Biegnij Janina biegnij!

Het boek van Marjan Brouwers en Jeannette van Ditzhuijzen is gebaseerd op het waargebeurde verhaal van Janina Katz. De Joodse Janina werd geboren in de woelige jaren dertig van de vorige eeuw. Na het verlies van twee jonge kinderen is het nakomertje meer dan welkom in het gezin. Het gezinsgeluk wordt echter aan alle kanten verstoord. Hitler komt aan de macht in Duitsland, de Russen rukken op en van de Oekraïners valt ook al weinig goeds te verwachten. Door de grote armoede groeit het antisemitisme in het land. Ook al wonen de Joden al eeuwen in Polen, een Jood blijft een Jood. Een echte Pool is nu eenmaal Rooms- Katholiek. Enkele familieleden weten op tijd naar Amerika en Curaçao te vluchtten, maar het gezin Katz blijft achter in Polen. Er volgt een tijd van onderduiken, vluchten, razzia’s, honger, werkkampen, verlies en rouw.

De moeder van Janina komt uit een groot gezin. Het kostte mij in de eerste hoofdstukken wat moeite om alle gezinsleden uit elkaar te houden. Gelukkig staat er een stamboom voor in het boek. Omdat ik het geblader naar de stamboom wat lastig vond had ik hier een kopietje van gemaakt en die tijdens het lezen naast het boek gelegd. Het is mooi dat er veel familiekiekjes in het boek staan afgedrukt. Zo krijgen alle familieleden een gezicht en komt het verhaal nog meer tot leven. Naast foto’s staan er ook krantenartikelen, een landkaart en een woordenlijst (met Jiddische woorden en Joodse begrippen) in het boek.

Wat ik fijn vind aan het verhaal is dat de schrijfsters er niet al te veel oorlogsgruwelen bij gehaald hebben, zoals in heel veel andere oorlogsboeken wel het geval is. Ze hielden zich puur aan het verhaal van de familie Katz en daar kwam al genoeg ellende in voor. De thema’s die in het boek passeren zijn: oorlog, Jodenhaat, angst, dapperheid, trouw en verlies. Maar het belangrijkste thema in het boek is toch de familieband. Hoe verder het verhaal vordert hoe meer schakels Janina kwijtraakt. Haar opa overlijdt, vader Leon wordt naar Siberië gestuurd en broer Bumek wordt thuis opgehaald door de Judenrat. Wanneer Janina uiteindelijk zelf ook naar een werkkamp vertrekt moet ze afscheid nemen van haar geliefde oma. Het afscheid van haar moeder Bertha en broer Bumek zijn hartverscheurend, vooral omdat je als lezers aanvoelt dat ze elkaar nooit meer terug zullen zien.

Blz 122 (Moeder en Janina zijn opgepakt door de Duitsers) Er daalde een kalmte over moeder Bertha neer en het was alsof de tijd stilstond. Daar stond Janina, haar prachtige jongste dochter met de donkere krullen, haar ronde koppie en guitige blik. Het geschenk dat ze had gekregen na het verdriet van Chaskel. Met haar hart wenste ze dat Janina dit zou overleven. Dat ze een toekomst zou hebben en veilig zou zijn. Op dat moment brak er een opstootje uit. Wat er precies gebeurde kon Bertha niet zien, maar ze wist dat dit het ogenblik was waarop ze had gewacht. Ze liet Janina los en spreidde haar rok breed uit. “Nu Janina,”zei ze. “Rennen”.

Blz 156 (Janina ontsnapt uit het werkkamp, broer Bumek is te zwak om mee te gaan) Ze werd stil in zijn armen. Langzaam liet hij haar los en ging staan. “Dag lieve janina, ik ga nu. Ga maar naar binnen. Het is beter zo. ”Hij dwong zichzelf weg te lopen. Nog één keer keek hij om en stak zijn hand op voor een laatste groet.

Het verhaal houdt op als Polen bevrijdt is. In de epiloog achter in het boek kun je lezen hoe het met Janina verder vergaan is. Ik vind het jammer dat deze informatie in een epiloog verwerkt is. Ik had graag nog een paar hoofdstukken extra willen lezen. Ook ik wilde nog geen afscheid nemen van Janina!

Biegnij Janina biegnij =  De boektitel in het Pools.

Foto 1: Broer Bumek, nichtje Tonia en zusje Blima.

Foto 2: Na de oorlog emigreert Janina met haar vader naar Curaçao. De inmiddels 84 jarige janina heeft 5 kleinkinderen en 4 achterkleinkinderen en is nog dagelijks te vinden in haar winkel in de Madurostraat.

Hebbanleesclub, bedankt voor dit mooie boek!