Opgewekte opera met interessante thema's

Wie het debuut Hotel Sacher van de Duitse auteur Rodica Doehnert (1960) leest, zal het niet verbazen dat het al is verfilmd. De verhaalopzet lijkt namelijk sterk op het script van een (korte) tv-serie. Doehnert is dan ook scenarioschrijfster, maar schreef in dit geval naast het script ook een roman. Het boek kwam in november 2016 uit, een maand voordat de tweedelige televisiefilm in première ging. Voor het scenario kreeg de auteur lovende kritieken en zelfs een internationale televisieprijs, hoewel sommige recensenten het maar een oppervlakkige, kitscherige suikerspin vonden. Op basis van het boek lijken vooral de loftuitingen terecht, al is het beslist een verhaal met twee gezichten.

Voor de Nederlandstalige wereld is nu de vertaling van de roman beschikbaar, gemaakt door Sander Hoving. Net als in series springen we in het boek van de ene naar de andere verhaallijn en wordt er regelmatig van locatie en personages gewisseld. Dit springerige karakter maakt het boek levendig, maar ook rommelig. Bovendien heeft het als nadeel dat geen van de personages zich ontpopt als een echte hoofdpersoon. Gelukkig went dat wel en stoort het niet erg.

Spin in het web van verhaallijnen is het vermaarde en luxe Hotel Sacher in Wenen, dat aanvankelijk om evidente redenen Hotel l’Opera heette. Het hotel werd (en wordt) druk bezocht door adellijke, beroemde en anderszins rijke personen. Tevens is het de bakermat van de beroemde Sachertaart, waarvan we ook een recept aantreffen.

Het verhaal begint in 1892 met het overlijden van eigenaar Eduard Sacher en eindigt in 1919 met de afwikkeling van de Eerste Wereldoorlog. Daarmee speelt het zich expliciet af tijdens de laatste decennia van het fameuze keizerrijk Oostenrijk-Hongarije. Hoewel dit een culturele bloeiperiode was voor Wenen als stad, hebben we politiek gezien te maken met een aftakelend wereldrijk, waarin adellijke geslachten krampachtig probeerden hun macht vast te houden. Een situatie die door de auteur net zo flamboyant als onverbloemd realistisch wordt neergezet.

Het eerste belangrijke personage is Anna Sacher, die het tegen de verdrukking in lukt om als vrouw het hotel over te nemen na de dood van haar echtgenoot. Een kans waar ze ambitieus mee aan de slag gaat. Dan zijn er de prins en prinses Von Traunstein, die tot de lokale adel behoren en Martha en Maximilian Aderhold uit Berlijn, een artistiek stel met een eigen uitgeverij. Deze vier personen raken verwikkeld in verschillende onderlinge perikelen. Hervormer Georg Von Traunstein heeft echter ook het nodige te stellen met zijn ultraconservatieve vader. Hiernaast is er nog het verhaal van Marie Stadler, een 11-jarige bediende uit het hotel, die slachtoffer wordt van een ontvoering en andere duistere zaken. Ten slotte zijn zowel de dood als de liefde lijfelijk aanwezig en leveren fris commentaar op de gebeurtenissen.

Het boek is opgedeeld in drie delen die elk een andere tijdsperiode beslaan, maar ook een andere insteek en sfeer hebben. Zo is het eerste deel (1892-1893) tamelijk luchtig en spannend wat de ontvoering van Marie betreft. Het tweede deel (1898 tot de jaarwisseling 1900) is al serieuzer en heeft vrouwenemancipatie als belangrijkste onderwerp. In het verhaal zijn de vrouwelijke personages duidelijk belangrijker dan de mannelijke en proberen ze ieder op hun eigen manier meer grip te krijgen op hun lot in een wereld die nieuwe mogelijkheden biedt.

Het derde deel (1914-1919) draait vervolgens om de Eerste Wereldoorlog. Belangrijk punt van aandacht is dat het besluit om deze oorlog te beginnen in Oostenrijk is genomen. En naar dat besluit en hoe het tot stand kwam, werkt Doehnert zorgvuldig toe om uit te komen bij verrassende maar overtuigende conclusies.  

In het boek wordt herhaaldelijk gerefereerd aan de vrolijke opera De bruiloft van Figaro. En hoewel dat een ander verhaal vertelt, is de vergelijking toch op zijn plaats. De opzet van Hotel Sacher lijkt wel degelijk op die van een opgewekte opera; eentje met belangrijke thema’s, historisch inzicht en drama maar ook met kluchtige verwikkelingen, thrillerelementen en onverwachte wendingen.