Oorlogskind

Ana Jurić is pas tien jaar oud als de burgeroorlog in Joegoslavië uitbreekt. Haar onbezorgde jeugd komt hiermee abrupt ten einde. Opeens staat het dagelijks leven van Ana, haar zusje Rahela en hun ouders in het teken van honger, angst en geweld. Tien jaar later woont en studeert Ana in de Verenigde Staten. In deze nieuwe omgeving is niemand op de hoogte van de gruwelijkheden die plaatsvonden in haar jeugd. Dit dubbelleven valt Ana steeds zwaarder. In een ultieme poging om vrede te sluiten met haar verleden besluit Ana om terug te keren naar haar geboortestad Zagreb.

Wie het mooist valt is een aangrijpend verhaal over de oorlog op de Balkan vanuit het perspectief van een kind. Schrijfster Sara Nović (1987) overtuigt, shockeert en ontroert met deze indrukwekkende debuutroman die naar het Nederlands is vertaald door Maaike Bijnsdorp en Lucie Schaap.

Het jaar 1991 is allesbepalend in het leven van Ana. Ieder jaar brengt het meisje de zomervakantie door met haar familie en vrienden aan de Adriatische kust. Dit jaar is het gezin vanwege de oorlogsdreiging gedwongen om in de stad te blijven. De spanningen tussen Kroaten en Serviërs lopen steeds verder op. Via de televisie kunnen de stedelingen de vernietigingen elders in het land op de voet volgen. Totdat de strijd ook in Zagreb in alle hevigheid losbarst. Het leven van de tienjarige Ana bestaat opeens uit luchtaanvallen, schuilkelders en continue angst. Bovendien is de gezondheid van haar zusje Rahela zeer zwak. Hun ouders besluiten om het baby’tje met een medisch transport naar de Verenigde Staten de sturen. Een beslissing die het gezinsleven voor altijd zal ontwrichten.

Tien jaar later woont ook Ana in Amerika om te studeren. Zodra zij in haar nieuwe omgeving ook maar iets vertelt over haar geboorteland stagneert het gesprek al snel:

"Ze betuigden hun medeleven, zoals hun geleerd was en bleven dan nog beleefdheidshalve een tijdje zitten tot ze het gesprek met een smoes konden beëindigen. Hun gedachten over hoe en waarom mensen onder zulke gruwelijke omstandigheden in een land bleven, vond ik nog het moeilijkst te verdragen. Ik wist dat die voortkwamen uit onwetendheid en niet uit inzicht. Ze vroegen het zich af omdat ze nooit vanaf hun balkon de walmen na een luchtaanval hadden geroken of de lucht van verbrand vlees, omdat ze niet konden bevatten dat je je ondanks al het gevaar op zo’n plek toch thuis kon voelen."

Vanwege dit onbegrip besluit Ana om helemaal niets meer los te laten over haar afkomst. Zelfs haar geliefden hebben geen idee wat de jonge vrouw precies heeft meegemaakt. Deze beslissing leidt tot eenzaamheid en slapeloosheid. Overdag weet Ana zich staande te houden, maar ’s nachts wordt zij geteisterd door hevige nachtmerries. Uiteindelijk besluit Ana om terug te keren naar Zagreb, op zoek naar Luka, de beste vriend uit haar jeugd.

Wie het mooist valt biedt een ooggetuigenverslag van de burgeroorlog in voormalig Joegoslavië vanuit de belevingswereld van een kind. De perfect gekozen titel refereert aan een gebeurtenis in Ana’s leven waarin kinderlijke onschuld en de wreedheid van volwassenen op huiveringwekkende wijze samenkomen. Het is een schokkend en verdrietig relaas waarin de scheidslijn tussen dader en slachtoffer soms flinterdun is. Een aangrijpend debuut waarmee Sara Nović het verwoestende effect van een oorlog op een mensenleven beschrijft, maar vooral ook de enorme veerkracht en moed van oorlogskinderen toont.