De vaste lezers van mijn blog weten het inmiddels wel: ik hou van kunst in boeken, dat is ook de reden dat ik het nieuwste boek van Arthur Japin graag wou lezen, al vanaf het eerste moment dat het in de winkel lag. Daarnaast ben ik ook een liefhebber van de schrijfstijl van Japin, zo mooi beeldend. Nog een extra reden voor het lezen van Mrs. Degas! Maartje en Sterrezee lazen het boek met mij mee.

Maartje: Als fan van de schilderijen van Degas en als iemand die sowieso erg houdt van het kijken naar schilderijen en van het lezen van historische romans was ik heel nieuwsgierig naar dit boek. Ik heb het boek geluisterd via Storytel en het boek werd voorgelezen door Arthur Japin zelf. 

Hetty: Ik denk dat het wel iets aan het boek toegevoegd heeft dat je gekozen hebt voor het luisterboek Maartje! Arthur Japin heeft een hele fijne manier van vertellen en voorlezen heb ik ontdekt toen ik een lezing van hem over zijn boek Kolja bezocht. Destijds nam ik me voor om nog eens een luisterboek te gaan luisteren dat door hem ingesproken is, dat is er tot nu toe nog niet van gekomen omdat ik geen hele grote fan van luisterboeken ben (te snel afgeleid), maar als.... dan toch het liefst een die door hem ingesproken is.

Het verhaal

Hetty: In dit boek vertelt Japin over de laatste levensjaren van de schilder Edgar Degas, het is inmiddels een oude mopperende man die bovendien ook nog eens blind is en moet verhuizen. Maar waar te beginnen met al die spullen van een heel leven lang en de vele schilderijen die hij om zich heen verzameld heeft. Hij krijgt hulp van een onbekende vrouw die hem komt assisteren bij het uitzoeken en bepalen wat mee moet naar het nieuwe huis. Tegenstribbelend en mopperend accepteert Edgar uiteindelijk toch de hulp, al ziet hij er het nut niet helemaal van in. 

'We hebben toch zeker geen bewijsstukken nodig om te weten dat we hebben geleefd? archiveren is het tegenovergestelde van herinneren, zoals lijnen trekken het tegenovergestelde is van tekenen. Die twee mag je nooit verwarren. Je vangt een beeld niet door het vast te leggen maar door het los te laten!'

Maar wie is toch die vrouw die hem komt helpen en de verhalen die boven komen drijven steeds heel subtiel in een bepaalde richting probeert te sturen? Doordat Edgar in zijn verleden teruggeworpen wordt en alles in gedachten opnieuw beleeft krijgen wij als lezer het verhaal te horen over zijn nichtje Estelle en zijn grote liefde voor haar. Langzaam wordt duidelijk hoe groot haar invloed op zijn leven geweest is.

Nieuwe feiten

Maartje: Natuurlijk kende ik de dromerige schilderijen met balletmeisjes van Degas, maar dat hij de oceaan overgestoken is en een tijd in New Orleans geschilderd heeft, of dat hij langzaam blind werd wist ik niet. Hierdoor werd het verhaal in ieder geval al interessant. 

Hetty: Ook ik wist niet dat Degas op latere leeftijd blind geworden is. Het is mooi om te ontdekken hoe dit terug te vinden is in zijn werk, hoe hij steeds fellere kleuren ging gebruiken naarmate hij slechter ging zien.

De tijd om zijn werk nog een eigen gezicht te geven, werd beperkt door de sluier die over zijn toekomst viel.

Mrs Degas

Maartje: Mrs. Degas is het Amerikaanse nichtje van de schilder. Zij heeft een tijdje bij hem in huis gewoond en hij een tijd bij haar in New Orleans. De vriendschap en onmogelijke liefde tussen die twee was ontroerend.

Degas, de schilder

Sterrezee: Naast een Bougerreau hangen in Parc du Luxembourg hangen is voor Degas vernederend. Degas wil zijn eigen stijl creëren, geen loonslaaf worden van ambtenaren en daarvoor zijn werk aanpassen de stijl die nog in de salon van de academie gewild is. Als je vrouwen schildert moet je hen niet mooier maken dan zij zijn, dat maakt hen juist onzeker omdat ze niet aan dat beeld kunnen voldoen, was een van de redenen voor Degas om niet de klassieke schilderstijl te willen volgen, hij schilderde een vrouw liever zoals ze echt was.

Degas wilde niet buiten schilderen (bijv. in Deauville, Franse kust) omdat het licht te fel was voor zijn ogen en omdat hij gruwde van het commentaar van voorbijgangers die het geschilderde afmaten met wat er in de werkelijkheid te zien is. De afbeeldingen worden met steeds fellere kleuren geschilderd omdat Edgar steeds slechter zag, ook werden de lijnen zoekender. Het grappige is dat dat juist gewaardeerd werd als nieuw inzicht. ( Edgar; 'Je moest eens weten') . Ook gebruikte hij pastelkrijt omdat die kleuren al kant en klaar zijn en steeds grotere doeken.

Tijdsbeeld

Sterrezee: Een korte indruk krijg je van de leefomstandigheden in een tijd waar de ellende over zou moeten zijn. Integendeel dus. Boeiend. - Als je verward wordt door de naam Algiers: dat ligt toch in Noord-Afrika? Zoveel plaatsnamen in de VS zijn steden in Europa en omstreken, plaatsten genoemd naar waar de stichters vandaan kwamen? Het zullen nu wijken zijn van New Órleans (Nederlanders leggen de klemtoon fout op laatste lettergreep).

De oorlogen voel je  onderhuids, door de omstandigheden en opmerkingen. Poeh, gedwongen zijn tot eten van olifanten en renpaarden.  Het is tijdens de Duitse bezetting van Parijs in 1871/1872 ze hadden de stad omsingeld. Degas heeft ook meerdere keren de paardenraces geschilderd. Ik zou wel in dat tweede huis van Edgar Degas hebben willen kijken; een mooi museum met grote impressionisten en het hoekje met Estelle.

Schrijfstijl

Maartje: De manier waarop Japin schrijft is heel beeldend en dat past prachtig bij een boek over een schilder en zijn schilderijen. Ik kon de schilderijen zo voor me zien, evenals de rommelige kamers van zijn huis in Parijs en de hitte van New Orleans. 

Hetty: Ik hou van de schitterende beeldende schrijfstijl van Japin zoals hij die ook nu weer toepast! De beschrijving van het atelier van Degas op het moment dat Estelle er voor het eerst binnenkomt... je ziet de ruimte gewoon voor je, en wanneer je enige kennis van de klassieke manier van schilderen hebt dan ruik je de geur van terpentijn en lijnolie bijna tijdens het lezen van de beschrijving van het atelier ;-) zo beeldend wordt het beschreven: 

Ondertussen keek Estelle haar ogen uit: de tafel met hars en flesjes lijnzaadolie, zacht goud in het schijnsel dat door de hoge matglazen ramen viel, op de flessen met lichtblauw de geest van terpentine en de potjes met pigmenten in vele kleuren. 
'Het is een oeroud ambacht.' Edgar verontschuldigde zich voor de intimiteit van dagelijkse dingen; de gebroken potten, besmeurde glazen, een roestig paletmes, zoveel ten dode opgeschreven voorwerpen. 'Als schilder ben je het overblijfsel van een voorbije soort.'
bontbevlekte doeken lagen rondom en her en der stonden kwasten als boeketten in vazen bijeen, hun schoongewassen glanzend marterhaar op stijfhouten stengels als donzige bloemen uitgespreid. Aan de muur geprikte prenten, planken vol gipsen afgietsels van Griekse beelden, fragmenten maar, een hoofd, een voet, en rijendik opgespannen ramen, lege doeken in afwachting van een idee... Er was iets aan deze wereld wat zich niet mocht mengen met het allerdaagse, dat begreep zij wel, en ook dat deze ruimte anders dan de andere in huis niet zomaar bezoek verdroeg.

Sterrezee: De schrijfstijl is soepel. Het leest prettig en makkelijker dan je bij literatuur misschien zou verwachten. Ik zou het wel kunnen vergelijken met het lezen van een boek als de Weense Sigarenboer.

Synchroniciteit

Hetty: Het is alweer even geleden dat ik het boek Mrs Degas las, maar nu tijdens het schrijven wordt ik zomaar ineens getrakteerd op een fijne synchroniciteit! Ik heb net Het meesterwerk van Emile Zola gelezen over de schilder Claude Lantier, een ambitieuze jonge kunstenaar die samen met zijn vrienden strijd tegen de heersende opvattingen over kunst, tegen de academische school zoals die getoond wordt op De salon. Ze zoeken naar een nieuwe stijl. Zola heeft in het personage Claude verschillende kenmerken van bekende schilders verwerkt zoals Manet, Monet en Cézanne. Claude werkt jarenlang aan een schilderij dat zijn meesterwerk moet worden. 

Nu ik Mrs. Degas er weer bijgepakt heb om dit artikel te schrijven valt me het stuk over Manet, een goede vriend van Degas op en zijn worsteling met het schandaal dat een schilderij van hem op de Salon des refusés veroorzaakt heeft. Op de site van kunstvensters worden alle in het boek genoemde schilderijen getoond, zo ook dit werk van Manet.... en toen kwam het pas echt binnen: de synchroniciteit! Dit schilderij vertoont grote gelijkenissen met het schilderij van Claude Lantier zoals dat beschreven wordt in Het meesterwerk.

Altijd weer genieten zo'n ontdekking! :-)

Ook koopt Edgar in het boek een hoed voor Estelle, de beschrijving van de Parijse hoedenwinkels is rechtstreeks ontleend aan Emile Zola's Au Bonheur des Dames.

Onze bevindingen

Sterrezee: Het was mijn eerste boek van Arthur Japin. Ik geef het boek drieënhalve ster. Ik vond het boek leuk door de vorm, het meeleven met de ordenende vrouw en interessant door de ideeën van de schilder Edgar. Een vrouw schrijft verslagen aan een ons nog onbekende, zij heeft een verborgen agenda die pas aan het eind onthuld wordt. Zij wil vooral veel te weten komen over zijn nicht Estelle.

Maartje: Door de historische waarde en de prachtige omschrijvingen gaf ik het boek vijf sterren. En dit terwijl het plot van de onbekende die de schilder door middel van vragen terugstuurt naar zijn verleden niet echt origineel is.  

Hetty: Ik heb tijdens het lezen vooral weer genoten van de mooie vertelstijl van Arthur Japin, zo beeldend dat je de omgeving vaak voor je ziet en dat maakt het tot een plezier om zijn boeken te lezen, zeker als daar dan ook nog een groot aantal schilderijen aan gekoppeld wordt! Het boek krijgt vier sterren van mij.

Bron afbeeldingen: Kunstvensters