Al cryptogrammend rijkdom delen

Aan het eind van de jaren ‘80 van de vorige eeuw komt de heer Rochat in Almkerk wonen. Zijn dochter Eveline (Eef) raakt bevriend met Marlies (Mar). Als ze iets ouder zijn, krijgt Eef wat met Frank (Frankie). Nu zijn ze veel ouder en is Eef een succesvol schrijfster die in Amsterdam woont, en is het Mar die met Frankie getrouwd is. Samen hebben ze een zoon Willem die niet zonder krukken kan lopen door een probleem met zijn beenspieren. Enige tijd na zijn aankomst sloot Rochat zijn domein af met een hek. Een probleem, want dat luidde het einde in van de Put, een grote zwemvijver waar jong en oud de zomers doorbracht, en die zich op dat domein bevond.

Op een dag duikt een Japanner in Almkerk op. Frankie en Willem horen van hem dat de oude Rochat overleden is. Aldus keert ook Eef nog een keer naar het dorp terug. Volgens de wensen van Rochat moet alles wat voorkomt uit de Put vanaf nu met het dorp gedeeld worden. Eef vraagt of Mar en Frankie het beheer van de Put op zich willen nemen. Ze ontdekken waarom de Put jarenlang afgesloten was en wat dat met die Japanner te maken heeft. De vraag rijst vervolgens hoe ze hun vondst met het dorp zullen delen.

Jan van Mersbergen (1971) debuteerde in 2001 en werd van meet af aan genomineerd voor allerlei literaire prijzen. Zo ongeveer elk boek schopte het wel tot een of andere shortlist. Pas in 2011 echter kon een van die nominaties verzilverd worden en won hij de BNG Nieuwe Literatuurprijs met Naar de overkant van de nacht. Thrillerliefhebbers kennen de auteur ondertussen (ook) als Frederik Baas. Onder dit pseudoniem debuteerde hij in 2017 met de thriller Dagboek uit de rivier dat meteen de Hebban Debuutprijs won.

De onverwachte rijkdom van Altena wordt verteld door Mar, die zich dan ergens in de Franse Alpen bevindt. Deze ik-persoon blijkt algauw een sterke persoonlijkheid die dingen regelt. Haar man bouwt vijvers, maar Mar verzorgt contacten, contracten en financiën. Ook later, als het beheer van de Put moet geregeld worden, is het Mar die alle touwtjes in handen neemt. Dat het hoofdpersonage een sterke vrouw is, werd ook tijdens de voorstelling van het boek op 20 maart benadrukt. Geen toeval, want die vond immers plaats, drie dagen voor de start van de Boekenweek met als thema “De moeder, de vrouw”.

Van Mersbergen heeft een origineel concept uitgewerkt voor het boek. Mar is verzot op cryptogrammen en elk hoofdstuk is opgebouwd rond één opgave uit het cryptogram dat Mar tijdens het vertellen van haar verhaal aan het oplossen is. Soms weet ze de oplossing meteen, soms ontdekt ze die omdat haar verhaal haar in de juiste richting duwt. De opgave is ook steeds de titel van het hoofdstuk. De liefhebber kan zo zelf ook meepuzzelen, wat bijzonder fijn is. Het is jammer dat Van Mersbergen het opgeloste cryptogram aan het einde niet heeft toegevoegd.

De voorwaarde van de oude Rochat, namelijk dat de opbrengst van de Put met het dorp moet gedeeld worden, bezorgt Mar kopzorgen. Willem heeft een operatie nodig maar die kunnen ze niet betalen. Met de opbrengst van de Put zou dat wel kunnen. Maar dat staat haaks op de voorwaarde. Deze overweging tussen persoonlijke motieven en die van de gemeenschap, is wat Van Mersbergen uitwerkt en waarrond het verloop van het boek grotendeels draait. De auteur maakt er geen diepgaande roman van echter. De uitwerking van het concept “delen” blijft vrij oppervlakkig en het boek wordt luchtig gehouden. Feelgood primeert, wat ook blijkt uit de toevoeging van enkele emo-momenten in de eindfase. Het is een vlot verhaal waarin alle personages lief zijn voor elkaar. Een utopie, helaas, maar wel een mooie.