Muziek verblijdt, leidt af, drukt emoties uit, heelt....en doet nog zoveel meer....
Zeker voor Valentin Grossman, de hoofdpersoon uit De solist van Rob Waumans, een Joodse muzikant die na lange tijd ondergedoken gezeten te hebben, aan het eind van de WOII terugkeert naar Berlijn en op zoek gaat naar zijn vrouw die hij noodgedwongen achter moest laten tijdens zijn vlucht.

Dit op waargebeurde feiten gebasseerde boek zal pas in de loop van januari verschijnen, ik mocht het nu alvast lezen als lid van De club van echte lezers. Toen ik de aankondiging voor dit boek van uitgeverij Atlas contact zag moest ik gelijk aan het eerste boek dat ik in 2018 las denken: De pianist van Yarmouk, een waargebeurd verhaal over een pianist in Syrië die tussen de puinhopen van de oorlog op zijn piano gedichten van bewoners omzet in muziekstukken. Zo probeert hij, vooral de kinderen, af te leiden van al het oorlogsgeweld door samen muziek te maken en te zingen. Een erg indrukwekkend boek over de kracht van muziek in oorlogstijd.
Dus heb ik nu gelijk mijn kans gegrepen om nog een boek te lezen over dit onderwerp, en geheel toevallig is dit mijn eerste boek van 2019 geworden.

Het verhaal

De Joodse muzikant Valentin is vroeger als kind met zijn ouders vanuit Rusland naar Berlijn gevlucht om aan de onderdrukkers van Joden te ontkomen. Hij is inmiddels volwassen, heeft een bestaan als musicus opgebouwd en heeft een relatie met de eveneens zeer muzikale Elise (van huis uit katholiek). 
De geschiedenis lijkt zich echter te herhalen wanneer tegen het uitbreken van de WOII de Joden in Berlijn ook niet langer veilig zijn. Valentin laat wel zijn ouders vluchten naar België maar stelt de vlucht van zijn vriendin, zijn broer en zichzelf steeds weer uit. Tot het moment dat het te laat is en zijn broer zich opoffert om Elise en Valentin te laten ontkomen, op dat moment heeft Valentin geen keuze meer: hij moet onderduiken en zijn geliefde Elise achterlaten in Berlijn.

Het boek begint op het moment dat Valtenin terugkeert naar Berlijn, de stad is een kapot geschoten puinhoop en inmiddels in handen van de Russen die zich uit verveling zeer geweldadig gedragen, berovingen, verkrachting en moord zijn aan de orde van de dag.
Valentin zoekt zijn oude muziekvrienden Rita en Leo op, zij zouden een oogje houden op Elise tijdens de afwezigheid van Valentin. Ze moeten hem echter bekennen dat ze geen idee hebben waar Elise is en of ze überhaupt nog in leven is....Tijdens de zware bombardementen van april is Elise in verwarde toestand gevlucht en spoorloos verdwenen.  Sindsdien is ze niet meer gezien. 
Vlak voor haar vlucht was Elise al zo verward dat ze niet meer sprak en niemand meer herkende, ze was totaal in zichzelf gekeerd en reageerde enkel nog op muziek.

Valentin begint een gevaarlijke zoektocht langs opvangplaatsen voor gewonden en daklozen, hierbij komt hij regelmatig in aanraking met de onvriendelijke Russen die hem in elkaar slaan en te werk stellen om de lijken van Duitsers op te graven die tussen de puinhopen liggen. 
Het is een zoektocht zonder hoop....Elise lijkt van de aardbodem verdwenen, niemand heeft haar gezien....
Toch kan Valentin niet opgeven, hij grijpt terug naar de muziek. 

Muziek is altijd aanwezig voor Valentin, is het niet echt dan wel in zijn hoofd. Continu hoort hij melodieën die zijn gedachten begeleiden of verzetten, die hem afleiden en hoop geven, geruststellen en terugbrengen naar gelukkige tijden. Hij is er vast van overtuigd dat dit ook geldt voor Eise en dat muziek de manier is om haar terug te vinden, en wel door weer op te gaan treden met het Berliner Philharmoniker orkest. Hiervoor roept hij de hulp in van goede vriend, en voormalig dirigent vanhet Philhamoniker, Leo. Een optreden van het orkest zal niet alleen Elise terugbrengen maar ook goed zijn voor alle inwoners van Berlijn, het zal ze moed en kracht geven om door te gaan en hun leven weer op te bouwen, daar is Valentin van overtuigd. 

Leo besluit te helpen en weet door zijn goede verstandhouding met en rustige verstandige benadering van de Russen de benodigde hulp en vergunningen los te krijgen, ook worden de inwoners van Berlijn ingezet om de plaatselijke bioscoopzaal weer toonbaar te maken voor het concert....het grootste probleem is echter het vinden van de instrumenten en dan vooral de vleugel voor Valentin.

Even lijkt het erop dat Valentin zelf een vleugel gevonden heeft....half over de rand van de derde verdieping van een ingestort gebouw hangend staat daar ineens een vleugel! Met gevaar voor eigen leven weet Valentin naar de vleugel toe te klimmen en hem te bespelen. Hoewel hij wat vals klinkt is dit een van de mooiste dingen die Valentin ooit gehoord heeft, deze vleugel zal Elise naar hem terugbrengen...maar dan gebeurt er een ramp; de piano stort naar beneden....en weg is alle hoop op een vleugel voor het concert.

Toch geeft Valentin niet op en gaat de zoektocht gewoon door....

Waargebeurde feiten

Tijdens het lezen kreeg ik al de neiging om bepaalde dingen uit het boek op te gaan zoeken op internet, mijn gevoel zei dat het om echt gebeurde feiten ging, zo had ik het idee dat de verzetsgroep  Onkel Emil best eens bestaan kon hebben....

Toen ik de laatste bladzijden van het boek las kwam ik bij de verantwoording, hier werd mijn vermoeden bevestigd: het verhaal is inderdaad gebaseerd op feiten. Hoewel Valentin en Eilse verzonnen personages zijn heeft Leo (Borchard) echt bestaan, alsmede Wilhelm Furthwängler en de verzetsgroep Onkel Emil.

Het personage van Rita is gebaseerd op journaliste Ruth Andreas-Friedrich die de oprichtster was van de Berlijnse verzetsgroep Onkel Emil.

Zelfs de scene waarin Valentin de vleugel ziet hangen in de ruïnes van een ingestort gebouw is waargebeurd, alleen overkwam dit niet Valentin maar Erich Hartmann.

Schrijfstijl

Het boek is op een zeer toegankelijke manier geschreven, waar de herinneringen aan vele verschillende muziekstukken het harde bestaan voor Valentin wat lichter en beter vol te houden maken, werkt dit ook zo voor de lezer. Er worden vele muziekstukken benoemd in het boek en dit zorgt voor een luchtige noot in alle narigheid en gewelddadigheden die beschreven worden. Je kunt je voorstellen dat dit een houvast was voor Valentin, dat de melodieën in zijn hoofd hem moed gaven oom door te gaan.

Een rode draad in het boek vormen de preludes van Chopin, het boek begint met een proloog waarin we lezen over hoe Chopin komt tot het schrijven van de vierentwintig preludes. 
Elise verwijst ook regelmatig naar Chopin, de gebeurtenissen over hem die we in de proloog gelezen hebben en zijn preludes. 
En tenslotte is het een prelude van Chopin die Valentin als solist tijdens het concert met het Berliner Philharmokier speelt om Elise bij hem terug te brengen.

Verder wordt er gewerkt met flashbacks naar de tijd waarin Elise en Valentin nog samen waren, opvallend hierbij is dat de herinneringen in omgekeerde volgorde beschreven worden. Er wordt begonnen met het moment waarop Elise en Valentin afscheid moeten nemen omdat Valentin onder moet duiken en als laatste wordt er pas een terugblik gegeven naar het moment waarop Valentin Elise voor het eerst ziet....bij een concert van het Berliner Philharmoniker, hij als pianist op het podium, zij zittend in de zaal op stoel 3 van de eerste rij....