In de puberteit worden vrienden steeds belangrijker. Waar in de kindertijd de ouders nog de meeste invloed hebben op de kind, vindt er in de puberteit een verschuiving plaats en gaan vrienden steeds meer invloed hebben op het kind - inmiddels eigenlijk geen kind meer, maar een puber. Pubers zoeken over het algemeen vrienden uit die min of meer op hen lijken. Tijdens de vriendschap zullen ze zich echter ook steeds meer aan elkaar gaan aanpassen en zo steeds meer op elkaar gaan lijken. Zo zullen ze bijvoorbeeld gedrag van elkaar overnemen.

Dit hoeft an sich natuurlijk geen probleem te zijn, tenzij het om problematisch gedrag gaat. Als een puber omgaat met een leeftijdsgenootje dat bijvorbeeld rookt of drinkt of geweld gebruikt, is de kans groot dat ze dat op een gegeven moment beide zullen doen. Sociale groepsdruk speelt ook een grote rol op deze leeftijd. De wens om erbij te horen zit diep en is een grote motivator achter gedrag. Pubers kunnen hiervoor heel ver gaan, ver tegen hun eigen gezonde verstand in. 

Vandaag bespreek ik drie boeken waarin een vriendschap tijdens de puberteit ontspoort. 

De boeken

Het wolfgetal - Laura van der Haar

De ik-persoon uit het verhaal is bevriend met Vikki. Deze vriendschap blijft, ook als ze allebei naar een andere middelbare school gaan en ook als haar ouders proberen om haar minder met Vikki om te laten gaan. Want Vikki is niet de vriendin die je voor je dochter in gedachten hebt: Ze rookt, ze drinkt, ze heeft al jong seks met jongens en ze is ook niet de meest stabiele persoon. Ook al is Vikki niet altijd de leukste vriendin, toch wordt de ik-persoon steeds weer als een magneet tot haar aangetrokken. Terwijl we zien hoe de vriendschap zich over de jaren heen ontwikkelt, sluimert op de achtergrond steeds een naderend onheil. De fragmenten van de ik-persoon worden namelijk steeds afgewisseld met fragmenten uit een autopsierapport.

Ontspoorde vriendschap. Het ontspoorde van deze vriendschap zit hem enerzijds in dat de ik-persoon zich tot op zekere hoogte mee laat slepen in het ongezonde gedrag van Vikki, anderzijds dat Vikki de ik-persoon sociaal isoleert. Er is geen ruimte voor andere personen. Als de ik-persoon vriendschap lijkt te gaan sluiten met een ander meisje, steekt Vikki daar snel een stokje voor:

"Het moet gewoon jij en ik blijven. Punt".

Dit gaat ook zo ver dat Vikki liever niet heeft dat de ik-persoon eigen hobby's heeft. Op het moment dat haar verzorgpaard overlijdt, blijkt dit duidelijk uit Vikki's reactie:

We gaan iets nieuws voor mij verzinnen om blij van me te kunnen worden zegt ze zonder me los te laten, iets wat we kunnen delen.

De vriendschap draait wel heel erg om Vikki. Ouders proberen dan ook geregeld om hun dochter even uit haar invloedssfeer te halen, maar zonder al te veel succes. De ik-persoon beseft echter af en toe ook wel dat hun vriendschap niet helemaal gezond is:

Zoals mijn moeder zegt ga ik proberen om niet meer alles te laten bepalen door Vikki, of in ieder geval om mijn humeur niet steeds hetzelfde te laten zijn.

Het is een bijzondere vriendschap, die ondanks de minder positieve kanten ook heel diep gaat, en daardoor juist ook weer heel mooi is.

Het smelt - Lize Spit

Eva is op weg naar het dorp waar ze geboren is, om naar het herdenkingsfeest van de broer van haar jeugdvriend Pim te gaan. In haar achterbak sleept ze een groot blok ijs mee. Terwijl ze op weg is naar het feest (en de lezer zich afvraagt wat dat blok ijs toch in haar auto doet) blikt ze terug op haar jeugd, met name de zomer van het jaar 2002, waarin alles veranderde. 

Ontspoorde vriendschap. Eva is één van de drie kinderen die in 1988 geboren zijn. Zij, Pim en Laurens trekken noodgedwongen met elkaar op en gaan zich de drie musketiers noemen. Als de puberteit aanbreekt, begint hun vriendschap te veranderen. Zo lijkt het even positief dat Elisa in hun klas erbij komt, Eva heeft nu namelijk voor het eerst de kans om vriendschap met een meisje van haar leeftijd te sluiten, maar al snel merkt ze ook de negatieve kanten ervan op:

Maar wanneer ik Pim tijdens de speeltijd na elk doelpunt in de richting van Elisa zag kijken om te controleren of het haar ook was opgevallen, terwijl het haar werkelijk helemaal geen moer kon schelen, wist ik dat haar overplaatsing voor ons, musketiers, wellicht het beste was geweest.

Tijdens de zomer van 2002 hebben Pim en Laurens een plan bedacht dat draait om de meiden in hun dorp. Eva wordt al tijden als one of the guys beschouwd en zodoende vinden de jongens dat zij moet helpen met het uitvoeren van hun plan. 

De krop van daarstraks schiet opnieuw in mijn keel. Hoe ver ik me ook van deze jongens verwijder, iedereen zal denken dat zij mij achterlieten.

Eva kan zich niet losmaken van de jongens, het zijn ook de enige vrienden die ze heeft. Het gevolg is dat ze steeds verder in de wrede spelletjes van Pim en Laurens betrokken raakt, met alle gevolgen van dien. 

De kinderen van Calais - Lara Taveirne

Het verhaal begint in Wissant, Noord-Frankrijk. Lilith en Violaine zijn van kleins af aan vriendinnen, hartsvriendinnen. Ze doen alles samen. Ze lopen dan ook samen, hand in hand, naar de rand van de klif. De dag erna. De twee boekentassen van de meisjes worden gevonden. 135 meter lager wordt het lichaam van Violaine gevonden. Na een tijdje wordt de zoektocht naar Lilith gestaakt.

Ontspoorde vriendschap. In eerste instantie lijkt het geen ontsporende vriendschap, maar eerder een bijzonder hechte vriendschap. Toch is het niet een geheel gelijkwaardige vriendschap. Zoals Violaine in een brief aan Lilith schrijft:

Lilith en Violaine. Altijd in die volgorde.

Eerst jij, dan ik.

De hechte vriendschap ondergaat wel een verandering tijdens de puberteit:

Sinds kort deden ze zelfs het meest ondenkbare. Dan gingen ze elk apart een praatje maken met een klasgenote. Vanuit spierende ooghoeken werd dan nagegaan of de ander het wel had gezien.

Het is in de puberteit dat Violaine het plan om te springen maakt. Het ontsporende van de vriendschap zit hem erin dat Lilith zich door de plannen van haar vriendin mee laat slepen. Daardoor staat ook zij aan de rand van de klif, klaar om te springen. 

Een korte vergelijking

In De kinderen van Calais en in Het wolfgetal gaat het om een hechte vriendschap tussen twee meisjes, waarbij de meisjes ook echt zelf voor deze vriendschap gekozen hebben. Daarentegen is Eva veroordeeld tot vriendschap met de twee jongens, omdat er in haar geboortejaar geen andere kinderen geboren zijn. Bij alledrie de verhalen is er sprake van een ongelijkheid in de vriendschap: Lilith gaat altijd voor Violaine, Eva is afhankelijk van de jongens, de ik-persoon kan niet zonder Vikki. De vriendschap tussen Lilith en Violaine lijkt het meest oprecht en gezond te zijn, in de andere vriendschappen is duidelijk sprake van manipulatie.

Waar Het wolfgetal en Het smelt focussen op de vriendschap en de ontwikkeling van die vriendschap, komt de vriendschap in De kinderen van Calais maar kort voor. In dit boek gaat het meer over de nasleep van die ontspoorde vriendschap. Het ontspoorde zit hem er nu vooral in dat de vriendschap zo ver ging dat ze samen van de klif, hun dood tegemoet, willen springen. Lilith springt niet. En daarin verschilt ze van de meiden uit de andere boeken, die zich wel tot het einde toe laten meeslepen. Uit alle drie de boeken blijkt dat de vriendschap hoe dan ook een stempel heeft gedrukt op hun leven.

Welke boeken over ontspoorde pubervriendschappen hebben jullie gelezen?