tot elkaar komen, ondanks de omstandigheden. Het is eerder een beslissing van Agneta waar de minnares van Jacques zich aan houdt. De beslissing zelf verandert het leven van de minnares niet, dat gebeurt door andere omstandigheden. Het leven van Agneta verandert wel, maar gedurende een paar jaar houdt ze haar kennis van de affaire voor zich. Tot verbazing van familieleden blijft ze ondertussen Jacques fel verdedigen, ondanks zijn steeds vreemdere uitingen en gedragingen door zijn zenuwpijnen, morfineverslaving en verschijnselen die op dementie lijken.

Kiest Agneta echt voor zichzelf? Ik vraag het mij af. Agneta is vooral pragmatisch. Ze kiest niet voor zichzelf, maar voor het welzijn van de kinderen en voor ‘haar’ arbeiders in het Agnetapark. Ze cijfert zichzelf voor een groot deel weg, mogelijk vooral zodat de droom van Jacques en Agneta voor gezonde en goede leefomgeving voor arbeiders zou kunnen voortbestaan.

UITGANGSPUNT AUTEUR
Dit punt heeft geen invloed op mijn beleving als lezer, maar ik ben er wel benieuwd naar. Hoe is Van der Mast op dit onderwerp gestuit? In de verantwoording staat dat de auteur een samenvatting van jurist (en oud-directeur Personeel bij de Gist- en Spiritusfabriek) W de Vries als leidraad voor de roman gebruikt. Het betreft hier een samenvatting over het contact tussen Agneta en de minnares. Maar het onderzoek naar Jacques en Agneta was dus al gaande. Was het idee toen al gevormd om een boek over deze mensen te schrijven? Is het zwaartepunt van het boek dan veranderd tijdens het doorlezen van deze bron?

Hoe dan ook, Agneta is een aanrader voor liefhebbers van romans die feiten aankleden met fictie, voor wie houdt van geschiedenis en een inkijk in het leven van eind negentiende eeuw en voor diegenen die vervolgens geïnspireerd raken om het Agnetapark te bezoeken en door de straten te wandelen, net zoals Agneta en Jacques dat zo lang geleden ook deden.

----------------------

Deze boekbespreking is onderdeel van Een perfecte dag voor literatuur, een leesclub voor bloggers die graag lezen wat onder ‘literatuur’ wordt verstaan. Ik dank hierbij Nieuw Amsterdam Uitgevers en Cathelijne Esser van Een perfecte dag voor literatuur voor dit recensie-exemplaar.

Reageer op deze recensie

Meer recensies van Yolanda de Haan