In gesprek met thrillerprijswinnaars Bernice Berkleef en Toni Coppers
Gefeliciteerd met jullie prijzen! Hoe voelt het, nu enkele dagen na de prijsuitreiking?
Bernice: 'Ik ben nog steeds flabbergasted! Ik zit op een wolk en vier de winst met familie en vrienden. Zelfs mijn twee kleine kinderen hebben in de gaten dat er iets bijzonders aan de hand is! Iedereen verkeert in een jubelstemming. Ik heb de trofee naast mijn laptop gezet, zodat ik er stiekem steeds naar kan kijken als ik aan het werk ben.'
Toni: 'Het is ongelooflijk! Ik kan niet tellen hoeveel mails, telefoontjes en berichtjes ik heb gekregen met felicitaties. Ik wist wel dat Hebban.nl populair was, maar ik had geen idee dat het zó populair was.'
Hadden jullie niet stiekem verwacht te winnen?
Toni: 'Nee, helemaal niet! En dat is geen leugen. Ik had begrepen dat degenen die moesten beslissen over de uiteindelijke shortlist boekhandelaars en lezers uit Nederland waren. Als enige Vlaamse auteur van de genomineerden, verwacht je dan toch niet zo snel dat je wint. Ik ben dus extra blij dat ik toch gewonnen heb.'
Bernice: 'Ik had het ook echt niet verwacht! Je probeert vooraf toch een beetje in het hoofd van de jury te kruipen, op basis van eerdere boeken die gewonnen hebben. Omdat ik meer in de hoek zit van thrillers die lekker weglezen, was het een totale verrassing. En dat terwijl het al van jongs af aan mijn droom was om de Gouden Strop te winnen! Schrijver word je niet, dat ben je. Waar andere meisjes voor de spiegel met een haarborstel doen alsof ze op een podium staan te zingen, oefende ik mijn speech voor als ik een boekenprijs zou winnen.'
'Je probeert vooraf toch een beetje in het hoofd van de jury te kruipen, op basis van eerdere boeken die gewonnen hebben.'
Geldt dat voor jou ook, Toni, dat je altijd al schrijver was?
Toni: 'Dat besef was er bij mij niet van jongs af aan. Ik ben opgegroeid in een klein arbeidersmilieu en niemand van mijn familie was hoger opgeleid. Mannen in mijn familie waren voorbestemd om het leger in te gaan, vrouwen gingen in de fabriek werken. Ik was de eerste die dat niet deed en naar de universiteit ging. Ik belandde in de radiojournalistiek en kwam er zodoende achter dat ik goed met woorden overweg kon. Lange tijd heb ik boeken geschreven naast mijn werk. Als alleenstaande vader met twee jonge meisjes kon ik niet zomaar mijn baan opzeggen. Sinds mijn tweeënvijftigste kon ik fulltime gaan schrijven.'
En jij, Bernice, is dat ook jouw droom?
Bernice: 'Dat is natuurlijk het ultieme doel! Wat Toni heeft, ook met een afgezonderde werkplek aan huis, dat is mijn doel. Op het moment leef ik wel van schrijven, maar niet alleen van boeken. Ik doe er ook nog journalistiek werk naast.'
Toni, jij schrijft je boeken eigenlijk niet alleen, ook al staat jouw naam op de cover. Hoe zit dat?
Toni: 'Het feit dat alleen mijn naam op de cover staat heeft een hele praktische reden: in Vlaanderen kennen lezers mij al, dus dat werkt beter in de boekhandel. Maar de laatste jaren schrijf ik samen met Annick, mijn partner. We zijn sinds elf jaar samen en hebben een nieuw samengesteld gezin. Tijdens onze relatie zijn we gradueel steeds meer gaan samenwerken, dat is vrij natuurlijk zo gegroeid. Als ik aan een nieuw boek werk, bespreek ik met haar de plot. We praten er samen over en ze denkt intens mee. Als ik een eerste versie heb geschreven, is Annick de eerste lezer en voegt ze dingen toe. Dan praten we er opnieuw samen over. Mede dankzij haar inbreng worden de boeken beter, vooral wat betreft de psychologie van de personages. Maar het heeft wel even geduurd voordat we dit konden zonder elkaar in de haren te vliegen, want je kan zoveel fictie schrijven als je wil, maar er zit altijd heel veel van jezelf in.'
Bernice: 'Daar ontkom je inderdaad niet aan. In Bloedsteen heeft de hoofdpersoon wel wat van mij weg. Ze heeft het geluk gehad te zijn opgegroeid met een vermogende vader en ze heeft daardoor een hele fijne jeugd gehad. Net als ik, heeft zij veel in haar schoot geworpen gekregen. Maar op een gegeven moment, als ze al ruimschoots volwassen is, komen zekerheden op losse schroeven te staan. Aan de ene kant schaam je je voor zo’n harde leerschool, maar aan de andere kant kan je er ook niks aan doen als je een zorgeloze jeugd hebt gehad.'
Hoe ben je op het idee gekomen voor Bloedsteen?
Bernice: 'Ik ben altijd geïnteresseerd geweest in de Tweede Wereldoorlog. Het heeft op zoveel landen invloed gehad. Ik wilde vertellen over de gruwelen die tijdens de oorlog in het koloniale deel van Nederland zijn gebeurd. Alleen moest ik heel erg uitkijken dat het geen geschiedenisboek werd. Dat was namelijk het geval bij mijn eerste versie van het boek. Ik probeerde er een thriller van te maken, maar ik was niet tevreden en de uitgever ook niet. Toch wilde ik per se aan dit thema vasthouden, dus heb ik een nieuw plot uitgedacht met hetzelfde thema. Ik ben letterlijk opnieuw begonnen, zo na aan het hart ligt dit boek me. Ook om die reden ben ik extra blij met de prijs.'
'Mede dankzij haar inbreng worden de boeken beter, vooral wat betreft de psychologie van de personages.'
Het was het dus waard om opnieuw te beginnen! Toni, ben jij ook wel eens helemaal opnieuw begonnen?
Toni: 'Nee, maar dat komt omdat ik een hele vaste manier van werken heb. Ik begin pas te schrijven als ik een verhaal tot in de vingertoppen beheers. Ik denk op een wiskundige manier na over de structuur, ik denk na over elke scène. Ik schrijf steekwoorden op kleine kaartjes en hang die op een bord. Daarna ga ik ermee schuiven. Toen ik nog geen aparte werkruimte had, legde ik die kaartjes op de grond. Als de kinderen dan binnen gerend zouden zijn, was er testamentair wel het een en ander veranderd! Dus pas als ik alles weet, begin ik met schrijven.'
Bernice: 'Maar voor de lezers moet het een verrassing blijven!'
Toni: 'Zeker. Iets waar ik bijvoorbeeld echt niet tegen kan, is als je merkt dat een schrijver niet wist hoe die het verhaal moest eindigen. Dan vinden ze toevallig een papiertje met de clue, bijvoorbeeld. Dat soort trucjes, daar heb ik een hekel aan.'
Bernice: 'Die toevalligheden, die zijn veel te makkelijk. Daarom is een thriller schrijven ook niet zo eenvoudig. Je kunt wel een format aanhouden, maar je moet vreselijk voorzichtig doseren.'
Werk jij ook zo gestructureerd als Toni?
Bernice: 'Nee, niet zo minutieus. Ik denk per hoofdstuk uit wat er gaat gebeuren. En als ik het dan teruglees, dan check ik alles nog een keer goed. Maar dan valt me ook pas op hoeveel autobiografische elementen er in het verhaal zitten. Als je schrijft heb je dat niet door.'
Toni, de jury roemde vooral jouw personages in Val. Hoe ontstaan jouw ijzersterke personages?
Toni: 'Als ik kijk naar de rode draad in mijn personages, dan ben ik vooral geïnteresseerd in de dunne grens tussen goed en kwaad. Normale mensen, zoals wij drieën, kunnen plotseling een grens overgaan en de meest gruwelijke dingen doen. Die ethiek interesseert mij enorm en ik laat mijn personages er graag mee spelen. Dat geldt vooral voor Alex Berger, de hoofdpersoon in Val. Zijn vrouw is omgekomen tijdens de aanslagen in Parijs. Eigenlijk had Alex daarbij moeten zijn, maar hij zou later komen omdat hij moest werken. Hij vergeeft zichzelf dat nooit en zint op wraak. Dat gegeven vind ik zo interessant, dat ik nog lang niet klaar ben met dit personage.'
Rouw speelt inderdaad een belangrijke rol in Val.
Toni: 'Als je zoveel verdriet hebt om de dood van je vrouw, hoe ga je dan ooit weer het plezier in het leven terugvinden? Die vraag vond ik interessant en aangenaam om te onderzoeken in Val. Rouw en afscheid nemen, dat zijn oer-emoties die we meemaken. Hetzelfde geldt voor liefde. Daarom schrijven we bijna altijd over liefde en dood, dat is ook zo in Bloedsteen.'
'Rouw en afscheid nemen, dat zijn oer-emoties die we meemaken. Hetzelfde geldt voor liefde. Daarom schrijven we bijna altijd over liefde en dood.'
Alleen kreeg jouw personage niet eens de tijd om te rouwen, Bernice.
Bernice: 'Nee, er gebeurt meteen wat nadat Ella haar vader verliest. De dood roept de meest rauwe emoties op, waardoor er maar het minste hoeft te gebeuren of je kan doordraaien. En als je personage ook nog eens zelf in levensgevaar is, dan kan zij ook heel anders handelen dan normaal. Met een thema als de dood, of liefde – of dat nu voor een partner is of familie –, daar kunnen mensen extreme dingen van gaan doen.'
Waarom wilde je deze extreme dingen zo graag plaatsen tegen de achtergrond van de koloniale geschiedenis?
Bernice: 'Het boeit me heel erg, omdat ik het kolonialisme eigenlijk niet kan begrijpen. Je bezet als Nederland een heel continent, Indonesië, waarna Nederlandse families zich daar gaan settelen. En de mensen die er altijd al woonden, die krijgen ineens een tweederangspositie. Dat groeit zo, waardoor velen het als normaal beschouwen. Maar dat is het natuurlijk niet. En door de oorlog, verliezen de Nederlanders ineens hun superioriteit. Ze worden door Japan, weer een andere buitenlandse macht, in kampen gezet waar gruwelijke dingen gebeuren. Na de oorlog konden deze Nederlandse families niet in Indonesië blijven, maar keerden ze terug naar Nederland. Een land dat zij eigenlijk helemaal niet kenden. En niemand zat hier op ze te wachten: ze kregen te horen dat zij tenminste nog bananen van de boom konden eten, terwijl hier de hongerwinter heerste. Dus vele duizenden mensen hebben hier uit schaamte altijd over gezwegen. Op school heb ik hier bijvoorbeeld ook nooit over geleerd. Daarom wilde ik die geschiedenis in een hedendaags verhaal laten terugkomen, door een vrouw die in het nu leeft met die geschiedenis te laten kennismaken. En dan natuurlijk wel op een spannende manier, waardoor ze ook nog in een hachelijke situatie terechtkomt.'
Toni, jouw maatschappelijke thema in Val is het klimaat.
Toni: 'Dat is een van die autobiografische elementen die ongewild in een boek sluipen. Vooral via mijn jonge dochters krijg ik veel mee over klimaatverandering en de klimaatmarsen. Ze hebben wel gelijk dat mijn generatie een groot deel van de vervuiling veroorzaakt heeft. Ik zocht een manier om iets in mijn boek over het klimaat te zeggen, zonder heel belerend te zijn. Ik was onderzoek aan het doen naar allerlei plekken in Europa waar ik de moordenaar, en dus ook Alex Berger, naartoe zou kunnen sturen. In Zwitserland bleek dat gletsjers verdwijnen en de bergen daar bijna ineenstuiken. Dat leverde een mooie parallel op met de familie waar ik over schreef, die ook op instorten stond.'
Val is een deel uit een serie. Waarom maak je zo graag series?
Toni: 'Voor mij was het vanaf het begin heel natuurlijk om aan een reeks te werken, want de spannende boeken die ik las waren ook allemaal reeksen. Het heeft ook enorme voordelen. Het eerste is dat je je personages kan laten evolueren. Na enkele boeken heb je je personage zo goed in de vingers, dat je heel vrij wordt als schrijver. Het tweede is een commercieel voordeel: mensen lezen graag series. Als ze een deel lezen en ze vinden het goed, dan willen ze alles lezen. Dat is natuurlijk fantastisch. Het heeft ook een groot nadeel, want je bent wel gebonden aan je personage. Terwijl Bernice morgen kan zeggen: "Nu ga ik eens over een Canadese woudloper schrijven en daarna over een Nederlander die onder een Parijse brug gaat wonen."'
Bernice: 'Als ik al die voordelen hoor, zou ik ook wel een serie willen schrijven. Maar ik ben daar te rusteloos en te grillig voor. Ik heb zoveel ideeën, dat ik halverwege een boek alweer met iets anders bezig ben. Een serie zou voor mij echt een te grote commitment zijn.'
'Dat is de thrillerschrijver in je, waardoor je niet meer normaal naar mensen kan kijken.'
Ben je wel al met iets nieuws bezig?
Bernice: 'Jazeker. Ik woon in een typische Vinex-wijk in Amstelveen, waar veel mensen met kinderen gaan wonen. Het is een hele burgerlijke wijk, maar als je er statistisch naar zou kijken, dan moet zoveel procent crimineel zijn, bij zoveel procent speelt huiselijk geweld, er moeten ook een paar pedofielen zijn. Dat is de thrillerschrijver in je, waardoor je niet meer normaal naar mensen kan kijken. In mijn nieuwe boek gaat het over zo’n wijk, waar het achter de voordeur niet zo mooi is als het lijkt.'
En jij, Toni, waar kunnen we naar uitkijken?
Toni: 'Eigenlijk was ik begonnen aan een nieuw boek met Liese Meerhout, maar ik hoor van allerlei kanten dat er behoefte is aan een nieuwe Alex Berger. Dus ik heb Liese Meerhout even aan de kant gezet. Het is alleen nog te pril om er meer over te zeggen.'
Jullie zijn alweer hard aan het werk dus. Welk element mag er volgens jullie niet ontbreken in een nieuwe thriller?
Bernice: 'Als het een psychologische thriller is, dan moet het op een gegeven moment helemaal uit de hand lopen. De lezer moet zich echt afvragen in welke rollercoaster zij of hij terechtgekomen is.'
Toni: 'Ik zou eraan willen toevoegen dat het valt of staat met de personages. Als een personage niet leuk genoeg is, dan leg je toch het boek weg. Dat is bij Bloedsteen ook het geval, je wilt toch Ella’s geheim leren kennen.'
Tot slot, welk boek is jullie ultieme aanrader?
Toni: 'A Perfect Spy van John le Carré, dat is een van de allerbeste boeken uit de twintigste eeuw. Het is het meest perfecte spannende boek ooit geschreven.'
Bernice: 'Into the Drowning Deep van Mira Grant. Het gaat over de diepste kloof ter wereld, waar onderzeeërs niet eens kunnen komen. In deze thriller gaan ze toch onderzoeken wat daar leeft. Normaal houd ik niet zo van dit genre, maar het is zo geloofwaardig geschreven dat het heel spannend is.'
De Spannende Week
Zomerlezen trapt af met De Spannende Week op Hebban. Tijdens deze themaweek richten we ons vizier op de misdaadboeken van deze eeuw in Crime of the Century. De spannende week vindt plaats van maandag 7 juni tot en met zondag 13 juni.
