Wat een leesclub!

Het was op 8 augustus 2019, een dag met plezierig zomerse temperaturen, dat De kaalvreter van Machteld Siegmann het licht zag. Ondanks de opvallende rode cover met gifgroene sprinkhaan, het in de wacht slepen van enkele mooie literaire prijzen en nominaties en ondanks dat het boek geregeld genoemd werd in Hebban-artikelen, waren het boek en de auteur voor heel wat Hebban lezers nog totaal onbekend. De roman was al bijna twee jaar oud toen half juni 2021 een leesclub van start ging. Voor sommige deelnemers was het moment van inschrijving de eerste kennismaking met het boek. Anderen lonkten al langer naar de roman van Siegmann, die niet alleen de juryprijs maar ook de publieksprijs van De Bronzen Uil, de prijs voor het beste Nederlandstalige debuut, op haar naam mocht zetten. Naast De Bronzen Uil won ze ook de CLO-Byblos literatuurprijs 2020. Alsof dat niet genoeg is, is ze in 2020 ook nog genomineerd voor de Boekhandelsprijs en de Hebban-literatuurprijs. 

De kaalvreter had dus al een behoorlijke reputatie toen we met 15 ingelote deelnemers, nieuwelingen en veteranen, met daarnaast nog een aantal lezers die met een eigen exemplaar meededen, van start gingen in het leescafé. Vol spanning wachtten we op het moment dat het boek op onze mat zou vallen zodat we het als een pleegkind konden vertroetelen. Na enkele liefkozingen in de vorm van aaien (ik in ieder geval), snuffelen en kreten van bewondering was het tijd voor het openslaan van het boek. Daarbij zag Nannie direct dat het lettertype niet overal gelijk was. Zo hadden we al snel een vraag voor de latere discussie te pakken.
Met een virtuele koffie of thee, aangekleed met allerhande lekkere koekjes, gingen we van start met lezen en gekeuvel over allerlei boek-gerelateerde zaken. Zo werd besproken dat de mozaïekroman voor enkele deelnemers geheel nieuw was. Uiteindelijk bleken er lezers te zijn die niet warm liepen voor deze vorm van de roman.

De cover en titel

Begin juli, op een grauwe maandag, het weer past bij de stemming van het hoofdpersonage, barst de discussie los. We starten met hetgeen wij als lezers het eerst zien als we een boek bekijken. De cover, de titel en de lay-out van het boek wordt besproken. Daarna komen de personages, het wisselende perspectief en de schrijfstijl aan bod, voordat we stil staan bij de beschreven onderwerpen, thema’s en motieven. Ja, die laatste vraag leverde heel wat reacties op.

Sandra:
Ik vind de cover niet aantrekkelijk maar dat is geheel persoonlijk want ik ben werkelijk doodsbenauwd voor dit soort vreselijke beesten!!!!
De vorm (mozaïek) beviel eigenlijk prima. Ik moet zeggen dat ik er nooit zo bij stilsta in wat voor vorm iets geschreven is: het pakt me of niet.

Barbara (MissVissch):
Ik vind "De Kaalvreter" een prachtig boek om te zien. Een krachtig ogend boek dat er -naast de pakkende kleur rood- uit springt door zijn eenvoud. Roodtinten met een uitvergrootte sprinkhaan erop en goed contrasterende tekst. 

Het perspectief

Door de gekozen vorm van een mozaïekroman wisselende het perspectief tussen de verschillende personages. Daarnaast wisselt het perspectief van de ik-vorm naar de derde persoon als het verleden van het hoofdpersonage (Leie) naar voren komt. Dit vormt een bijzonder contrast.

Paul, (Pollie79) over welk perpectief hij het prettigst vond:
Het is juist het totaalplaatje wat voor deze rijke leeservaring heeft gezorgd. De perspectieven vulden elkaar perfect aan.

Sylvia ten Hove:
Ik vond dat de schrijfstijl echt bij het betreffende personages paste. Zo zijn de hoofdstukken van Meeus kinderlijk, passend bij een kind van zijn leeftijd. Bij Anton herken ik het puberale... 

Mariëlle:
Het is mooi dat alle personages een eigen stem hebben passend bij leeftijd, levenservaring en plaats in het geheel. Je leert de personages goed kennen en ze gaan echt voor je leven op deze manier. 

Opbouw, tijdsbeeld en een goede raad

Het verhaal is vernuftig opgebouwd waarbij sprongen in de tijd opvielen. Het tijdsbeeld dat geschetst werd ondersteunde het verhaal en de genoemde sprongen telkens goed. Vero13 en Annie ten Cate noemen al heel wat aanwijzingen voor de verschillende tijdsperiodes. Uiteindelijk is het Thea die zoveel voorbeelden aandraagt over de oorlogsjaren, de periode na de oorlog en de jaren ’70, dat we daardoor pas bemerken hoe compleet Siegmann het tijdsbeeld beschreven heeft. 

We proberen een beeld te krijgen van de favoriete personages uit het boek. Elke deelnemer beschrijft een van de personages en de andere deelnemers mogen raden wie er bedoeld wordt. Soms is het beschreven personage heel herkenbaar. Een enkele keer kost het meer moeite om te achterhalen wie beschreven wordt. Het levert veel en leuke reacties op. Dirk en Anton blijken favoriete bijpersonages. Jacintha werd minder gewaardeerd. Het is opvallend dat de meeste lezers wel een helder beeld van het hoofdpersonage Leie kregen maar dat dit beeld voor iedereen geheel anders is. Een foto zoeken die goed bij dit beeld past, kost meer moeite dan verwacht.  

Anja geeft Dirk goede raad:
Ik zou Dirk willen influisteren om iets minder op Anton en wat meer op Meeus gefocust te zijn. “Hou van je zonen zoals ze zijn, leg de lat niet te hoog en stimuleer dat ze hun eigen weg gaan.”

Thea Uri vult aan:
Aan Dirk, Anton en Meeus: Verlies elkaar niet uit het oog, maar zorg ook voor jezelf, geef jezelf ruimte. Alleen als je goed voor jezelf zorgt, kun je er ook zijn voor de ander.

Gedichten, muziek en namen

Muziek speelt een grote rol in het verhaal en we gaan op zoek of we diepere lagen kunnen vinden door deze muziek te bespreken. Daarnaast zijn er enkele gedichten en een opstel opgenomen in het boek. Jammergenoeg zijn die niet zo goed leesbaar maar nog net te doen. In het Ebook is een zeer sterke bril of grote loep nodig om die teksten te ontcijferen. Toch blijken ze wel wat emoties op te roepen bij de deelnemers en worden ze als mooi en aandoenlijk beschreven. Een enkeling geeft aan dat de gedichten weinig toevoegen.
De namen van de personages roepen vragen op. Hebben ze een betekenis? Of zijn ze op het gevoel gekozen?

Rietje Pieters over de schrijftalent van Meeus en Anton:
Het opstel van Meeus was heel vertederend, hij wil zo graag dat alles terug goed komt met Leie. Ieder verwerkt het op zijn manier en Meeus en Anton doen dit al schrijvend. 

NannieBe combineert muziek en namen:
De naam Nathalie verwijst naar kerstmis, wat zowel kan betekenen dat zij een ‘engel’ is die een blijde boodschap brengt, als kan verwijzen naar de wedergeboorte van Leie. O ja, Tom Waits [wiens muziek genoemd wordt in het boek] past weer bij het thema ‘wachten’.

Vero13 buigt zich over de symbolische betekenis van de kraai: We zijn onder de indruk van de hoeveelheid informatie die ze hierover vond. Het was duidelijk dat de auteur die kraaien niet voor niets beschreven had in deze roman.

Schrijfstijl

Over het algemeen vond men de schrijfstijl van Siegmann mooi en plezierig. Er werden quotes gedeeld met bijzondere metaforen die in het boek terug te vinden waren. Ondanks de lovende woorden over de stijl van de auteur vonden deelnemers geregeld dat de korte hoofdstukjes niet altijd uitnodigden tot snel doorlezen in deze roman.

KarlijnM:
Ik vond het een prettig boek om te lezen, omdat de ik-vorm het toegankelijk maakte en de ontbrekende puzzelstukjes door de flashbacks op zijn plek vielen. Ik moet wel zeggen, wat ik ook van anderen al las, dat het echte dóórlezen moeilijker werd omdat er zo hap-snap in kleine brokjes tekst werd verteld, vanuit verschillende perspectieven. 

Boekenwaarjeblijvanwordt:
De schrijfstijl is prettig, vlot, en heel beeldend. Er zit veel gevoel in.
De stijl is anders wanneer we een sprong in de tijd maken. In die passages worden geen dialogen gevoerd, maar worden gesprekken verteld. Dat vind ik heel sterk, omdat je daardoor echt vanaf een afstand naar het verleden zit te kijken.
De afwisseling vond ik ook niet storend. Het klopte precies, het verhaal liep altijd door en het las vlot. Daarom heb ik het als prettig ervaren. 

Bietjesboeken:
Ik heb heel erg moeten wennen aan de schrijfstijl. Ik vind de korte hoofdstukken erg prettig en de lengte van de zinnen prima. Ik heb ervaren dat ik niet achter elkaar door kon lezen zoals ik bij Feelgood en thrillers wel kan. Dat vond ik bijzonder. Ik vond het boek mooi, maar af en toe ook raar.

Verwachtingen

Sommige verwachteingen waren hooggespannen en geregeld vond met het boek boven verwachting goed, een enkeling had er meer van verwacht. Overwegend was men positief over de roman, een aantal lezers jubelden zelfs over dit boek. De discussie hielp ook een handje om het boek beter te bevatten en daardoor ook beter te waarderen.

Nel Crea:
Eigenlijk ben ik er blanco ingegaan wat het boek betreft. Ik kende de schrijfster niet maar waarom ik dit boek wel heel graag wilde lezen was omdat het haar debuut roman is. Ik ben dol op debuutromans op deze manier leer je nieuwe schrijvers kennen en ook steeds meer verschillende stijlen. Het boek heeft mij op geen een moment teleurgesteld en ik heb echt genoten. Er werd op zoveel manieren naar dit boek gekeken en ik heb er heel veel van geleerd..

Mctje63 (Marjonne):
Ik had verhaal over de holocaust en veerkracht van de 2e generatie verwacht.
De mozaïekroman als boekvorm was nieuw voor mij. Mooie schrijfwijze. Het einde was een domper maar door de vragen en antwoorden zag ik er steeds meer in en kon ik het beter plaatsen.

Ingrid Do:
Ik had niet heel veel verwachtingen, maar de verwachtingen die ik had (een verhaal over de gevolgen van de oorlog en het onderduiken) zijn niet echt uitgekomen. De problemen van Leie waren hier uiteindelijk wel een gevolg van, maar ik had het anders in gedachten.

Een aanrader en zeg het met bloemen 

Bij de laatste vraag gingen we op zoek naar de lezer aan wie we het boek zouden aanraden. Was dat iemand in de omgeving? Of zou het te adviseren zijn voor pubers die een boek moeten lezen voor school? De reacties waren ook hier weer heel divers. Verder bedacht iedereen een passende bloem om aan te bieden aan een van de personages. Hier kwamen heel ontroerende reacties naar boven.

Annie ten Cate:
Ik zou dit boek alleen aanraden aan echte leesliefhebbers, leerlingen die houden van actie en spanning zullen dit boek niet waarderen. Er gebeurt te weinig en al gaat het ook over jongeren, het is niet van deze tijd. Ook het boerenbedrijf zal ze niet echt aanspreken. Dit boek aanraden is maatwerk.
Ik ga voor een zonnebloem, die geef ik aan Dirk met de woorden “Ik hoop dat voor jou, Leie, Anton en Meeus de zon weer gaat schijnen”

Maddie:
Ik zou dit boek adviseren aan mijn collega die onlangs het boek De boekendief leende van mij. Ik denk dat dit ook wat voor haar zou zijn.
Een mooie roos met doorns zou ik kiezen voor Leie en ik zou zeggen dat de roos een symbool is voor alle belangrijke zaken in het leven. Alles heeft mooie kanten en pijnlijke kanten. Het is belangrijk dat we ons focussen op de mooie kanten anders zou er nergens nog een roos groeien.

Genoten

Het was een feestje om deze mooie roman te bespreken in deze leesclub. Al die enthousiaste reacties in de discussie, de creatieve antwoorden en de wijze waarop iedereen bereid was om diep na te denken over de motieven, de bijzondere opbouw en de kenmerken en emoties van de diverse personages maakten het ook nog leerzaam en verrijkend. Er werd volop gebruik gemaakt van de mogelijkheid om een vraag te stellen aan Machteld Siegmann. Zij las ook af en toe mee met de discussie en gaf desgevraagd commentaar op een heel plezierige manier. Dat gaf een extra dimensie aan de leesclub. Bedankt deelnemers en bedankt Machteld.