Tijdens de oorlog gaat het leven gewoon door...

Halverwege de Tweede Wereldoorlog komt een vrouw met baby de straat van Antonia inrennen, op de vlucht voor Duitse soldaten. Ze geeft de baby aan Antonia voordat de Duitsers het doorhebben, maar wordt zelf opgepakt. De baby heet Tamar en ze komt uit een Joods gezin. Antonia en haar man besluiten echter wel voor de baby te zorgen, totdat haar familie na de oorlog weer terug zal keren om haar op te halen.

Het debuut van Monique Hoolt (1965) gaat niet zomaar over de Tweede Wereldoorlog. Het speelt zich af in haar geboorteplaats Hengelo, in de wijk Tuindorp 't Lansink. Van haar grootouders hoorde ze verhalen waar ze erg van onder de indruk was en veel hiervan heeft ze in dit boek verwerkt. Haar grootvader werkte bijvoorbeeld bij de NS en moest ook onderduiken toen de Spoorwegen staakten. Als tiener was Hoolt al geïnteresseerd in de keuzes die mensen in oorlogstijd maken en dit komt ook duidelijk naar voren in haar debuut.

De eerste helft van het boek beslaat de oorlogsjaren 1943-1945. In dit deel leer je Antonia kennen, die haar gezin zo goed mogelijk probeert de oorlog te laten overleven. Ze wonen in het oosten van Nederland, waar het al iets makkelijker is om aan eten te komen, maar ook daar merken ze duidelijk dat het oorlog is. Ook wordt beschreven wat er gebeurt met Tamars familieleden, die naar een concentratiekamp worden gebracht. Tamar zelf is gelukkig zo jong dat ze niet doorheeft dat het oorlog is.

Het tweede gedeelte van Tamar gaat over 1945-1947, wat er na de oorlog gebeurt. Een tante van Tamar, Anna, keert terug om Tamar op te halen, maar na zo'n lange tijd in een concentratiekamp moet ze wel wennen aan het zorgen voor een klein kind. In het korte derde deel, 1965, wordt beschreven wat Tamar in de tussentijd heeft gedaan en ontdekt ze nog een aantal dingen die tijdens de oorlog zijn gebeurd, om de openstaande vragen uit het verhaal compleet te maken.

Monique Hoolt probeert alle kanten van de oorlog te belichten: hoe een gewone familie in het oosten van het land het heeft, hoe het gaat met de verzetsstrijders, hoe het gaat met een familie die zich bij de NSB heeft aangesloten, hoe het gaat met een Joods gezin dat richting de concentratiekampen wordt gestuurd, en hoe het gaat met de Joodse onderduikers. Ze slaagt er wel in om alle kanten te bespreken, maar er zit toch een duidelijk oordeel in: de NSBers hadden niet met de Duitsers mee moeten werken, verzet is goed en Jodenvervolging is slecht. De hoofdpersonen zelf zijn vooral bezig met overleven. Gruweldaden die mensen in de oorlog begaan worden bijna terloops beschreven, zoals het maken van lampenkappen van mensenhuiden, waardoor het allemaal eigenlijk nog net iets erger wordt.

Toch is het geen ‘overvol’ verhaal, omdat het eerste deel vooral verteld wordt vanuit het oogpunt van Antonia met af en toe een hoofdstuk van Anna, één van de Joodse kinderen uit het gezin dat naar een concentratiekamp wordt gedeporteerd. Daardoor heb je als lezer een rustig uitgangspunt hebt voor het verhaal. Het tweede deel is beschreven vanuit Anna's perspectief, maar op de momenten dat ze bij Antonia is, is het soms niet altijd duidelijk of iets nu door Anna of Antonia gezegd wordt. Het derde deel beschrijft dan weer Tamars ervaringen en gedachten.

Ook wordt duidelijk welke invloed de oorlog op mensen heeft. Zelfs Tamar, die de oorlog niet bewust heeft meegemaakt krijgt er veel van mee als ze ouder wordt, doordat haar moeder en tante in een concentratiekamp hebben gezeten. Wel wordt duidelijk dat het alledaagse leven, het overleven, gewoon doorgaat, ook al vallen alle zekerheden weg door de oorlog. Je moet toch eten en daarvoor moet er geld verdiend worden. Hoe dat geld verdiend wordt, is echter niet altijd op een manier die mensen buiten oorlogstijd (moreel) acceptabel zouden vinden.

Tamar is een debuutroman die goed laat zien hoe het is om te leven in een bezet land, waarin je niet meer vrij bent om alles te doen en zeggen wat je wil. Er zijn tegenwoordig steeds minder mensen die uit eigen ervaring kunnen vertellen over de Tweede Wereldoorlog, dus dan is het lezen van een boek als dit een zeer toegankelijke manier om met deze verhalen kennis te maken.