Interview Scott Turow

In de jaren die volgden schreef Turow nog een handje vol thrillers, waarvan de meeste zich ook af zouden spelen in Kindle County uit De aanklager, en waarin soms ook weer bekende namen zouden opduiken, zoals Rusty's advocaat Sandy Stern in Het bewijs. Maar nooit meer kwam Turow in de buurt van het succes van zijn eersteling.

Twintig jaar na zijn succesdebuut schreef Turow Onschuldig, het tamelijk onverwachte vervolg op De aanklager met Rusty Sabich in de hoofdrol. Want, zoals de auteur tijdens ons interview vertelde, was hij nooit van plan om een vervolg te schrijven. In Onschuldig is hoofdpersoon Rusty Sabich, 21 jaar na de bloedstollende rechtszaak waarin hij werd vrijgesproken van moord, een gerespecteerd rechter en weer komt hij in zwaar weer terecht.

Scott Turow bezocht Amsterdam en ik sprak met hem in het Ambassade Hotel over het succes, de terugkeer van Rusty Sabich en zijn werk als advocaat.

Presumed Innocent verscheen in 1987 en was al een wereldwijde bestseller voordat de film verscheen. ‘Maar,’ zo vertelt de schrijvende advocaat, ‘Het heeft natuurlijk wel veel gedaan voor het boek. Het heeft ervoor gezorgd dat het boek in the picture bleef voor een hele lange tijd.’

Ik vraag Turow of hij het vreemd vindt om weer over zijn oude succes te moeten praten.
Turrow: ‘Als je een boek schrijft dat zo succesvol is als Presumed Innocent dan blijven mensen er wel over praten. Zeker als er ook nog eens een succesvolle film van wordt gemaakt. Ik denk dat ik altijd wel vragen heb gehad over Presumed Innocent.’

Voordat ik Onschuldig las, herlas ik De aanklager en met veel plezier. Het viel mij op dat ondanks dat het verhaal al twintig jaar geleden werd geschreven, het nog steeds niet echt gedateerd lijkt te zijn. Het leest als een moderne thriller, maar dan zonder mobiele telefoons.
Turow: ‘Dat is interessant ja. Er zijn natuurlijk wel veel nieuwe onderzoekstechnieken bijgekomen die de zaak nu wellicht hadden vereenvoudigd. Maar de thema’s zijn natuurlijk van alle tijden. Het aanklagen en berechten zal blijven bestaan. En ik ben niet de eerste en zeker niet de laatste die een boek heeft geschreven waarin iemand ontrouw is en daardoor in de problemen komt.’

Heeft zijn uitgever hem nu dringend verzocht een vervolg te schrijven?
‘Nee, ik geloof niet dat ooit iemand gevraagd heeft of ik een vervolg op Presumed Innocent wilde gaan schrijven. Dat is niet helemaal waar, mijn fans natuurlijk wel. Ik kreeg vaak mail met de vraag of er een vervolg zou komen. Maar ik was vrij vastberaden om nooit een vervolg te schrijven.

Ik wilde mezelf niet die beperking opleggen om vervolgens gezien te worden als “de auteur die altijd over Rusty Sabich schrijft”. Tot een jaar of vijf, zes geleden was het niet in me opgekomen. Maar toen begon Rusty echt aan me te knagen.'

Toch was het niet de eerste keer dat Scott Turow weer aan Rusty dacht.
‘Hij is eigenlijk al een paar keer - zij het in de zijlijn - terug geweest. Al in mijn tweede boek (Het bewijs zou hij een rolletje spelen. Sabich zou, toen in het begin van zijn carrière als rechter, zijn advocaat Sandy Stern trouwen. Maar mijn uitgever vond dat echt géén goed idee. Het heeft het boek dus niet gehaald. Ook jaren later, in de draft van Smartengeld (1999) stond een verwijzing naar Rusty. Ook dat is er voor de uiteindelijke versie uit gehaald. Het werd te gecompliceerd allemaal. Wel speelde hij een piepklein rolletje in de novelle Limitations (NL: De grenzen van de wet. Rusty Sabich is op een of andere manier altijd aanwezig geweest in mijn fictional universe. Dus ik wist precies waar hij zich bevond toen ik aan Onschuldig begon. Hij was inmiddels hoofdrechter aan het Gerechtshof en natuurlijk gevormd – en een stuk wijzer geworden – door alles wat hij eerder heeft meegemaakt. Ik denk ook dat Rusty in Onschuldig geestelijk een stuk stabieler is geworden, dan in het eerste boek.’

‘Dat is een lang verhaal. Het idee voor de film is al drie keer afgeketst op het feit dat de filmstudio’s het niet echt aandurven. De redenen zijn gecompliceerd. Moet er weer gewerkt worden met dezelfde acteur (Harrison Ford) en is zijn naam nog sterk genoeg om een grote film als deze te “dragen”? Of moet er gekozen worden voor een andere bekende naam – er schijnt er eentje benaderd te zijn – maar zou hij wel willen opboksen tegen de glansrol van Ford? Maar ook de financiering van films is momenteel een behoorlijk probleem in Hollywood. Daar staan we nu, dus nog een aardig eind verwijderd van een werkelijke verfilming, denk ik.’

Was hij eigenlijk inhoudelijk betrokken bij de eerste film?
‘Ach, ze spraken wel allemaal met mij. Van Harrison tot Brian Dennehy en regisseur Alan Pakula en producer Sydney Pollack. Alan heeft me de drafts van het script laten lezen. Ik bezocht zelfs de set. Ze vroegen ook mijn advies, maar bijna even zo vaak werd dat in de wind geslagen. De film lijkt in veel facetten op dat wat ik bedacht heb. Met name de rechtbank en de manier van belichting is wel zoals ik het had bedacht. Maar bij het einde van de film sloegen ze de plank volledig mis. De filmmakers vonden niet dat de dader ongestraft zou moeten blijven en daar was ineens een krankzinnigengesticht. Deze aanpassing ging er – gelukkig – ook bij de kijkers van de previews niet in dus de film werd nog op het allerlaatste moment aangepast. Dat laatste shot werd vervangen door het shot van de rechtbank uit het begin van de film en Harrison sprak een nieuwe voice-over in.'

De zestigjarige Scott Turow is sinds 1978 advocaat en nog steeds praktiserend, hoewel hij nu parttime werkt.
Turow: ‘Ik wil heel graag feeling houden met de advocatuur, maar niet meer dan twee of drie zaken tegelijkertijd behandelen. Ik vind het belangrijk om “iets” naast het schrijven te hebben zodat ik onder de mensen ben. Het is niet zo dat mijn werk als advocaat nu belangrijk is om inspiratie uit op te doen. De inspiratie haal ik overal vandaan.’

Turow schrijft alleen stand-alones, maar toch spelen ze zich bijna allemaal af in het fictieve Kindle County?
‘Kindle County is helemaal door mij bedacht, maar het doet wel een beetje denken aan Chicago, maar dan wat kleiner. Eigenlijk staat Kindle County voor het hedendaagse Amerika en ik voel me er thuis. Soms wil je ook niet altijd alles opnieuw hoeven bedenken. Maar dat betekent wel dat je af en toe boeken moet herlezen. Bijvoorbeeld om bepaalde gebouwen weer goed op je netvlies te krijgen. Ik doe veel consistentie checks. In de eerste versie van Onschuldig schreef ik dat Martha Stern getrouwd was met een andere openbare aanklager. Maar mijn vriendin, die alle boeken onlangs opnieuw had gelezen, wist mij te vertellen dat ze getrouwd was met ene Solomon, een investeringsbankier met drie kinderen. Ik wist zeker dat ik dát gecheckt had in Het bewijs, daar was ze in ieder geval nog ongetrouwd. Maar Martha had ook een klein rolletje gehad in De wet van de macht en daarin stonden die andere zaken...’

Hoe vaak heeft Turow De aanklager herlezen voor en tijdens het schrijven van Onschuldig?
Turow: ‘Vier keer. De eerste keer las ik het voor de voice, de sfeer en de belangrijkste details, de leeftijden bijvoorbeeld. De laatste keer was een volledige consistentie check op alles wat er gebeurd was in De aanklager en waarnaar ik refereer in het nieuwe boek. Zo kwam ik er achter dat ik me half jaar vergist had in de leeftijd van Rusty, dus ik heb een beetje moeten schuiven met de gebeurtenissen zodat het wel weer klopte.’

In Onschuldig verwondert Rusty zich over het feit dat zijn advocaat hem nooit heeft gevraagd of hij schuldig was of niet. Waarom eigenlijk niet?
Turow: ‘Ik vraag het ook nooit aan mijn cliënten. Tenminste, ik vraag ze natuurlijk wel wat er gebeurd is. En dan vertellen zij je hun versie van het verhaal. Dat scherpen we dan wel een beetje aan, maar ik geloof niet in het samen bedenken van “de waarheid”. Ik verdedig ze liever op hun eigen condities, hun eigen verhaal. Kijk als ze zeggen dat ze onschuldig zijn, dan neem ik het toch met een korrel zout. Ik heb ooit een moordzaak gehad waarbij een vrouw was doodgeschoten met een vrij bijzonder wapen en de man die ik verdedigde bezat zo'n wapen. En om het nog erger te maken: zijn zoon zat ook nog eens op dezelfde school als haar zoon en waren goede vrienden. Ik was toen erg bang dat de zoon het wapen had gepakt en het aan zijn vriend zou hebben gegeven. Ik heb toen lang met deze jongen gezeten om hem duidelijk te maken dat de FBI het wapen zou testen, dus als hij meer zou weten het beter eerlijk kon opbiechten. Maar hij hield bij hoog en bij laag vol dat hij van niets wist. Ik geloofde hem echt niet tot uit de tests bleek dat het niet hetzelfde wapen was. Dan is er wel zoveel toeval in het spel, dat je zelf niet meer weet wat je moet geloven. We hadden het hier over een wapen uit 1901 waarvan er maar 18 zijn gemaakt. Maar er was gewoon een tweede identieke wapen in deze zaak. Uiteindelijk bleek de vader van de andere jongen zijn vrouw te hebben vermoord met zijn eigen wapen, een zelfde type. Gebruik je zoiets in je boek, dan zou echt niemand je geloven. Dit is echt gebeurd!'