Het Nijmeegs Boekenfeest dat zaterdag 10 maart de start van de Boekenweek inluidde, was een geweldig geslaagd feestje. Bezoekers konden hun hart ophalen aan schrijvers en boeken en onderwijl een flinke snuif natuur opdoen. Niets blijkt zo veelzijdig als de natuur, zij is er in alle soorten en maten.

Opening

Het feestje werd geopend door Jan Terlouw die met zijn 86 jaar aan levenservaring een mooi verhaal opdiste over zijn ervaringen en betrokkenheid met de natuur. Hij schreef ook het boekenessay met de toepasselijke titel Natuurlijk. Jan Terlouw is nog hoopvol over de toekomst van de aarde, mits mensen en politici snel actie ondernemen om te zorgen dat de onontkoombare opwarming van de aarde beperkt blijft tot twee graden zodat de mensheid nog een kans op overleving heeft.
Hij wist zijn luisteraars te boeien met anekdotes over een gans die dacht dat hij een kip was, en vertelde hoe belangrijk schoonheid en waarheid voor hem waren. Zijn oproep aan iedereen is om in waarheid met de natuur te leven, waarmee hij bedoelt dat wij mensen de natuur niet als slaaf moeten gebruiken maar er op verantwoorde en duurzame wijze in moeten leven. Hij is van mening dat we bij de beslissingen die we nemen bewust moeten denken aan de gevolgen voor ons nageslacht.

Onderwerping van de natuur

Onder leiding van Lotte Lentes vond vervolgens een gesprek plaats tussen Hanna Bervoets en Lieke Marsman. In het werk van Bervoets speelt de maakbare, modificeerbare mens op wie geëxperimenteerd mag worden, een grote rol. Het laatste werk van Marsman,  Het tegenovergestelde van de mens, is juist een aanklacht tegen de mens als beheerser en onderwerper van de natuur. Heel toepasselijk worden haar hoofdpersonen overvallen door een vloedgolf als gevolg van een doorgebroken stuwdam. Lieke Marsman vertelde dat schuldgevoelens het motief waren voor het schrijven van dit boek. Ze had het idee dat ze niets deed tegen de klimaatverandering. Het schrijven van dit boek hielp haar van dit schuldgevoel af en leidde tot nieuwe inzichten. Zo kwam ze erachter dat ze als burger niet zo heel veel kan doen tegen klimaatverandering. Niet voor Shell werken en niet op de VVD stemmen zijn enkele dingen waarmee ze als burger een steentje kan bijdragen aan het tegengaan van het klimaateffect.

Beide schrijfsters behandelen grote thema’s in hun boeken. In tegenstelling tot veel van hun collega’s waarover wel eens gezegd wordt dat ze zich, bot gezegd, met ‘navelstaarderij’ bezighouden, schuwen Marsman en Bervoets de wereldproblemen niet. Beiden zijn hiermee vertegenwoordigers van geëngageerde literatuur te noemen.
Zelf zeggen ze hierover dat het thema zelfdestructie altijd al een rol speelde in de literatuur maar dan op kleinere schaal. Zo roken de hoofdpersonen te veel sigaretjes of drinken ze te veel alcohol. In hun eigen werk is de zelfdestructie vergroot tot wereldniveau.
Een ander gemeenschappelijk onderwerp uit het werk van deze twee schrijfsters is schrijnende eenzaamheid versus de (on) mogelijkheid tot samensmelten. En het verlangen dat daar ergens tussen zit.

Gevalletje Guerillatuinieren

Tussen de lezingen door signeerden de schrijvers hun boeken in de hal. Eveneens kon je er kennis maken met Uitlaattuinen. Dit is een grote uitkomst voor wie ‘groen’ wil zijn maar de benodigde groene vingers mist en geen hond heeft om uit te laten maar toch graag een frisse neus wil halen.
Het duo Ed Oldenburg en PJ Roggeband verzon verschillende Mobiele Tuininstallaties. Eén ervan is ook hanteerbaar voor gewone mensen. Voor de andere is minstens een krachttraining vereist en als we het over de Knalpottuin oftewel Guerillatuinieren hebben, is een commandotraining zeer aanbevelenswaardig. Tatoeages schijnen ook te helpen.
Bij Guerillatuinieren loop je rond met een vervaarlijk uitziend apparaat dat doet denken aan een bazooka. Het is opgebouwd rond de uitlaat van een brommer en uit de vuurmond van het wapen steekt een Sanseveria. Dit is echter niet het belangrijkste want je kunt er zaadpatronen mee afschieten. Wanneer je weer eens last hebt van een overmaat aan testosteron en de behoefte voelt om eens helemaal los te gaan, ren je als de wiedeweerga naar je schuurtje om de Knalpottuin in je handen te sluiten. Vervolgens sluip je stiekem in het donker over de gebaande paden en schiet in het wilde weg om je heen . Na enkele maanden zal een plantje in iemands tuin ontspruiten. Niemand weet dan waar het zaad vandaan is gekomen. Zo zijn er eensklaps een hoop natuurlijke behoeften vervuld.

Poëzie

Maartje Smits was een van de dichters die het Nijmeegs Boekenfeest opluisterde. Ze schrijft columns voor De Groene Amsterdammer en bracht in 2017 haar tweede dichtbundel Hoe ik een bos begon in mijn badkamer. Hiervoor ontving zij de debutantenbeurs van het Nederlandse Letterenfonds. In deze bundel gaan beeld en taal in dialoog over klimaatverandering, natuur, mens, aanspoelende walvissen, zalmkanonnen, oestermeisjes, ecoducten en damherten. Op haar website kun je filmpjes zien die haar betrokkenheid met de natuur uitdragen.
Haar voordracht maakte indruk en zorgde voor de gevoelige noot. Met een fragiele stem droeg zij voor uit eigen werk en schuwde het niet haar kwetsbaarheid te tonen. Haar gedicht over een zwangerschap die uitliep op een miskraam deed de rillingen over de rug lopen en ontroerden tot diep in de ziel. Na afloop meldde ze dat het daarna gelukkig ook goed is gegaan. Ze is onlangs moeder geworden na een geslaagde bevalling.

Clifi

Het woord clifi doet denken aan de term scifi en het heeft daar inderdaad wat van weg. Universitair docent Roel Smeets van de Radboud Universiteit wist er in een mini-college een hele hoop moois over te vertellen. Net zoals science fiction kan climate fiction een beeld van een mogelijke toekomst scheppen. Voorbeelden hiervan zijn de boeken van Kim Stanley Robinson, Ben Lerner en Ruben van Dijk die apocalyptische toekomsten beschrijven.
Maar onder de term Climate Fiction valt ook het subtiele boek van Lieke Marsman Het tegenovergestelde van een mens waarin het draait om de vraag hoe een mens met klimaatverandering omgaat. Zo vraagt de hoofdpersoon zich af hoe het is om een ding te zijn zoals bijvoorbeeld een komkommer. ‘Een ding dat welliswaar groeit, maar niet voelt, dat is het uiterste vragen van empathisch vermogen’. Dit is een meer filosofische benadering van klimaatverandering.
Een derde stroming gebruikt klimaatverandering als achtergrond voor het verhaal, als een gegeven. Het is als het ware decoratief. In Gebrek is een Groot Woord van Nina Polak kijken de personages bijvoorbeeld naar een documentaire waar een zeeschildpad vastzat in een stuk plastic en waarbij het stuk plastic een deel is geworden van het schild van de schildpad. De hoofdpersoon uit dit boek, Juda Zeno, is de enige die wil handelen naar zijn idealen. Maar hij wordt voor gek versleten.

Volgens Willem

De hekkensluiter van de avond is Willem Venema die bekend staat als een bijzonder aparte concertpromotor. Zijn levensverhaal is door Yaël Vinckx opgetekend in het boek Volgens Willem, een onbeschaamde geschiedenis van rock in Nederland.
Venema begon zijn werk toen hij nog studeerde. Zijn eerste job was het regelen van het optreden van Herman Brood in Nijmegen, daarna haalde hij de Talking Heads naar Nijmegen en hij bemoeide zich ook met het programma van Pinkpop. In 2004 werd hij door Mojo ontslagen. Hij was daar directeur. Tegenwoordig organiseert hij de concerten van Guus Meeuwis.
Venema weet het publiek met zijn smakelijke anekdotes goed te onderhouden. Eindeloos vertelt hij over de escapades van artiesten zoals John Cale die escortdames in zijn kleedkamer in de Vereeniging wil hebben en na een half uur optreden het podium afrent, zijn broek laat zakken , een escortdame ‘neemt’ waarna hij in de hoek kotst en het podium weer oprent voor een toegift.
Al het drugsmisbruik dat hij zag heeft Willem een weerzin voor drugs opgeleverd waardoor hij nu nog vrolijk en gezond rondhuppelt. Hij heeft regelmatig de lachers op zijn hand wanneer hij vertelt over wat hij heeft gezien en meegemaakt.

Natuurlijk viel er nog veel meer te zien en te beleven op het Nijmeegs Boekenfeest. Zowel de menselijke als de dierlijke natuur kwam ruimschoots aan bod. Bovenstaande is een impressie van wat de menselijke natuur in de Vereeniging teweeg wist te brengen. Het was een boeiende en interessante avond. Na de lezingen vond een feest plaats met muziek. Waarna de natuur zijn gang ging.