Met 4 en 5 mei in het vooruitzicht wilden we graag een boek lezen dat paste bij het thema oorlog. Toen in april het boek Het schooltje van Auschwitz uitkwam van Mario Escobar, was de keuze snel gemaakt. Renate, Janneke en Mandy wilden dit boek graag lezen en bespraken samen het boek. Aan de hand van wat vragen lezen jullie vandaag in deze buddy XL wat wij van het boek vonden. 

Over het boek

Het schooltje van Auschwitz van Mario Escobar is het waargebeurde verhaal van een vrouw die vrijwillig op de trein stapte en hoop bracht naar een van de donkerste plekken op aarde. 

Berlijn, 1943. Als haar Roma-man en -kinderen worden weggevoerd, weigert de Duitse Helene Hannemann hen in de steek te laten en wordt ze samen met de rest van het gezin gedeporteerd naar Auschwitz. In het zigeunerkamp werkt ze als verpleegster onder de leiding van kamparts Josef Mengele, die haar opdraagt een schooltje te starten. Hoewel het niets meer is dan nazi-propaganda en een dekmantel voor Mengeles gruwelijke medische experimenten, is Helene met haar schooltje een lichtpuntje in een verder inktzwarte wereld. 

Vraag 1: Welk aspect uit het boek of welke gebeurtenis maakte op jou de meeste indruk?

Renate: Toch wel de experimenten van Mengele. Daar heb ik al veel in boeken over gelezen, maar toch hakt het er steeds keihard in. Want wie ben jij dat je vindt dat iemand minder is dan dat jij bent? Maar wel goed genoeg om er de meest vreselijke experimenten bij te doen. De hoop die Helene aan de kinderen gaf, of ze probeerde er in ieder geval het beste van te maken op het schooltje, dat vond ik ook heel indrukwekkend. Hoe moeilijk het ook is, ze probeert er toch het beste van te maken.

Janneke: Los van alle afschuwelijk dingen die daar zijn gebeurd, maakte het ook heel veel indruk op mij hoe vaak mensen tegen Helene zeggen dat zij niet mee hoefde te gaan naar Auschwitz, alleen haar man en kinderen. Zij is tenslotte een Duitse. Keer op keer wordt dat tegen haar gezegd, maar hoe kan je als moeder je kinderen opgeven om zelf veilig te zijn? Dat kan ik me niet voorstellen. Daar word je met je neus op de feiten gedrukt, dat ze echt werden gezien als beesten, mensen die niet waardig zijn om te leven. Terwijl voor een moeder haar kinderen alles zijn. Hoe verknipt kan je zijn in je hoofd. 

Mandy: Voor mij is dat echt dat deze mensen niet meer als mensen worden behandeld, maar als uitschot. Elk beetje waardigheid wordt ze ontnomen. De ontsmettingsprocedure na een tyfusuitbraak, dat hele barakken werden leeggeruimd, ook de barakken eromheen, ook als die nog niet besmet waren. Het feit dat anderen wat over jouw leven te zeggen hebben, in plaats van jijzelf. 

Vraag 2: Zou je hetzelfde hebben gedaan als je in de schoenen van de hoofdpersoon stond? 

Renate: Ik zou het echt niet durven zeggen, maar ik denk wel dat je altijd alles probeert, juist voor je kinderen. De keuze die zij heeft gemaakt is erg dapper. Moedig om er toch voor te zorgen om bij je gezin te blijven, vooral omdat ze zelf niet mee hoeft. Al denk ik niet dat je echt een keuze hebt, om je man en kinderen te laten deporteren en zelf niet meegaan. Maar hoop dat er nooit meer iemand zulke moeilijke keuzes hoeft te maken. Je kan je er toch niks bij voorstellen.

Janneke: Ik kan me niet eens voorstellen hoe het zou zijn om in haar schoenen te staan. Of iedere andere moeder die zo keuze zou moeten maken. Maar wat ik zo bijzonder aan Helene vond, is dat ze het nooit zag als een keuze. Waar haar kinderen heen gaan, gaat zij. Zelf ben ik geen moeder, maar ik kan me niet voorstellen dat je je kinderen alleen zou laten gaan. 

Mandy: Ik weet niet of je een keuze hebt als je moeder bent. Ik vind het heel erg dapper wat ze heeft gedaan en ik hoop dat elke moeder dat voor haar kinderen zou doen, ook al hoop ik tegelijkertijd nooit dat welke moeder dan ook ooit nog voor zo'n keuze komt te staan. 

Vraag 3: Vind je dat de schrijver de heftigheid van het verhaal goed heeft weten over te brengen?

Renate: Ja maar dat komt denk ik ook omdat ik zelf in Auschwitz ben geweest twee jaar geleden. Op een grijze koude dag, dat je het daardoor ook gelijk voor je ziet hoe het er ook uit moet gezien hebben en waar ze gezeten hebben. Verder in het verhaal wordt het ook echt heftiger, omdat er dan ook meer duidelijk wordt wat er allemaal gebeurd met bijvoorbeeld tweelingen in het kamp. Dat vind ik altijd ook nogal heftig omdat mijn broertje en zusje een tweeling zijn, weliswaar jongen en meisje maar toch een tweeling. Dan denk ik altijd aan hun als ik over dat soort dingen lees. Wel vond ik dat met de kerstviering vaag, omdat er naar mijn gevoel opeens mannen in hun kamp waren, maar ook dat er dan bewakers mee vierden.

Janneke: Ondanks de heftigheid die gepaard gaat met dit thema, vond ik het helaas niet altijd goed overkomen. Los van kleine details die niet altijd lijken te kloppen, zoals Renate en Mandy hebben beschreven, vond ik het soms te geromantiseerd overkomen. Hier heb ik dus geen kritiek op het verhaal zelf, maar op de manier waarop het beschreven is. Het wisselt tussen afschuwelijke beschrijvingen en beelden die mooier worden gemaakt dan ze (denk ik) zijn geweest. 

Mandy: Niet altijd. Er blijven wat dingen vaag en details lijken niet altijd te kloppen. Zo vieren ze kerst in de crèche en staat er dat de mannen moesten blijven staan, terwijl ik al die tijd in de veronderstelling was geweest dat er twee aparte kampen waren, een voor mannen en een voor vrouwen. De gebeurtenissen zijn heftig op zichzelf, al komt het niet altijd zo over. Sommige dingen hadden van mij nog indringender opgeschreven mogen worden.

Vraag 4: Is het mogelijk objectief te blijven over het verhaal wanneer het om zo'n indrukwekkend thema gaat? 

Renate: Moeilijk, ik laat mij nogal door de emotie meeslepen, dus durf best te zeggen dat ik niet heel erg objectief ben dan. Het grijpt mij gewoon altijd erg aan en dat weegt dan toch zwaarder dan hoe het geschreven is. Als het mij echt aangrijpt, krijgt het toch meer sterren. Ik vind het ook altijd belangrijk dat het geschreven en gelezen wordt en zeker als het dan een deels waargebeurd verhaal is. Dat grijpt me en zorgt ervoor dat ik wil blijven lezen. Dan krijgt het verhaal gauw een extra ster.

Janneke: Ik vind het moeilijk om objectief te blijven als het om zo'n heftig onderwerp gaat. Mijn eerste gedachte is: je gaat een boek dat zich afspeelt in Auschwitz toch geen drie sterren geven? Maar dat heb ik toch gedaan. Niet omdat het verhaal niet heftig, vreselijk of erg genoeg is, maar de manier waarop de auteur het heeft opgeschreven en overgebracht. Dat vond ik helaas niet zo heel erg goed zoals ik bij vraag drie ook heb beschreven. Er zitten veel cliché zinnen en tegenstrijdigheden in. Zo beschrijft ze het ene moment dat ze uitgehongerd en uitgeput zijn en het andere moment legt ze de kinderen vroeg in bed om nog wat in haar dagboek te kunnen schrijven. Ook lijkt ze een alwetende verteller te zijn die tijdens haar verblijf in Auschwitz weet dat er al miljoenen mensen in Europa en over de halve wereld zijn overleden. Al dit soort kleine dingen kloppen niet en maken het voor mij wel mogelijk om objectief te blijven.  

Mandy: Ik heb hier lang over nagedacht, maar ik denk dat ik zelf geneigd ben dit soort boeken (oorlogsroman) beter te beoordelen door hoe het me aangegrepen heeft en niet door hoe het op is geschreven. Het is een onderwerp waar ik veel respect voor heb, omdat ik hoop dat het nooit meer zal gebeuren en daarom doet het me veel. Om die reden geef ik het boek dan ook vaak een hogere beoordeling. 

Vraag 5: Aan welke lezers zou je dit verhaal aanraden? 

Renate: Toch aan lezers die graag oorlogsromans lezen, zoals De jongen in de gestreepte pyjama en Haar naam was Sarah, maar eigenlijk raad ik dit soort boeken graag aan iedereen aan, omdat we de verhalen nooit mogen vergeten, zodat het nooit meer gebeurd.

Janneke: Ik zou het boek ondanks alles zeker wel aanraden, omdat ik het goed vind om deze boeken te blijven lezen. Maar wel met een kanttekening dat dit niet het best geschreven boek over dit thema is. 

Mandy: Wat mij betreft is dit echt een boek voor de 'liefhebbers' van oorlogsromans. Ik zou het aanraden aan lezers die hebben genoten van De kleine moeder van Bergen-Belsen en Haar naam was Sarah. 

Conclusie

Renate: Het is een verhaal wat ik echt bleef lezen. De schrijver heeft echt zijn best gedaan om alles vol respect voor Helene Hanneman op te schrijven, het is een verhaal wat daar wel recht aan doet. Het is wel een verhaal wat ondanks de heftigheid wel prettig leest, hij heeft een fijne schrijfstijl. Een Duitse vrouw die met haar zigeunerman en kinderen meegaat als ze worden gedeporteerd. Het is goed dat ook deze groep de aandacht krijgt. Deze groep heeft ook echt zwaar te lijden gehad in de Tweede Wereldoorlog. Wij vergeten vaak de andere groepen dus het is goed dat er een verhaal over deze groep gaat. Af en toe was het echt heel heftig, heb soms met verbijstering zitten lezen, ondanks dat je heel veel weet eigenlijk, komen bepaalde dingen echt keihard binnen. Hierdoor heeft het verhaal echt veel met mij gedaan. Het heeft mij een paar dagen bezig gehouden nadat ik het uithad. Hierdoor krijgt het van mij 5 sterren.

Janneke: Het verhaal is indrukwekkend, helemaal als je je realiseert dat het waargebeurd is. De gebeurtenissen zijn afschuwelijk en het is echt geen boek om te gaan lezen voor je gaat slapen, maar de manier waarop het geschreven is, vond ik helaas niet goed genoeg zoals ik hierboven heb beschreven. Daarom beoordeel ik het boek met 3 sterren. Het sterkste stuk aan dit boek vond ik het laatste deel, daarom ben ik op drie sterren uitgekomen. Hoe de slotfase van hun leven in het kamp wordt beschreven is heel respectvol gedaan waar ik echt kippenvel van kreeg en geeft precies aan waarom ik het goed vind om dit soort boeken te blijven lezen. Zodat we het niet vergeten. 

Mandy: Het boek is prettig leesbaar en het verhaal is mooi en met respect neergezet. De insteek vond ik ook origineel, ik heb nog niet eerder gelezen vanuit het perspectief van zigeuners. Meestal gaat het om joden, terwijl we soms vergeten dat ook Roma's, gehandicapten en homoseksuelen werden opgepakt en hetzelfde lot moesten begaan. Ik heb enkele keren gehad dat mijn maag zich omdraaide en ook toen ik het boek uithad, heb ik er slecht van geslapen. Toch had de schrijver er misschien nog meer uit kunnen halen, daarom beoordeel ik het boek met 4 sterren. 

Lezen jullie rond deze tijd van het jaar ook altijd een oorlogsroman?