Ik, Asimov: de bedenker van de Drie Wetten van de Robotica
Pagina 2 van 3
Robots, detectives en het positronische brein
De negen verhalen waaruit Ik, robot bestaat, verschenen in de jaren veertig in Astounding en werden in 1950 voor het eerst gebundeld. De serie omvat in totaal 38 korte verhalen, meerdere bundelingen en vier romans, als je de samenvoeging met de Foundation- en Galactic Empire-series buiten beschouwing laat. Asimov was een groot liefhebber van detectiveverhalen en het is dan ook geen toeval dat de vier Robot-romans (afgezien van Ik, robot, dat feitelijk een bundeling is) allemaal mysteries-met-robots zijn.
In de Golden Age verschenen The Caves of Steel (De stalen holen) en The Naked Sun (De blote zon), die in Nederland in 1985 ook gebundeld als De robotmoorden uitgebracht werden. Dat laatste waarschijnlijk omdat na een lange robotpauze in 1983 The Robots of Dawn (De robots van de dageraad) en in 1985 Robots and Empire (Robots en imperium) verschenen. Deze vier boeken hebben de aardse politieman Elijah Baley en zijn assistent R. Daneel Olivaw (de R. staat voor robot en wordt aan zijn naam toegevoegd, omdat hij anders niet van mensen te onderscheiden is) als hoofdrolspelers. Deze verhalen spelen duizenden jaren na Ik, robot en dus onze eigen tijd. De mensheid heeft zich over de sterren verspreid en er heerst een soort koude oorlog tussen de oude, volgebouwde en overbevolkte aarde en de voormalige ruimtekolonieën, die zich onafhankelijk hebben verklaard. De aarde is erg anti-robot, terwijl de andere planeten juist volledig vertrouwen op en afhankelijk zijn van robots.
De serie begint op aarde, waar een robotwetenschapper, de maker van R. Daneel, vermoord wordt. Baley en Olivaw gaan – aanvankelijk achterdochtig naar elkaar – op onderzoek uit. De latere boeken spelen op andere planeten, waar ook heel mooi de consequenties van eeuwen in ‘stalen holen’ wonen voor de aardmensen in beeld worden gebracht: extreme pleinvrees.
In alle robotverhalen en -boeken spelen de door Asimov al in Ik, robot geformuleerde Drie Wetten van de Robotica een rol. Ze luiden:
- Eerste Wet: een robot mag een mens geen letsel toebrengen of door niet te handelen toestaan dat een mens letsel oploopt.
- Tweede Wet: een robot moet de bevelen uitvoeren die hem door mensen gegeven worden, behalve als die opdrachten in strijd zijn met de Eerste Wet.
- Derde Wet: een robot moet zijn eigen bestaan beschermen, voor zover die bescherming niet in strijd is met de Eerste of Tweede Wet.
Vaak, ook in de detectives, spelen de consequenties en interacties van deze Drie Wetten (en de later geformuleerde ‘Nulde Wet’) een belangrijke rol. Nog steeds wordt er regelmatig aan Asimovs robotwetten gerefereerd in wetenschappelijke en journalistieke stukken, maar het is onduidelijk of het überhaupt mogelijk is om robots op deze manier te programmeren.
De Hebban Scifi & Fantasy Club van Tien komt deze maand met een uitgebreid artikel, helemaal gewijd aan Asimovs robots. Het richt zich op de reden waarom hij robotverhalen ging schrijven en hoe er steeds meer kwamen, over de robotromans en de films die erop gebaseerd zijn. Want meerdere robotverhalen zijn verfilmd (of als basis voor een verfilming gebruikt), zoals I, robot met Will Smith (zie ook het Club van 10 artikel Boek versus… I robot) en Bicentennial Man, met Robin Williams.
Over de Foundation en andere boeken.
