Leesbevordering buiten het schoolgebouw

Alex Boogers: zoek lezers waar je ze niet verwacht

'Ik hield niet zo van lezen, of misschien hield ik wel van lezen, maar in ieder geval niet van de boeken die ik las op school', schrijft Alex Boogers in De lezer is niet dood, een schotschrift waarin hij docenten, schrijvers, boekhandelaren en uitgevers oproept om lezers te zoeken op plekken waar je ze niet verwacht. 'Scholieren denken vaak dat literatuur saai is', licht hij toe. 'Dat hoor ik steeds als ik scholen bezoek. Ik dacht daar eigenlijk niet anders over toen ik zelf op school zat. Literatuur leek mij allemaal iets te elitair, er werden werelden beschreven waar ik weinig mee kon. Kunst is er voor iedereen, maar hoe maak je het toegankelijk zodat het niet afschrikt? Het gaat om de benadering.'

Boogers zet zich in zijn schotschrift af tegen het mediacircus dat tegenwoordig rond veel schrijvers is ontstaan. Jongeren kunnen via (sociale) media in aanraking komen met schrijvers en boeken, maar die weg is te beperkt en vaak ontdekken ze dan alleen die boeken waar een hype over is ontstaan. 'Jongeren worden de hele dag al verleid', zegt hij. 'Ik denk dat er juist behoefte is aan een tegenbeweging. Het gaat erom dat boeken op een natuurlijke wijze worden aangereikt, niet dat literatuur hen door de strot wordt geduwd.' Boogers trekt een parallel met de markt: 'Je hebt altijd die verkoper die boven iedereen uitschreeuwt: hij heeft een luide stem, is gevat en maakt het publiek aan het lachen. Maar daardoor zijn zijn aardbeien niet meteen lekkerder. Misschien worden zijn bakjes fruit wel in groten getale verkocht, maar is het na een dag verrot en belandt het in de vuilnisbak. De week daarna loopt het publiek lachend aan hem voorbij. Kortom, jongeren voelen het wanneer iets niet oprecht is.'

Het gaat erom dat boeken op een natuurlijke wijze worden aangereikt, niet dat literatuur hen door de strot wordt geduwd. - Alex Boogers

Er ligt altijd ergens een boek op je te wachten, schrijft Boogers in De lezer is niet dood. Maar hoe weet je als scholier waar je moet zoeken? 'Ik geloof in de begeesterde docent in het voortgezet onderwijs', licht Boogers toe. 'Je herinnert je later altijd die ene leraar die net iets meer zijn nek uitstak, die je net dat ene verhaal vertelde, die net iets meer uitreikte, die hoopte dat je iets uit zijn verhalen haalde. Die docent maakt, vaak zonder dat hij het zelf weet, net het verschil.'

Zelf miste Boogers die docent op school. 'Retrospectief had ik graag een docent gehad die me op het werk van J.D. Salinger had gewezen. Of Charles Bukowski. Of John Fante. Wat betreft Nederlandse literatuur op scholen, is Max Havelaar een boek waarover altijd wordt gediscussieerd of het wel op de lijst moet blijven staan of niet. Tegelijkertijd is het een boek waarmee je belangrijke kwesties kan bespreken. De aantrekkingskracht van zo’n boek ligt er vooral in hoe het op school gebracht wordt, hoe het besproken wordt. Bij literatuur gaat het er toch vooral om te bespreken waarom een boek ertoe doet. Bij Max Havelaar zou ik bijvoorbeeld eerst over die geschiedenis willen horen waar te weinig over gesproken wordt: het kolonialisme bijvoorbeeld, niet alleen de Gouden Eeuw in Europa, en hoe fijn dat was voor Nederland, maar ook over uitbuiting, slavernij, en hoe er sporen van dat verfijnde systeem van overheersing en uitbuiting in Nederlands-Indië nog steeds zijn terug te vinden in onze hedendaagse maatschappij. Ik zou uitgedaagd willen worden en de discussie willen aangaan met mijn docent. Ik was bijvoorbeeld enige jaren geleden op Bali, waar ik een historisch museum bezocht. Er waren daar foto’s van opgestapelde lijken van Balinezen, zoals wij die kennen van foto’s van omgebrachte joden door de nazi’s. De Nederlanders hadden Bali ‘gepacificeerd’. In het museum lag een gastenboek, waar je iets in kon schrijven. Veel bezoekers schreven daarin dat ze nooit hadden geweten dat Nederland zo had huisgehouden in Bali. Met de boeken die je leest en de verhalen die je vindt leg je puzzelstukjes neer van een schilderij dat uiteindelijk het beeld toont, zoals jij naar de wereld kijkt.'

Lees verder op de volgende pagina.