Kortgeleden deed ik mee met de leesclub over Verbintenis van tegenpolen, een boek van Alice Hoffman. In dit boek wordt vooral het levensverhaal vertelt van de moeder van de beroemde impressionistische schilder Pissarro. Bij toeval ontdekte ik dat er op dit moment een mooie tentoonstelling over het impressionisme is in het Singermuseum in Laren, waar ook werk van Pissarro te zien is. Tijd om eens op zoek te gaan naar Pissarro.....

Pissarro en het impressionisme

Camille Pissarro (1830-1903) wordt wel gezien als de vader van het impressionisme, hij is vooral bekend geworden door zijn geschilderde landschappen maar waagde zich later ook aan stadsgezichten en andere creaties die het begin van de 20e eeuw aankondigden. 
Zijn oeuvre is enorm, naast litho's, gravures, monotypieën, tekeningen, gouaches en aquarellen heeft hij ook zeker 1500 schilderijen gemaakt. 

Het vroegste werk van Pissarro valt onder het realisme, in Parijs heeft hij o.a. les gehad van Auguste Savary, de bekende landschapschilder. 
Tijdens een tweede periode in Parijs leert Pissarro in 1859 op de privé-academie Suisse de schilders Monet en Cézanne kennen. Hier wordt hij beïnvloed door schilders als Daubigny en Courbet en vooral Corot, die laatste noemt hij zelf later zijn leermeester en onder leiding van deze Corot maken ze vele schilderingen langs de Seine waarbij ze vooral aandacht hebben voor het spel van lichtstralen.

Later wanneer hij in 1869 met Monet en Renoir bij La Grenouillèze wederom aan de Seine schildert raakt hij nog meer gefassineerd door de lichtreflecties op het water en weet deze met vluchtige penseelstreken vast te leggen. 
Deze periode kan gezien worden als de geboorte van het impressionisme. Hoewel er uit deze tijd weinig werken van Pissarro bewaard zijn gebleven kan hij toch worden beschouwd als één van de grondleggers van deze kunststroming.

Pissarro spoort anderen aan tot de oprichting van de Sociéte Anonyme Coopérative, deze stichting heeft als doel een nieuwe schilderkunst tonen die onafhankelijk is van de officiële kunstwereld. 
In 1874 exposeren Pissarro, Monet, Renoir, Degas, Sisley en Morisot voor het eerst samen in de galerie van fotoggraaf Nadar in Parijs. 
Hun spontane schilderkunst in pure kleuren stuitte op afwijzing; de vluchtige penseelstreken zouden een eerste indruk weergeven, geen verdere uitwerking of details. 
Het begrip impressionisten werd toen, als spottende opmerking over de titel van een schilderij van Monet, geboren.

De subjectieve waarneming van de objectieve natuur en de harmonie en eenheid van de schilderkunstige uitvoer zijn het belangrijkst voor Pissarro. Zelf zegt hij hierover: "Je weet dat de onderwerpen voor mij volstrekt van secundair belang zijn; waar ik mij op richt, zijn sfeer en effecten."

De tentoonstelling

In het Singermuseum in Laren wordt van 16 januari t/m 6 mei 2018 een particuliere verzameling met werken van grote kunstenaars als Monet, Manet, Renoir, Degas, Pissarro, Van Gogh, Bernard, Gauguin, Sisley, Signac, Van Dongen, Matisse, Marquet, Dufy, Nolde en Picasso tentoongesteld. De schilderijen en werken op papier van de vermaarde, voornamelijk Franse impressionisten, postimpressionisten en expressionisten zijn afkomstig uit de kunstverzameling van de Van Vlissingen Art Foundation. De tentoonstelling geeft een overzicht van een 'Wonderful Journey' van een verzamelaarsechtpaar dat in ruim 45 jaar op hartstochtelijke wijze en op grond van persoonlijke smaak een omvangrijke en zeer mooie collectie bijeenbracht.

De tentoonstelling geeft een schitterend overzicht van het impressionisme doordat veel verschillende schilders vertegenwoordigd zijn, maar de tentoonstelling gaat verder en laat ook het post-impressionisme zien met schilders als Guaguin, Signac en van Gogh. Deze schilders gaan verder dan alleen het weergeven van wat kan worden waargenomen en richten zich ook op het overbrengen van emotie en suggestie, of richten zich meer op structuur en compositie.

Pissarro in Laren

Het was even zoeken naar Pissarro op de tentoonstelling, maar uiteindelijk vond ik toch een mooi schilderij van hem: La rue de l'Épicerie à Rouen (1898 olieverf op doek)
Dit is een schilderij van Pissarro dat een stadgezicht toont. 
Pissarro was onder de indruk van Claude Monet zijn serie impressies van de façade van de kathedraal van Rouen uit 1895 en besloot om ook uitsluitend nog reeksen te schilderen. Hij koos voor hetzelfde onderwerp als Monet maar schilderde de kathedraal wel vanuit een heel ander gezichtspunt. 
Pissarro vond een doorkijk op het beroemde gotische zuidportaal door de Rue de l'Épicerie, waarbij de rest van de kathedraal aan het zicht wordt onttrokken door een wirwar aan stedelijke motieven. Op dit schilderij geeft hij heel treffend de zwoele sfeer van de stad in de warme namiddagzon weer.

Onverwacht weerzien

Al dwalend over de tentoonstelling stond ik ineens geheel onverwacht oog in oog met een werk van een andere schilder die ik al eens in een leesclub tegengekomen was: Johan Bartholt Jongkind, over hem las ik in het boek Maannachten van Marja Visscher.
Er bleken meerdere schilderijen van Jongkind op deze tentoonstelling te hangen.

Jongkind schilderde ook regelmatig in Parijs en maakte hier kennis met Courbet, waar Pissarro later door geïnspireerd werd. Ook maakte hij kennis met een nog zeer jonge Monet, die later weer zou verklaren dat Jongkind voor hem de rol van mentor vervuld had, een mentor die hem het licht leerde componeren; "C'est à lui que je dois l'éducation définitive de mon oeil".

Samen met de Franse schilder Boudin was Jongkind een voorloper van het Franse impressionisme uit de 19e eeuw. Tevens was hij lid van de School van Barbizon. Zijn schilderijen staan bekend om het toveren met kleuren en lage horizon zodat de luchtpartijen eruit springen.
De school van Barbizon doorbrak de academische traditie waarbij in het atelier, naar decorstukken en voorbeelden, landschappen werden samengesteld, er werd voor het eerst 'plein-air' geschilderd en hiermee schiepen de schilders van de school van Barbizon de voorwaarden voor het impressionisme. Corot, de leermeester van Pissarro, was ook lid van de school van Barbizon.

Na Vincent van Gogh wordt Johan Barthold Jongkind als Nederlands meest invloedrijke 19e-eeuwse schilder beschouwd. De schilderijen van Jongkind hebben niet allemaal dezelfde hoge kwaliteit, die zijn aquarellen wel kenmerken.

Intertekstualiteit in de kunst?

Bestaat er zoiets als intertekstualiteit in de kunst? Geen idee, maar ik ontdekte in het museum in Laren wel een sculptuur van Rodin dat gebasseerd is op een bekende klassieker: De Goddelijke komedie van Dante!

Rodin heeft deze sculptuur gemodelleerd naar een levend model. In het asymetrische gezicht met geloken ogen en half geopende mond is echter niet duidelijk een man of vrouw te herkennen. Het beeld geeft zeer goed de beklemmende sfeer weer van De Hellepoort, waarvoor Rodin zich inspireerde op Dantes La Divinia Commedia uit de 14e eeuw. 

En zo leidde mijn zoektocht naar Pissarro op deze tentoonstelling in het Singermuseum in Laren tot nog meer leuke ontdekkingen die een link leggen tussen de schilders Pissarro en Jongkind, maar ook zeker tussen boeken en kunst!

(bronvermelding: https://www.singerlaren.nl/agenda/190/_/Impressionism_and_beyond_A_wonderful_journey/ en https://nl.wikipedia.org/wiki/Johan_Barthold_Jongkind en Pissarro van Marina Linares))