Interview Elmore & Peter Leonard

Achtergrond
Elmore Leonard is een fenomeen binnen de misdaadliteratuur. Met zijn achtenzestig jaar en zesenveertig boeken - waarvan er grofweg een derde zijn bewerkt tot een film of serie - heeft hij zijn sporen meer dan verdiend. Zijn non-fictie boek Elmore Leonard’s 10 Rules of Writing is een van de populairste handboeken voor schrijvers. De Britse schrijver Martin Amis zei ooit tegen hem: ‘Vergeleken met jouw proza is dat van Raymond Chandler onhandig’. Leonard wordt door critici en collega’s geroemd als ‘Dickens van Detroit’ en ‘de grootste Amerikaanse schrijver’. Maar na al die jaren prefereert hij nog steeds de bijnaam die zijn jeugdvrienden hem gaven: ‘Dutch’.

Elmore ‘Dutch’ Leonard (‘Dutch’ heeft niets met Nederland te maken, maar met pitcher Dutch Leonard) begon met schrijven toen hij voor een reclamebureau werkte. Hij stond iedere ochtend om vijf uur op, om twee uur te kunnen schrijven voor hij naar zijn werk ging. Hij koos Westerns uit als onderwerp, omdat die destijds populair waren en er genoeg pulpbladen waren die voor korte verhalen over het Wilde Westen wilden betalen. Hij debuteerde in 1952 met zijn eerste roman, The Bounty Hunters. In de jaren erna zouden er nog meer Western-verhalen volgen. Toen de interesse in het onderwerp begon af te nemen besloot hij te switchen naar het misdaadgenre, wat een gouden greep bleek.

Elmore Leonard schrijft old school: met de hand en typt het later uit op een typemachine. Hij bedenkt geen plot van te voren, maar bedenkt personages die hij daarna in de problemen brengt. Hij ziet de eerste honderd pagina’s als een auditieronde: als de personages niet interessant genoeg zijn, of niet willen ‘praten’ is het waarschijnlijk dat ze het niet lang meer zullen redden.

Leonards boeken kenmerken zich door veel dialogen en weinig beschrijvingen van personen of omgevingen. Hij wil als schrijver zo min mogelijk aanwezig zijn en de personages het verhaal laten vertellen. Twee van zijn regels zijn dan ook ‘Probeer het stuk dat mensen geneigd zijn over te slaan weg te laten’ en misschien wel de belangrijkste: ‘Als het klinkt als schrijven, herschrijf het dan.’
Met al die dialogen is het materiaal erg interessant voor Hollywood, maar het gebrek aan een duidelijke plot zorgt ervoor dat regisseurs dikwijls de plank misslaan. Meer succesvolle bewerkingen van zijn boeken waren Out of Sight (1998), Get Shorty (1995), Jackie Brown (1997) en de serie Justified (2010). Die laatste was zelfs inspiratie voor Leonard om nog een boek te schrijven over US marshall Raylan Givens: Raylan dat januari 2012 in de schappen zal liggen. Het mag duidelijk zijn: Elmore Leonard mag dan inmiddels niet meer opstaan om vijf uur, maar van plan om te stoppen is hij zeker niet.

Twee schrijvers met de achternaam Leonard in één interview: dat kan geen toeval zijn. Peter Leonard is inderdaad Elmore Leonards zoon, en is na zijn carrière in de reclamewereld ook begonnen met het schrijven van misdaadboeken. ‘Zoon van’ zijn is zowel een vloek als een zege: de gegarandeerde aandacht is natuurlijk fijn, maar tegelijkertijd ligt de lat erg hoog. De vergelijking zal in iedere recensie weer gemaakt worden. Het is dan ook niet gek dat Peter - inmiddels negenenvijftig - er zo lang mee heeft gewacht de pen ter hand te nemen.

Peter herinnert zich nog goed het moment dat hij besloot de gok er toch op te wagen. Hij had het niet naar zijn zin op zijn werk. Die dag had een manager van Volkswagen een flip-over met Peters reclame-ideeën als een frisbee door de vergaderruimte gesmeten. Hij besloot bij zijn vader langs te gaan. Elmore stond bij zijn bureau, dat er hetzelfde uitzag als altijd: een geel kladblok, een afvalemmer vol met gele proppen en een typemachine. Geen computer te bekennen. Elmore, gekleed in Levis jeans, een donkerblauw Nine Inch Nails T-shirt en sandalen, vertelde enthousiast over de openingsscène van zijn nieuwe boek The Hot Kid. Een man die overduidelijk gelukkig was met wat hij doet. In tegenstelling tot Peter, dus tijd voor een carrièreswitch.

In 2008 debuteerde hij met Quiver (NL: Bloedpijl), maar zijn eerste grote succes kwam pas bij zijn derde boek All He Saw Was The Girl, wat hij deels baseerde op ervaringen uit zijn jeugd. De inspiratie in het kort: Rome, een glaasje teveel, een onbewaakte taxi en een gevangenis. En Elmore’s reactie toen jonge Peter weer terugkeerde naar de VS: ‘Hard time makes the boy the man.’

Binnenkort verschijnt dus Elmore Leonards nieuwste boek, Raylan. Het is na Pronto en Riding The Rap het derde boek over US marshall Raylan Givens, waarop de succesvolle serie Justified werd gebaseerd. Acteur Timothy Olyphant speelt de hoofdrol en het is duidelijk dat Elmore erg tevreden iss met de serie. Raylan wordt opgedragen aan hoofdrolspeler Olyphant en scenarioschrijver Graham Yost.

Elmore Leonard heeft altijd een oog gehad voor het commerciële aspect van het schrijven: hij begon met het schrijven van Westerns omdat hij dacht dat ze goed zouden verkopen, en toen die verhalen het minder begonnen te doen maakte hij de overstap naar het thrillergenre. Of Elmore Leonard bij het schrijven van het derde boek rekening heeft gehouden met de wijze waarop Olyphants Raylan vertolkt, vertelt de auteur: ‘Oh absoluut, natuurlijk. Want hij is perfect voor de rol. Hij ís Raylan, dus schreef ik hem. Het begin van Justified is gebaseerd op een kort verhaal, Fire In The Hole. De rest van de seizoenen zijn gebaseerd op losse ideeën die ik voor de serie heb bedacht en die de schrijvers verder hebben uitgewerkt in afleveringen. In het komende seizoen zullen ze ook stukken uit het boek Raylan gebruiken.

In dat boek heb ik drie vrouwen gebruikt die het Raylan op verschillende manieren moeilijk maken. Een verpleegster die haar salaris veel te mager vindt vergeleken met die van de jonge dokters en besluit nieren te stelen, de tweede werkt als mijnwerker en de derde is een meisje dat goed is in pokeren, maar op gegeven moment veel geld verliest en daardoor in de problemen komt.’

Voices of the Dead
Ongeveer gelijktijdig staat ook een nieuw boek van zoon Peter op het punt te verschijnen. In januari ligt Voices of the Dead in de boekhandel, een boek waarin 'wraak' centraal staat.

Het is 1971, Detroit. Harry Levin, autoschroothandelaar en overlever van de holocaust, wordt op een dag opgeschrikt door verschrikkelijk nieuws: zijn dochter is omgekomen bij een aanrijding. Wanneer hij naar Washington DC gaat, leert hij van de dienstdoende rechercheur dat de bestuurder een Duitse diplomaat was met een slok teveel op. Vanwege zijn diplomatieke immuniteit gaat hij echter vrijuit. Dit is genoeg om bij Levin alle stoppen te doen doorslaan, en hij achtervolgt de diplomaat naar München om de dood van zijn dochter te wreken. Maar is dat wel het enige waarvoor hij wraak wil nemen?

Peter Leonard: ‘Ik kreeg het idee ongeveer tien jaar geleden; ik was een boek aan het lezen over de gruweldaden van de Nazi’s en het was erg interessant en gruwelijk tegelijk. Wat ze deden was verschrikkelijk, zo onvoorstelbaar slecht. Maar het interesseerde me en ik begon erover na te denken. Ik bedacht een verhaal dat ik “Zeppelin” wilde noemen. Het ging over een ex-Nazi die na de oorlog zeppelins maakt, maar het werkte gewoon niet. In Voices of the Dead zit nog steeds die Nazi die zeppelins maakt, maar het is nu maar een klein onderdeel van het verhaal.’

Op het moment dat dit boek verschijnt is het volgende klaar.
Peter: ‘Ik heb net de laatste hand gelegd aan Back from the Dead, het vervolg op Voices of the Dead. En ik ben halverwege met een ander boek over mijn ervaringen bij de Detroit Police Department, waar ik een aantal weken heb mee mogen lopen met Moordzaken. Maar dat idee moest ik even in de ijskast zetten omdat mijn Britse uitgever wel iets zag in een vervolg op Voices.’

Research
Waar Peter nog moet putten uit eigen research, maakt vader Elmore de laatste jaren gebruik van een persoonlijke researcher, Greg Sutter. Deze Sutter pluist alles uit wat Elmore nodig heeft om zijn boeken een realistische feel te geven. Van welk bier Rwandezen drinken tot welke kogels de politie gebruikt, Sutter zoekt het voor hem op. Zo’n persoonlijke researcher is natuurlijk de droom van iedere schrijver, maar Elmore vertelt dat hij zelf natuurlijk ook research heeft gedaan.

Elmore Leonard: ‘Een filmproducer belde me bijvoorbeeld eens om te vertellen dat hij Valdez is Coming geweldig vond en dat hij graag nog zo’n soort verhaal zou willen om te verfilmen. Dus ik ging naar de bibliotheek, en ik wist niet wat ik zocht, maar ik ging naar het geschiedenisdeel waar ik tegen het boek ‘Night comes to the Condo lands, Kentucky’ aanliep. Toen ik het opende zag ik “periode van The Great Moonshine Wars” (red.: moonshine is illegaal gestookte alcohol) staan en toen wist ik het. Dat werd uiteindelijk het boek The Moonshine War.’

Om de straattaal van criminelen waarheidsgetrouw op te kunnen schrijven, bestudeerde Leonard interviews met gevangen en verslagen over criminelen. ‘Maar je hebt ook een keer - net als ik - een maand meegelopen met het Detroit Police Department,’ helpt Peter zijn vader herinneren.

Elmore Leonard: ‘Detroit News vroeg me eens in ’79 een stuk te schrijven voor hun magazine en zo kwam ik daar terecht. Ik mocht een maand meelopen met de 7e ploeg van Moordzaken, de grote jongens. De inspecteur belde me als ze een moord hadden en dan zou ik naar het plaats delict gaan en kijken hoe ze hun werk deden. Maar meestal zat ik gewoon op het bureau naar ze te luisteren. Het leken allemaal behoorlijk grappige kerels, met hele droge humor. Ik vond het geweldig. Ik schreef zo snel aantekeningen als mijn vingers maar aankonden. Ik mocht ook al hun dossiers inkijken en aanwezig zijn bij de verhoren. Ik herinner me nog een verhoor, waar een inspecteur een verklaring van een man opnam waarin hij bekende dat hij een meisje had vermoord. Op gegeven moment komt hij op een stuk waarin hij vertelt: “En toen stapte ze in de auto en ik ging naast haar zitten. En toen begon ze met mijn puppy te spelen.” De inspecteur kijkt mij aan, ik kijk hem aan en hij zegt: “Ze begon met je puppy te spelen hè?”
En dan de man: “Ja, ik had mijn hond in de auto.”’

Terugkerende personages
Elmore Leonard gebruikt zijn personages soms in meerdere boeken, zoals bijvoorbeeld Carl Webster in The Hot Kid, Up In Honey’s Room en Comfort To The Enemy, maar hij koos nooit voor één hoofdpersonage voor een hele reeks aan boeken zoals zoveel andere thrillerschrijvers wel doen. Michael Connelly heeft rechercheur Bosch, John D. Macdonald had Travis McGee, en zo zijn er nog veel meer op te noemen. Waarom is hij nooit aan zo’n serie begonnen?

Elmore Leonard: ‘Dat ben ik nooit van plan geweest, heb ik nooit gewild. Dat zou ik ontzettend saai vinden. John D. Macdonald was bij zijn achtentwintigste McGee boek en zei: “God, ik hoop dat ik er hiermee een einde aan kan maken. Ik wil er nooit meer een schrijven, het zijn er gewoon te veel.” Natuurlijk, als een bepaald personage in een nieuw boek past zal ik hem weer gebruiken, maar nooit in een serie die maar niet lijkt te eindigen.’

Sweetmary
Een paar maanden geleden werd de titel van het boek dat Elmore Leonard momenteel aan het schrijven is bekendgemaakt: Sweetmary. Sinds dat bekend werd, is er een orkaan van discussie ontstaan rond deze titel.

Zou Elmore Leonard terugkeren naar het genre waarin hij ooit begon, de Western? Aanleiding voor deze gedachte is dat Sweetmary de naam is van een plaatsje dat in Leonards Westerns (o.a. Hombre en Cuba Libre) een rol speelde.

Elmore Leonard geeft duidelijkheid: ‘Ha, nee dat is niet zo. Het verhaal speelt zich af in een private gevangenis, op de plaats waar het dorpje Sweetmary vroeger stond. Deze gevangenis levert natuurlijk allerlei problemen op, omdat de eigenaren vooral geld willen verdienen en zich niet echt bezighouden met triviale zaken als de zorg voor hun gedetineerden.’

Peter Leonard: ‘Dit is nu de realiteit in de VS. Omdat het zoveel geld kost om gevangenen ergens onder te brengen, sluiten de overheden contracten met beveiligingsbedrijven om het voor hun te doen. Met alle risico’s van dien.’

Stephen King en Elmore Leonard
Stephen King, meester van het macabere, is een groot bewonderaar van Elmore Leonard en dat steekt hij niet bepaald onder stoelen of banken. Hij heeft hem wel eens ‘De Grote Amerikaanse Schrijver’ genoemd en in een interview met USA Weekend zei hij: “Mensen beschouwen schrijvers waarvan ze houden als een onvervangbare bron. Dat doe ik in ieder geval. Elmore Leonard, ieder dag dat ik opsta en - niet om morbide te zijn of zo, hoewel mijn leven natuurlijk tot op zekere hoogte wel morbide is - ik zijn overlijdensbericht niet in de krant zie staan denk ik: ‘fantastisch!’ Dat betekent dat hij ergens aan het werk is. Hij schrijft weer een boek en ik zal weer iets te lezen hebben. Omdat als hij weg is, er niemand anders zo als hem zal zijn.”

Voeg daar aan toe dat menig personage in Kings boeken de romans van Elmore Leonard lezen of op de planken hebben staan, en ik weet niet of het een verwijzing is, maar het hoofdpersonage in Kings laatste boek 11-22-63 heeft zelfs een kat genaamd Elmore. Het maakt de adoratie compleet. Maar is deze liefde wel wederzijds?

Elmore Leonard: ‘Ja ik mocht zijn boeken wel. Ik heb dat boek over die auto gelezen.’
Peter: ‘Christine.’
Elmore: ‘Ja, zo heette het boek. Over de bezeten rode Plymouth.’
Peter: ‘Deed die je aan je vrouw denken?’

(Hier moet ik misschien even lezers op de hoogte stellen van het feit dat Elmore Leonard in zijn zesentachtig jaar met vier vrouwen is getrouwd en dat het laatste huwelijk het einde van dit jaar naar alle waarschijnlijkheid helaas ook niet zal gaan redden. Peter plaagde zijn vader hier wel vaker mee tijdens het gesprek.)

Elmore: ‘Ha, nee dat was daarvoor. Ik heb de naam van een hond in een van mijn boeken gebruikt, maar ik kan me niet herinneren welke.’
Peter: ‘Dat was Cujo, in Rum Punch.’
Elmore: ‘Ah, dat kan wel kloppen. Maar hij schrijft er zo veel en ze zijn zo ontzettend dik, dat is meestal de reden dat ik een boek niet lees. Zijn boeken zijn achthonderd, negenhonderd pagina’s. Ik weet niet hoe de man het voor elkaar krijgt.’

Daarna praten we nog wat over Nederland, waarna het gesprek richting vakanties gaat en de Leonards een anekdote vertellen dat het interview prachtig afsluit.

Elmore: ‘Ik ging lang geleden in Colorado skiën met een aantal vrienden, en ik zat onder aan de piste op een bank toen er een vrouw naar beneden kwam skiën. Ze gleed richting het bankje waar ik zat, stapte van de ski’s en leunde met haar voet op het bankje om de riempjes van haar laars los te maken, en toen zei ze tegen me: “Ik weet niet wat beter is, deze laarzen uittrekken of een beurt krijgen.” En het enige wat ik kon uitbrengen was: “Aheh.”

Peter: ‘Schrijver van meer dan veertig boeken, bekend om al hun scherpzinnige dialogen, wist niets beters te verzinnen dan “Aheh”.’

Een persoonlijk filmpje gemaakt door Elmore’s kleinzoon over Elmore.

Geen uitgever meer in Nederland
Vader en zoon hebben beiden geen uitgever meer in Nederland. Elmore Leonard werd lange tijd uitgegeven door Van Holkema & Warendorf. Het laatste boek in vertaling verscheen daar in 2002. Uitgeverij 521 probeerde het in 2006 en 2007 nog met respectievelijk Hot Kid en Big Deal.

Van Peter Leonard verscheen slechts zijn debuutthriller Bloedpijl in 2008 bij TM Publishers.

www.elmoreleonard.com
www.peterleonardbooks.com