Recensie: het rauwe schrijven van Rijneveld kent geen mededogen
In 2020 verschenen bij uitgeverij Atlas Contact.
Mijn lieve gunsteling van Marieke Lucas Rijneveld
Mijn lieve gunsteling is de nieuwe roman van Marieke Lucas Rijneveld. Het verhaal van de veearts en zijn ‘uitverkorene’, de dochter van een veehouder, die tijdens een hete zomer toenadering tot elkaar zoeken. Hij wil ontsnappen aan zijn jeugdtrauma’s en eenzaamheid en zij heeft de voorkeur voor een fantasiewereld. Gedurende de zomer ontwikkelen ze een obsessieve fascinatie voor elkaar die zo ver gaat dat grenzen overschreden worden. De beklemmende bekentenis Mijn lieve gunsteling is een hartverscheurend en tegelijk angstaanjagend verhaal over verlies, verboden liefde, eenzaamheid en identiteit.
Marieke Lucas Rijneveld (1991) geldt als een van de grootste talenten van de Nederlandse letteren. In 2015 debuteerde ze met de meermaals herdrukte dichtbundel Kalfsvlies, die werd bekroond met de C. Buddingh’ Prijs voor het beste poëziedebuut. Rijnevelds romandebuut De avond is ongemak won in 2020 de International Booker Prize.
Recensie: Akelig en indringend proza ***
Door Anne Oerlemans
Marieke Lucas Rijneveld (1991) debuteerde in 2015 met de dichtbundel Kalfsvlies, waarmee ze meteen de C. Buddingh’ Prijs voor het beste poëziedebuut in de wacht sleepte. Door de Volkskrant werd Rijneveld uitgeroepen tot literair talent van het jaar en gedichten en verhalen verschenen in onder andere Hollands Maandblad en De Revisor. Het prozadebuut De avond is ongemak leverde haar in 2020 de International Booker Prize op, als eerste Nederlandse winnaar van deze prijs. Deze tweede roman, Mijn lieve gunsteling, verscheen wederom bij Atlas Contact.
Een negenenveertigjarige veearts is verliefd op de veertienjarige dochter van een van de boeren voor wie hij werkt. Hij vertelt zijn verhaal over hun samenzijn. Het gezin van zijn lieve gunsteling is gebroken na het verlies van de verlorene en het vertrek van de verlatene dat daarop volgde. Enkel vader, zoon en dochter zijn overgebleven, namen krijgen de hoofdpersonages niet. Vergeleken met Rijnevelds debuut De avond is ongemak is Mijn lieve gunsteling ogenschijnlijk meer van hetzelfde. De thema’s, de setting; van het gereformeerde, gebroken gezin na een verlies tot de koeien en de wereldvreemde personages. Dit is Rijneveld 2.0.
‘[…], en hun ogen werden die van jou, waardoor ik nog duizeliger werd van mijn eigen driften, mijn begeerten, van hoe graag ik daar bij het podium wilde schreeuwen dat dat mijn lieve gunsteling was, maar jij zocht vooral de ogen van je klasgenoten, van mijn zoon, van de boerenknechten die ineens belangstelling voor je toonden nu je liet zien wat je al die tijd al in je droeg, […].’
Toch getuigt deze nieuwe roman wederom van lef. Schijnbaar zonder een enkel compromis vertelt de auteur het verhaal vanuit de pedofiele veearts, het geheel leest als een getuigenisverklaring. Haar personages zijn een dankbaar onderwerp voor psychologen. De veearts die in zijn verhaal geen enkel berouw lijkt te kennen, die amper op zijn eigen daden reflecteert en deze zelf in elk geval slechts impliciet lijkt te veroordelen. Zijn minnekind, dat gelooft dat ze kan vliegen, dat niet een gekaapt vliegtuig, maar zij in de tweede toren van de Twin Towers is gevlogen op 11 september en dat hele gesprekken voert met een denkbeeldige Hitler en Freud. Daarnaast is er de oneindige en ongemakkelijke fascinatie met het mannelijk geslacht, de geweien vliegen je letterlijk en figuurlijk om te oren.
Het rauwe, bijna afstandelijke schrijven van Rijneveld kent geen mededogen, niet voor personages en niet voor lezers. Sommige passages zijn te akelig voor woorden, maar de taal sleurt de lezer er letterlijk doorheen. De eindeloze zinnen laten geen ruimte voor een natuurlijk rustpunt waardoor je door blijft lezen. De schrijfstijl zal herkenbaar zijn voor de lezers van De avond is ongemak, evenals de verwijzingen naar het geloof en Bijbelteksten. Hoewel de talloze koeienmetaforen opgevat zouden kunnen worden als een onuitputtelijke bron van creativiteit, zijn ze in het taalgebruik van de veearts echt té aanwezig en irriteren ze al snel mateloos.
‘[…], de kijker wilde alleen realistisch opbloeiende liefde zien zodat hij kon denken dat dit hem ook kon overkomen en ik wist toen al dat wij buitengewoon waren, uniek, al vond ik het woord uniek net zo lelijk als een afgemeste en opgefokte stier, en ik zag toen niet in dat ik net zo goed alleen maar bezig was met karkasgroei, […].’
Mijn lieve gunsteling is geen licht boek, de zware thema’s en expliciete beschrijvingen laten een akelig gevoel achter en het onheil ligt continu op de loer. Het verlies, het gebroken gezin en de kwetsbaarheid van de gunsteling zijn indrukwekkend, Rijneveld weet als geen ander onder je huid te kruipen, zelfs vanuit een verachtelijk en ondenkbaar perspectief als dat van een pedofiele veearts.
Meer zware thema's in literatuur
Anne Oerlemans is cultuur- en literatuurwetenschapper en vindt het heerlijk om literatuur te recenseren en literaire trends te ontdekken. Haar liefde voor lezen en schrijven combineert ze op die manier graag met elkaar.
profielMeer recensies van Anne:
- Daddy: De kunst van het weglaten
- Te dom voor de duivel: Het leven is een smartlap
- Zomer: Eigentijds en origineel
- De stof in haar handen: Toegankelijke historie
Elke dag het laatste nieuws in je mailbox?
