Recensie: Een bevreemdend, meeslepend, verontrustend verhaal

op 04 april 2021 door Hebban Crew 2 reacties

Kazuo Ishiguro is een van de meest bekroonde Engelstalige auteurs. Zijn werk wordt gekenmerkt door zijn poëtische schrijfstijl, maar ook door een enorme verscheidenheid, zodat zijn boeken nooit in een hokje te stoppen zijn. Hebban-recensent Sigried las 'Klara en de zon', een roman die ze met vier sterren beoordeelde: '[een boek] waarin hij emotie en technologie op een betoverende manier samenbrengt.'

(1018)

In 2021 verschenen bij uitgeverij Atlas Contact en vertaald door Peter Bergsma.

Klara en de zon van Kazuo Ishiguro

Klara is een zogenaamde Kunstmatige Vriendin met een uitstekend waarnemingsvermogen, die vanaf haar plek in de winkel nauwkeurig het gedrag beschouwt van de kinderen die binnenkomen om rond te neuzen met hun ouders. Klara blijft hopen dat een kind haar zal kiezen. Wanneer dat eindelijk gebeurt, en haar bestaan voorgoed lijkt te veranderen, krijgt ze bij haar vertrek naar haar nieuwe gezin de waarschuwing dat ze niet al te veel waarde moet hechten aan de beloften van mensen. Maar Klara houdt haar eigen ideeën erop na.

Klara en de zon is een adembenemend mooie roman die ons een blik gunt op onze veranderende wereld door de ogen van een onvergetelijke buitenstaander. Zoals vaker in zijn vindingrijke, verfijnde, aangrijpende oeuvre onderzoekt Ishiguro ook hier wat het betekent om écht van iemand te houden.

Kazuo Ishiguro is in 1954 geboren in Nagasaki en woont sinds zijn vijfde in Engeland. Hij is een van de meest bekroonde en gelauwerde auteurs uit het Engels taalgebied, en zijn werk is in meer dan 40 talen vertaald. Dankzij de eveneens bekroonde en succesvolle verfilmingen van De rest van de dag en Laat me nooit alleen heeft hij een groot publiek weten te bereiken en te raken. Ishiguro's werk kenmerkt zich door zijn veelvormigheid en de manier waarop hij een grote diversiteit aan genres onderzoekt in zijn romans.

Recensie: Een magische symbiose van emotie en technologie ****

Door Sigried Lievens

Klara en de zon is de eerste roman die Kazuo Ishiguro schreef sinds hij de Nobelprijs voor Literatuur in 2017 ontving. Hoewel zijn poëtische schrijfstijl als een rode draad doorheen zijn romans loopt, wordt zijn oeuvre vooral gekenmerkt door een enorme verscheidenheid. Ishiguro combineert namelijk elementen uit verschillende genres, waardoor zijn boeken moeilijk in een hokje te plaatsen zijn. Dat geldt ook voor Klara en de zon, waarin hij emotie en technologie op een betoverende manier samenbrengt.

Klara en de zon speelt zich af in een herkenbare wereld die tegelijkertijd vreemde elementen bevat. Het verhaal wordt verteld door Klara, een robot die kinderen moet helpen zich minder eenzaam te voelen. Samen met de andere Kunstmatige Vrienden wacht ze in de winkel tot ze wordt uitgekozen. Daar observeert ze de buitenwereld en probeert ze de gezichtsuitdrukkingen van de voorbijgangers te peilen. Haar eigen emoties zijn een schaduwversie van de menselijke. Hoe complexer die zijn, hoe moeilijker het voor Klara is om ze te interpreteren en te reproduceren.

Haar eigen emoties zijn een schaduwversie van de menselijke. Hoe complexer die zijn, hoe moeilijker het voor Klara is om ze te interpreteren en te reproduceren.

Dat het menselijk gedrag ontelbaar veel nuances heeft, wordt pas echt duidelijk wanneer Josie, een tiener met een vreemde ziekte, Klara mee naar huis neemt. Klara’s rol in het huishouden is dubbel; ze is minder dan een mens, maar meer dan een stofzuiger. Haar aanwezigheid wringt en zorgt voor ongemakkelijke taferelen. Zo neemt Josies moeder haar in vertrouwen, maar wordt Klara evengoed naar een berghok verbannen wanneer haar aanwezigheid niet nodig is.

Klara moet veel leren, waardoor haar taalgebruik aftastend en eenvoudig is. Hoewel dat niet altijd even consequent wordt toegepast, geeft het de roman wel de sfeer van een kinderverhaal. Complexe handelingen worden tot hun essentie herleid, wat aandoenlijke resultaten oplevert. De ontroering neemt nog verder toe op de momenten dat Klara zich menselijker gedraagt dan de mensen rondom zich, die allen hun eigen verborgen agenda hebben.

Met een paar woorden minimaliseert hij Klara opnieuw tot het gebruiksvoorwerp dat ze is. Die ingrepen leggen de kern van de roman bloot.

Het is moeilijk om je niet in Klara in te leven, maar Ishiguro staat die fantasie nooit lang toe. Met een paar woorden minimaliseert hij Klara opnieuw tot het gebruiksvoorwerp dat ze is. Die ingrepen leggen de kern van de roman bloot: wat zorgt precies voor verbondenheid, wat maakt mensen uniek?

In het begin begrijp je niet alles wat er gebeurt, deels omdat je afhankelijk bent van Klara’s perspectief, deels door de setting. Ishiguro plaatst de lezer zonder veel uitleg in een nieuwe wereld, waarin opgetilde kinderen interactiebijeenkomsten houden om met elkaar te leren omgaan. De verschillen met de echte wereld zorgen voor mysterie en spanning. Wanneer de vragen beantwoord worden, blijkt de beschreven realiteit even gruwelijk als interessant. Net op dat moment zakt het verhaal in, maar gelukkig herpakt de auteur zich; het einde zet je op je plaats en zorgt ervoor dat je het boek – en Klara – niet snel zal vergeten.

Klara en de zon doet qua sfeer en opbouw het meeste denken aan Laat me nooit alleen (2005), maar is tegelijk totaal anders. Het is een bevreemdend, meeslepend, verontrustend verhaal dat Ishiguro’s vakmanschap nogmaals bevestigt.

Meer kunstmatige intelligentie

(71)

(511)

(47)

(72)

Sigried Lievens besteedt een groot deel van haar vrije tijd aan lezen en het schrijven over haar leeservaringen. Ze houdt het meest van literatuur en feelgood, maar voor een goede tip leest ze ook buiten die genres. Ze neemt graag deel aan de Hebban Leesclubs en heeft een eigen boekenblog.

profiel

Meer recensies van Sigried: