Intrigerende mix van werkelijkheid en fictie

In 2015 debuteerde Natasha Pulley met de speculatieve en historische roman De horlogemaker van Londen (2016), waarvoor ze de Betty Trask Award (een prijs voor auteurs jonger dan 35 jaar) won. Zeven jaar later, in juni 2022, verscheen The half life of Valery K (Stad 40, 2023), waarin ze het over een heel andere boeg gooit en zich afspeelt tijdens de Koude Oorlog. De thriller is gebaseerd op waargebeurde feiten en legt de gevolgen en risico’s van kernexplosies bloot.

Het is 1963 en biochemicus Valery Kolkhanov wordt onverwacht overgebracht van het Siberische gevangeniscomplex Kolyma naar Stad 40, een afgezonderde, troosteloze en van de buitenwereld afgesloten plaats waar een aantal kernreactoren is geplaatst en onderzoek wordt verricht naar het effect van straling op lokale dieren. Valery komt erachter dat de radioactiviteit niet overal gelijk is en dat baart hem zorgen. Als hij dit ter sprake brengt, blijkt dat er iets verborgen wordt gehouden voor hem, maar ook voor alle bewoners van de stad. En hoe meer hij zich erin verdiept, hoe onzekerder het is of hij nog in leven blijft.

Dat de plot zich zo goed als volledig aan het begin van de jaren zestig van de vorige eeuw afspeelt, is bijzonder goed te merken. Het is de periode van de Koude Oorlog en het Sovjetregime doet er alles aan om zo veel mogelijk voor de Amerikanen te verbergen. Zich blijkbaar niet realiserend – zo blijkt aan het eind van het verhaal – dat het westen in feite overal al van op de hoogte is. De sfeer die dit met zich meebrengt, komt uitstekend tot uiting. De bevolking is angstig en achterdochtig (want wie is te vertrouwen), zit vol wantrouwen en iedereen kan elkaar verlinken of, in het slechtste geval, KGB-agent zijn. Voor het minste of geringste kun je naar een werkkamp in Siberië worden gestuurd. Pulley brengt de gevoelens die de mensen, en met name de gedupeerden, hierbij hadden prima op de lezer over.

Wat de auteur eveneens naar voren laat komen, is de ellende die een kernramp veroorzaakt. Niemand in de omgeving waar zo’n ramp heeft plaatsgevonden voelt zich nog veilig, maar omdat ze nergens anders naartoe kunnen, blijven ze toch maar op hun plek. Alle treurigheid op de koop toe nemend. Natuurlijk bevat het verhaal ook een grote hoeveelheid fictie, maar dit is zodanig met de waargebeurde feiten verweven dat zo goed als alles wat erin voorkomt realistisch overkomt. De plot is goed en gedegen opgebouwd en de lezer is vanaf het allereerste moment bij de vele gebeurtenissen betrokken. Een enkele keer is er een flashback naar verschillende periodes die de ene keer recenter en de andere keer verder in het verleden liggen. Door deze terugblikken kom je niet alleen te weten wat er destijds exact bij Stad 40 gebeurd is, maar ook waarom Kolkhanov in Kolyma terechtgekomen is en wat hij er gedaan heeft.

Ondanks dat de schrijfstijl van de auteur erg toegankelijk en beeldend is, zijn er een paar taaiere fragmenten, voornamelijk in de eerste fase van het boek. Deze overwegend korte gedeelten zijn nogal theoretisch omdat daarin diverse chemische processen worden beschreven. Voor iemand die hier interesse in heeft, is dit begrijpelijke taal, voor de doorsnee thrillerlezer geldt dit een stuk minder, zeker als je geen wetenschappelijke achtergrond hebt. Het pleit echter wel voor Pulley dat ze het meeste uitlegt, maar abracadabra blijft abracadabra. Gelukkig overheersen de intrigerende, boeiende en – helaas – schokkende aspecten van de plot, waarbij het ook nog eens regelmatig spannend is. Stad 40, dat moeilijk aan de kant te leggen is en fascinerende personages heeft, is al met al een bijzonder sterke thriller, waarin het zich werkelijk voorgedane prima laat mixen met de door Pulley verzonnen fantasie.