Hebban interviewt Hebban Thrillerprijs 2024-winnaar Lex Noteboom
De Man met Duizend Gezichten
Lex Noteboom
Michelle staat op het punt om met haar man Daniel en hun gezin op vakantie te gaan, als ze te horen krijgen dat Daniels tweelingbroer is verongelukt. Vigo Lechkov was de president van Kazichië en Daniel keert voor het eerst in twintig jaar terug naar zijn geboorteland om bij de begrafenis te zijn. Daar aangekomen ziet Michelle algauw dat haar man onder druk wordt gezet om zijn broer op te volgen als president. Ze wil zelf zo snel mogelijk terug naar Amsterdam, maar dat blijkt niet eenvoudig.
In het oosten van de voormalige Sovjetstaat is een rebellenleider opgestaan die het volk verenigt in een opstand tegen het regime. Niemand weet wie hij is of hoe hij aan zijn middelen komt, maar hij heeft een rebellenleger achter zich en pleegt aanslagen. Terwijl de Russische geheime dienst en de CIA zich met het conflict bemoeien, en Michelle alles op alles zet om haar gezin veilig thuis te krijgen, gaat Daniel de strijd aan met de ongrijpbare rebel, die bekendstaat als de Man met Duizend Gezichten.
Gefeliciteerd met de Hebban Thrillerprijs! Je bent de eerste debutant die deze prijs wint. Hoe voelt dat?
Debuteren is sowieso al heel erg spannend, omdat je voor het eerst je stem laat horen. Als het dan ook nog zo goed ontvangen wordt, is dat heel geruststellend. Tegelijkertijd legt het veel druk op een volgend boek, al is dat wel een luxeprobleem. Ook is de media-aandacht veel serieuzer dan ik had verwacht. Ik ging er niet vanuit dat dit in allerlei kranten en op Nu.nl genoemd zou worden. Dus dat is een heel vreemde gewaarwording.
Al voordat je de Hebban Thrillerprijs won, was De Man met Duizend Gezichten een groot succes, toch?
De vertaling was al aan Engeland verkocht nog voor het boek hier in Nederland uit was. Ik ben nu bezig met de vertaling doorlopen en de covers bekijken. Daarna werd het ook al aan de Verenigde Staten verkocht. Toen het boek in Nederland verscheen, in mei 2023, werd het genomineerd voor de Bronzen Uil. Toen het Boek van het Jaar werd van het AD, dacht ik dat dat de ultieme kers op de al grote taart zou zijn. Maar dit kwam er nog bovenop. Het boek is al een jaar uit en in dat jaar is er veel concurrentie van goede boeken bijgekomen. Toch gebeurt er steeds weer iets waardoor het boek in de kijker wordt gespeeld. Dat is heel fijn. Maar vooral ben ik de boekhandelaren in Nederland heel dankbaar, omdat zij zo enthousiast over het boek waren. Klanten pakken niet snel een boek van iemand van wie ze nog niet gehoord hebben, maar door het enthousiasme van de boekhandelaren is dat wel veel gebeurd.
Vreemde gewaarwording of niet, het succes begon ooit met een gedachte. Hoe kwam je op het allereerste idee voor De Man met Duizend Gezichten?
Ik kreeg het idee toen ik een artikel las over Bashar al Assad, de machthebber in Syrië. Toen hij jonger was woonde hij in Engeland. Hij studeerde daar om oogarts te worden. Toen zijn broer plotseling overleed tijdens een auto-ongeluk, keerde Bashar terug naar Syrië. Hij meldde zich bij zijn familie en de rest is geschiedenis ...
Iemand die in Engeland een medische studie volgt, lijkt doelen na te streven die wij herkennen. Cultureel staat deze student misschien best wel dicht bij je. Hoe wordt zo iemand in andere omstandigheden dan toch een harteloze dictator? Zat dat al in iemands persoonlijkheid? Of komt het alleen maar door invloed van omstandigheden?
Daarnaast vroeg ik me ook nog af wat het zou betekenen voor je als je met zo iemand getrouwd bent. Stel je voor dat je partner zo'n transformatie doormaakt, had je ooit kunnen bedenken dat iemand onder druk zo kan veranderen? Hoe goed ken je de mensen die dichtbij je staan? En wat betekent dat voor je gevoelens voor die persoon?
'Het was een kwestie van eindeloos schaven, net zo lang tot ik het gevoel had dat er een driedimensionaal personage stond.'
Hoofdpersoon Daniël is degene die een leven in Nederland heeft opgebouwd, maar nadat zijn broer is verongelukt weer terugkeert naar zijn familie: de totalitaire machthebbers in Kazichië. Zijn vrouw Michelle moet zich ineens tot een heel andere Daniël verhouden. Dat zijn allemaal complexe lagen om te verwerken in een personage.
In onze westerse perceptie is een dictator iemand die heel dicht bij het pure kwaad staat. Het is daarom lastig om je in zo iemand te verplaatsen. Maar de wereld om ons heen is nooit binair goed en kwaad, ook de mensen in die wereld niet. Ik wilde dus ook dat je je kunt inleven in Daniël, maar ook in zijn vrouw Michelle. Want als je getrouwd bent ga je niet bij de eerste de beste verandering bij diegene weg. Ze probeert eerst te begrijpen wat er gebeurt. Zo kan ook de lezer begrijpen door wat voor transformatie Daniël heengaat. Maar dat was wel heel moeilijk om te vangen in het schrijfproces. Het was een kwestie van eindeloos schaven, net zo lang tot ik het gevoel had dat er een driedimensionaal personage stond.
Niet alleen die personages zullen veel werk geweest zijn, je hebt zelfs een heel land bij elkaar verzonnen. Al moest ik wel even opzoeken of Kazichië nu echt was of niet.
Toen het boek net uit was, zag je in de Google zoekresultaten dat dat vaak gevraagd werd. Omdat er zulke grote dingen gebeuren in het verhaal, leek het me beter om een land te verzinnen. Ik heb me verdiept in de Kaukasus en allerlei elementen uit de regio gecombineerd. Zo kwam ik op Kazichië. Ik heb veel tijd besteed aan het creëren van de subculturen. Die lijken op minderheden die langs de Georgische grens met Rusland leven. Ik heb elementen uit de werkelijkheid en elementen die ik uit mijn duim gezogen heb in de blender gegooid. Over wat daaruit kwam, heb ik heel veel achtergrond geschreven. Want als ik bizar veel wist over Kazichië, dan zou ik erover kunnen schrijven alsof ik er ooit geweest ben. Ik denk dat dat de enige manier is waardoor het voor de lezer aanvoelt alsof het echt is. Als je de regio waarover je schrijft niet goed kent, of die nu bestaat of niet, dan voelt de lezer dat aan.
Je had dus een hele berg materiaal liggen dat niet per se in het boek terechtkwam. Is dat ook de reden dat er een podcast is gemaakt: De Vrouw met Duizend Gezichten?
Nee, dat was niet de reden. De podcast heb ik eigenlijk gemaakt omdat het zonde zou zijn om niet te doen. Mijn eerste podcast, The Deca Tapes, heb ik gemaakt om mezelf in de kijker te spelen bij uitgeverijen. Ik wilde namelijk altijd al schrijver worden. Als kind schreef ik van die ouderwetse kladblokken vol met verhalen. Hiervoor had ik al tien manuscripten liggen, maar ik wist nooit door te dringen tot uitgeverijen. Omdat ik wel ervaring had met muziek maken en sound editing, besloot ik om een podcast te maken als visitekaartje. Die podcast ging een heel eigen leven leiden.
Het was niet mijn idee om van De Man met Duizend Gezichten een multimediaal project te maken. Maar omdat ik had geleerd via een podcast veel aandacht te genereren, zou het een gemiste kans zijn om niet nog een verhaal naast het boek te leggen. Je kunt het podcastverhaal afzonderlijk luisteren en het boek afzonderlijk lezen. Het boek is het hoofdgerecht, en als je nog zin hebt in een toetje is er de podcast.
Dictaturen, rebellen, dataoorlogen, geopolitiek, vermiste journalisten: het is ook nogal een complexe wereld die je gecreëerd hebt in het boek en de podcast. Was je al langer bezig met die thema's?
Nee, eigenlijk niet. Ik wist dat ik het data-element nodig zou hebben voor de plot, maar ik heb echt onderzoek moeten doen om alles te laten werken. Het is zo'n technisch onderwerp dat het onmogelijk is om naar het bronmateriaal te gaan. Dat zijn letterlijk algoritmes en wiskundige vergelijkingen. Daarom heb ik samenvattingen geschreven van allerlei scènes waarin data en neurale netwerken een rol spelen en die heb ik voorgelegd aan experts. Ik vroeg hen wat mogelijk was en wat niet, of hoe zij het zelf technisch zouden oplossen. Ik kende zelf deze experts niet, maar via via heb ik ze leren kennen. Of ik plaatste een oproepje op social media. Zo heb ik ook mensen leren kennen die hun jeugd in een prestigieuze Engelse kostschool hebben doorgebracht. Als je met iemand praat die dat heeft meegemaakt, dan krijg je heel andere details te horen dan wanneer je er artikelen over leest. Alleen iemand met die ervaring weet hoe het ruikt of voelt als je zo'n gebouw binnenstapt.
'Ik ben ook een heel erge plotter: ik heb alles al helemaal uitgedacht voordat ik ga schrijven.'
En dan begint het schrijven zelf nog.
Dat deel is eigenlijk het makkelijkste en moeilijkste tegelijk. Ik vind niks leuker dan schrijven. Ik schrijf ook heel snel, soms wel vierduizend woorden per dag. Ik moet echt een wekker zetten, anders blijf ik maar doorgaan. Dat is dus makkelijk. Maar ik ben ook een heel erge plotter: ik heb alles al helemaal uitgedacht voordat ik ga schrijven. Daarom moet ik soms vijfentwintig versies schrijven van een scène voordat die levendig genoeg is. Dat is het moeilijke.
Daar komt bij dat je al schrijvende soms op betere ideeën komt. De personages gaan pas leven en praten als ze eenmaal op papier staan. Soms gebeurt er dan iets anders dan ik vooraf bedacht had. Dan ga ik terug in het verhaal en zie dat het inderdaad logischer is. Dus mijn outline verandert ook de hele tijd. Het einde van het verhaal misschien niet, maar wel de weg ernaartoe.
En dat moet allemaal, net als de meeste debutanten, naast je reguliere baan? Hoe combineer je dat ook nog met een jong gezin?
Op dit moment benader ik schrijven als werk, als een kantoorbaan. Ik ben namelijk bezig met een scenario en podcast voor de NTR. Daar zijn fondsen voor aangevraagd, waardoor ik me volledig kan richten op het schrijven. Ik meld me om half negen achter mijn computer en ga zitten typen tot half zes. Daarna en op 'papadag' heb ik alle tijd voor mijn gezin. Maar wellicht is dat volgend jaar weer anders en moet ik weer met een voet terug in de reclame, zoals ik hiervoor ook deed.
Ik vermoed dat veel lezers hopen dat dat niet nodig is en je je volop op je tweede boek kunt richten.
Ik geef nu prioriteit aan het scenario voor de NTR, maar daarna ga ik met mijn tweede boek verder. Ik ben al een heel eind. De outline staat, al het onderzoek is gedaan en er zijn al honderd pagina's van de eerste versie. Wel even voor de goede orde: De Man met Duizend Gezichten was pas af na versie dertien.
Dan wachten we rustig af. Heb je in de tussentijd nog een goede leestip voor ons?
Dubbelspel, van Bregje Rebergen. Dat is ook een debuut. Het is een heel snelle, toegankelijke thriller die zich afspeelt in het Gooi. Dan verwacht je misschien Gooische Vrouwen meets Penoza, maar ze lokt je toch een heel ingenieus plot in. Het is een ideaal vakantieboek.
Hebban Thrillerprijs 2024
Op maandag 20 mei werd de Hebban Thrillerprijs 2024 uitgereikt in de Radio 1 studio in Hilversum. Lex Noteboom was de gelukkige winnaar die de award in ontvangst mocht nemen. Zijn debuut De Man met Duizend Gezichten 'steeg met kop en schouders uit boven de rest,' aldus de jury. Lees alles over de uitreiking van de Hebban Thrillerprijs 2024 via onderstaande knop.
