Recensie: Gelaagd, meeslepend en indringend
In 2020 verschenen bij uitgeverij Signatuur en vertaald door Mia Buursma en Rikkie Degenaar.
De moeder van Frankenstein van Almudena Grandes
Psychiater Germán Velázquez Martín keert na vijftien jaar ballingschap in Zwitserland in 1954 terug naar het verscheurde Spanje om in de inrichting voor vrouwen in Ciempozuelos te werken. Daar ontmoet hij patiënte Aurora Rodríguez Carballeira, die haar eigen dochter vermoord heeft. Niemand in de instelling geeft om Aurora, behalve María Castejón, een jonge hulpverpleegkundige die haar elke dag voorleest.
De drie verhalen van de eigenzinnige Germán, de getroubleerde Aurora en de empathische María vormen samen een ijzingwekkend beeld van de jaren vijftig in Spanje. Germán en María dromen beide van een ander leven, maar worden geconfronteerd met de wrede dictatuur en het nationaal katholicisme van hun land, dat elke zonde als een misdaad beschouwt.
Een onvergetelijk liefdesverhaal van een man en een vrouw die ervoor kozen zich te verzetten in het Spanje van Franco.
Almudena Grandes is een van Spanjes meest geprezen en bestverkopende literaire auteurs. De moeder van Frankenstein kwam meteen in de Spaanse bestsellerlijst. Samen met haar grootse boeken De drie bruiloften van Manolita en De patiënten van dokter García verkocht zij in eigen land al meer dan een miljoen exemplaren.
Recensie: De vijftiger jaren in Spanje ****
Door Inge Sparrius
De Spaanse auteur Almudena Grandes (1960) schreef een aantal romans die zich in het heden afspelen voordat zij besloot om een serie van zes romans te wijden aan de beladen en lang verzwegen geschiedenis van Spanje onder de dictatuur van Franco. Aanleiding daarvoor waren de verhalen die zij op het spoor kwam toen ze onderzoek deed voor het schrijven van Het ijzig hart (2007), een prachtige liefdesroman over de invloed van die geschiedenis op relaties in het heden. Het vierde deel, de spionageroman De patiënten van dokter García, werd bekroond met een belangrijke Spaanse literaire prijs. Naast romans schrijft ze ook toneelstukken en ze heeft een goed gewaardeerde wekelijkse column in dagblad El País.
Van deze magistrale serie, 'Episodes van een oneindige oorlog', is De moeder van Frankenstein het vijfde deel. Het speelt zich af in de uitzichtloze vijftiger jaren. De jonge psychiater Germán Velázquez komt in 1954 na een ballingschap van vijftien jaar terug uit Zwitserland om te gaan werken in het krankzinnigengesticht voor vrouwen in Ciempozuelos. Daar ontmoet hij de pianospelende patiënte Aurora, een zeer intelligente paranoïde vrouw die haar dochter heeft vermoord. Hij leert hulpverpleegster María kennen, die een bijzondere band heeft met de patiënte. Germán en María voelen zich tot elkaar aangetrokken. Heel voorzichtig leren zij elkaar beter kennen in die tijd waarin katholieke kerk en de staat samenspannen en oppermachtig zijn, en de geringste afwijking van de heersende moraal een doodzonde is, vooral voor vrouwen.
Over haar leven en dood is in de loop van de tijd een groot aantal verhalen verteld, 'sommige onwaar en heel mooi en andere waar en veel lelijker', zegt Grandes in haar nawoord.
De roman is gebaseerd op ware gebeurtenissen. Aurora Rodríguez Carballeira is een werkelijk bestaand persoon geweest. Over haar leven en dood is in de loop van de tijd een groot aantal verhalen verteld, 'sommige onwaar en heel mooi en andere waar en veel lelijker', zegt Grandes in haar nawoord, waarin ze het werkelijke verhaal van Aurora en haar hoogbegaafde dochter Hildegart uit de doeken doet.
Een thema is de toepassing van chloorpromazine, een doorbraak in de behandeling van schizofrenie. Een ander thema is het lot van de uitgebuite dienstmeisjes in Madrid, afkomstig van het platteland. Een andere lijn gaat over homoseksualiteit, het genadeloze onderdrukken ervan door de kerk en hoe een enkeling er toch in slaagt zichzelf te zijn. Er zijn de waargebeurde verhalen over massamoorden, babyroof, onderdrukking van vrouwen. Het was een afschuwelijke, trieste tijd.
Toch is dit niet alleen een somber boek. Het is gelaagd, meeslepend en indringend, omdat alles vanuit het perspectief van de drie hoofdpersonen verteld wordt, die alle drie op een bepaalde manier klem zitten in hun levens. Ze hebben elk hun eigen stem. Aurora redeneert consequent vanuit haar volledig paranoïde perspectief. De eenvoudige María ging nooit naar school en dat is hoorbaar. Germán heeft de meeste tekst en het mooiste taalgebruik. Hij ervaart geestverwantschap bij María, hoewel ze een heel verschillende achtergrond hebben. Door haar ervaringen begrijpt hij, als buitenstaander, de situatie in zijn land beter, en met hem ook de lezer.
'… ze had me vooral een scherp houweel in handen gegeven, een werktuig om een barst te slaan in de verstikkende urn van stilte waardoor de lucht die we allemaal inademden, almaar ijler werd.'
Er is ook hoop. Er is verzet, een clandestien circuit van linkse mensen die elkaar helpen, en er is medemenselijkheid, humor, plezier en liefde. In een interview met de Volkskrant (19-04-2019) zegt Grandes dat de serie gaat over de vrouwen en mannen die zich tijdens de dictatuur niet overgegeven hebben.
'Ik wil dat er eerherstel komt voor de strijders tegen het franquisme. De Spaanse democratie heeft hen nooit bedankt. Dit is voor mij een manier om dat alsnog te doen.'
Dankzij deze serie leer je Spanje pas echt kennen.
Meer Spaanse geschiedenis
Inge Sparrius is verzot op lezen, bij voorkeur romans, biografieën, psychologie en reisverslagen. Sommige boeken blijft ze herlezen, zoals de romans van Jane Austen, die ze steeds grappiger gaat vinden. Verder houdt ze van reizen, schrijven en zingen, en leert ze Spaans.
profielMeer recensies van Inge:
- De prijs van het bestaan: Tweede deel van een sprankelende reeks
- Woede: Trump, de verkeerde man
- De dagen met Fortunat: Interessant verhaal, matig geschreven
- Dingen die ik niet wil weten: Sprankelende autobiografie
Elke dag het laatste nieuws in je mailbox?
