7 x leesvoer van vega schrijvers

op 05 maart 2018 door Lindy de Jong

Van 5 t/m 11 maart vindt de eerste Nationale Week Zonder Vlees plaats. De initiatiefnemers moedigen Nederlanders aan eens een weekje zonder vlees te leven; beter voor mens, dier en milieu. Doe jij mee? Omring je de komende zeven dagen dan meteen met leesvoer van deze vega schrijvers.

Denk eens: de koe was je kat,
het schaap of varken je hond,
en blaten was blaffen
en loeien miauwen:
wat zouden we treuren,
wat zouden we rouwen.
- Mensje van Keulen

Elke dag vlees eten is niet meer van deze tijd, vindt de organisatie van de Nationale Week Zonder Vlees. Isabel Boerdam, die bekend is als De hippe vegetariër en onder die titel ook een kookboek uitbracht, organiseerde de week samen met enkele partners uit de voedselindustrie. ‘We willen een flexitarisch eetpatroon, waarin vlees en vis afgewisseld worden met vegetarische of plantaardige gerechten, promoten. Vaker een dagje geen vlees of vis eten is een kleine moeite met een onvoorstelbaar positieve impact op mens dier en milieu.' Iedereen die het volhoudt om gedurende één week geen vlees te eten bespaart maar liefst zeven maanden douchewater, 111 kilometer autorijden, een kip en de CO2-uitstoot waarvoor één boom zeven maanden nodig heeft om het uit de lucht op te nemen.

‘Wat je ziet, is dat huisdieren uitgroeien tot familieleden. Tegelijkertijd vinden mensen het zielig als een stal met 20.000 varkens afbrandt, maar kopen we wel een varkenslapje in de supermarkt. Wij vinden dat we daar het recht toe hebben, maar dat recht staat niet in verhouding tot het lijden van dieren,’ zegt ook filosofe, schrijfster en veganiste Eva Meijer in een interview met De Telegraaf. In september 2017 promoveerde zij in de filosofie op een proefschrift getiteld 'Political Animal Voices' aan de Universiteit van Amsterdam. Het leverde de uitgave De soldaat was een dolfijn op, waarin ze bespreekt waarom en hoe we anders met niet-menselijke dieren kunnen gaan samenleven.

Eerder schreef ze echter ook al de roman Dagpauwoog, waarin hoofdpersonage Iris met haar hondje Pol naar een afgelegen dorp bij zee verhuist en daar dierenrechtenactivist Marcel ontmoet. Hij weet haar stukje bij beetje te overtuigen van de noodzaak om in te grijpen in de manier waarop mensen met andere dieren omgaan. Uiteindelijk moet niet alleen Iris, maar ook de lezer nadenken over de vraag wat ‘het goede’ willen doen is in een wereld waarin onduidelijk is wat dat precies betekent.

Een geweldloze wereld

De Zuid-Koreaanse schrijfster Han Kang brak enkele jaren geleden internationaal door met haar roman De vegetariër, waarmee ze de Man Book Prize won. Het verhaal is volgens CS Monitor zo overtuigend dat vertaler Deborah Smith – die het boek voor de Engelstalige markt beschikbaar stelde – de schrijfster na afloop liet weten meteen vegan te worden. Kang zelf was geruime tijd vegetariër, maar keerde om gezondheidsredenen terug naar het eten van vlees. Haar roman gaat over een vrouw die het eten van vlees afzweert omdat dat volgens haar staat voor de wreedheid in de wereld. ‘Zowel Mensenwerk als De vegetariër gaat over de vraag of menselijke waardigheid en onschuld mogelijk zijn in een gewelddadige wereld. Yeong-hye voelt de pijn die levende wezens elkaar aandoen en riskeert haar leven voor een waardige, geweldloze houding. Zo moeten we er tegenover staan. Niet met wanhoop naar geweld kijken, maar de pijn ervan meevoelen om zo tot goedheid te komen,’ vertelt ze in een interview met NRC Handelsblad.

Ook vegetarische bestsellerschrijver Jonathan Safran Foer (van Extreem luid en ongelooflijk dichtbij) kaart dat geweld aan in zijn boek Dieren eten. Geïnspireerd door het vaderschap en de verantwoordelijkheid om dieetkeuzes voor zijn zoon te maken, start Foer een onderzoek naar het waarom van het eten van vlees, hoe het op onze borden terechtkomt en hoe we beslissen wat acceptabel is om te eten en wat niet. Voor vleesliefhebbers is zijn boek ook prima te lezen, want met een vinger wijzen doet de schrijver niet. Wel laat hij de lezer meedenken: ‘Ik ga niet in op de filosofische vraag of het wel of niet ‘goed’ is om dieren te eten, omdat ik niet denk dat dat de belangrijkste vraag is. De belangrijkste vraag – over welk antwoord vrijwel iedereen het eens is als ze met de realiteit geconfronteerd worden – is, ‘Is het juist om dieren te eten gezien de manier waarop we ze opvoeden en vermoorden?’ vertelt hij in een interview met The Washington Post.

Hitler was ook vegetariër

Voor de grote Zuid-Afrikaanse schrijver en Nobelprijswinnaar J.M. Coetzee zal het antwoord op die vraag duidelijk zijn. Hij is al jarenlang overtuigd vegetariër. ‘Ik ben geen dierliefhebber,’ zei hij eens. ‘Dieren hebben mijn liefde niet nodig, ik geef niets om liefde. Ik geef om gerechtigheid.’ Over dat onderwerp schreef hij al meerdere malen in het verleden, onder andere in de novelle Dierenleven. De vraag of wij dieren genadeloos mogen afslachten komt daarin aan bod als de Australische schrijfster Elisabeth Costello gevraagd wordt om een lezing en gastcolleges te geven aan de universiteit. In plaats van over haar werk te praten, spreekt ze drie dagen lang over dierenrechten, maar weet haar toehoorders niet te overtuigen. Overtuigen, dat probeert Coetzee nergens, zegt De Groene Amsterdammer in een bespreking van het werk. ‘Hij laat de lezer vrij om zelf een oordeel te vellen. Hopelijk zal de lezer het gevoel van twijfel en onbehagen bijblijven dat hem tijdens het lezen van Coetzees korte roman meermalen overvalt. Dierenleven is, meer nog dan Coetzees eerdere romans, een boek dat pijn doet.’

De in 2014 overleden schrijver en taalkunstenaar Hugo Brandt Corstius was ook vegetariër – hoewel hij er een hekel aan had zichzelf zo te noemen - en maakte gebruik van de pamflettenreeks van uitgeverij Querido om dit onderwerp aan de kaak te stellen. In het pamflet Eetgeenvlees komen alle opmerkingen die vega(n)s tot in den treure moeten aanhoren voorbij. ‘Hitler was ook vegetariër’ en ‘Eet je wel vis?’ zijn er maar enkele van. Met humor en zelfspot veegt hij de vloer aan met dergelijke praat.

Schrijfster Mensje van Keulen sloot zich in haar toespraak in 2015 tijdens de Vredesdienst voor Dieren aan bij voorgaand schrijver. ‘Je kon ook te horen krijgen dat Hitler vegetarisch was en van dieren hield,’ zei ze toen. ‘Dat voor zowel diens vegetarisme als dierenliefde een beperkte waarheid gold, ging kennelijk niet op. Laat staan dat iemand op het idee kwam te denken aan andere vegetariërs van naam, bijvoorbeeld Hitlers tegenbeeld bij uitstek, de schrijver Franz Kafka.’ Van Keulen is vegetariër sinds 1970 en was zelfs lijstduwer voor de Partij voor de Dieren. Bijzonder genoeg speelt in haar roman Engelbert een slager de hoofdrol. ‘'Ah Engelbert, dat is alweer zeventien jaar geleden,’ zegt ze in een interview. ‘Ja, ik ben niet zo’n autobiografisch schrijver en een slager als heuse tegenpool spookte al jaren door mijn hoofd. Het was wel een uitdaging.’ In de roman wordt slager Engelbert omringd door uiteenlopende vrouwen, waaronder een nichtje dat vegetariër wordt.

Twee geloven op een kussen

Liever een luchtiger boek lezen van een vleesliefhebber? De Italiaanse filmmaker Fausto Brizzi (in november nog beschuldigd van seksueel misbruik, in de slipstream van beschuldigingen aan het adres van andere producers als Harvey Weinstein) was zelf een genadeloze vleeseter, maar werd verliefd op een veganiste, trouwde met haar en paste zich enigszins aan haar levensstijl aan. Daarover schrijft hij in zijn derde boek Mijn 2e leven. Eerder verschenen al twee romans van zijn hand (Honderd gelukkige dagen en Je leeft maar één keer werden internationale bestsellers), maar in dit waargebeurde verhaal voert hij zichzelf ten tonele.