Tilt 2017: Als je het ritme vindt, heb je het licht te pakken
De ‘verboden vruchten’ staan op de tafels in de grote zaal van de NWE Vorst in Tilburg: aardbeien, peren, druiven en soms zelfs een hele ananas. Het thema van de Boekenweek 2017 is duidelijk. En wat nog mooier was: je kon snoepen van die ‘verboden vruchten’, maar ook snoepen van allerlei literaire activiteiten die tijdens het vierdaagse festival Tilt in Tilburg plaatsvonden. ‘Tilt laat de letteren leven’ was het motto en daarin zijn de organisatoren zeker geslaagd.
Op de slotavond op 1 april verzorgde Opera Zuid de opening met de aria ‘Una voce poco fa’ uit de Barbier van Sevilla van Rossini. Dichteres Vicky Francken maakte er een eigentijdse vertaling van en zat op het puntje van haar stoel te luisteren hoe Madieke Marjon haar tekst verklankte. “Duizenden listen, verkrijg ik wat ik wil”, was een centrale zin in de aria.
Tilburg University: ergerlijk
Yves Petry was dit jaar de ‘writer in residence’ (waarom geen Nederlands woord als ‘gastschrijverschap’ gebruikt?). Vier dagen lang keek hij rond in Tilburg en fotografeerde onder meer wat hem opviel. Naast een actieve betrokkenheid op alle dagen van het festival heeft hij ook de opdracht om een boekje te schrijven over vier dagen Tilburg. Als schrijver is hij natuurlijk gevoelig voor taal en legde daarvan wat uitingen vast. “Ik was een vlieg op de muur in deze stad. Ik zag op de gevel van de universiteit 'Tilburg University’ staan: ergerlijk. Waarom is de universiteit zo verengelst? Wat een kruiperigheid om toch maar tot de grote wereld te willen behoren. In mijn woonplaats staat op de gevel van de universiteit gewoon KU Leuven.” In de stad trof hij op een muur een ‘niet zo geweldig gedicht’ aan, maar toen hij er goed naar keek zag hij dat hij last had van een ‘blinde vlek’ en in eerste instantie niet gezien had wat er met de woorden van het gedicht aan de hand was. Tilburg heeft iets met het absurde en ook dat was Petry tegen gekomen in een soort geheim genootschap van de Zwanen dat schijnt te ijveren voor de hereniging van Vlaams en Noord-Brabant. “Er is dus een soort van IRA in Brabant actief.” In september gaat de publicatie van Petry verschijnen en dat zal ongetwijfeld mooie zinnen bevatten, een specialiteit van deze schrijver. Hij liet door enkele passages uit zijn laatst verschenen roman ‘Liefde bij wijze van spreken’ daar een proeve van horen.
Cadans en ritme
Een hoogtepunt van de avond was het optreden van Alex Boogers. Hij schrijft vooral autobiografische romans waarin zijn afkomst en zijn moeilijke leven een rol spelen. Het boek ‘Alleen met de goden’ werd genomineerd voor de Libris Literatuurprijs 2016 en won de Nederlandse Boekhandelsprijs 2016. Het pamflet ‘De lezer is niet dood’ zwengelde de discussie over leesbevordering en leeslijsten op middelbare scholen aan. “Mijn schrijverschap is absoluut. Ik vertel over waar ik vandaan kom. Toen ik jong was, zocht ik naar schrijvers maar vond ze niet. Ik hou veel lezingen op scholen en leg uit dat er voor iedereen een boek is en dat een boek lezen niet bedreigend is. Ik was vroeger geen lezer, maar een overlever. Toen ik een jaar of 13 was, las ik ‘The Greatest’ over Mohammed Ali. Ik kon me in dat werk verliezen. Als een leerling met een sportboek van een bekend sporter bij een docent komt, moet die docent dat niet verbieden, maar juist stimuleren dat de leerling het leest. Maar dan moet hij wel de volgende afspraak maken: ‘Als je het gelezen hebt, dan moet je dit als volgende boek lezen.” De docent moet de leerling op maat kunnen bedienen dus. “Onder een hemel van sproeten” is het nieuwe boek van Boogers dat gepland staat voor dit najaar. Hij las er een fragment uit voor dat ging over wat Jules Deelder voor hem betekend heeft: “Een stuk over ritme en licht en over een profeet die Deelder heet.” Ritme, cadans, snelheid, de woorden fel uitsprekend spoot Boogers het verhaal de zaal in. De zaal ontplofte van enthousiasme. Kernzin uit zijn voordracht: “Als je het ritme vindt, heb je het licht te pakken.”
Stadsdichter
Op allerlei plekken leefde het festival. Het absurde kwam je regelmatig tegen, onder meer bij het optreden van Gummbah en Leonard Bedaux (die Jet Steinz vervingen). Zij lieten absurde filmpjes zien en lazen stukken voor uit ‘net niet verschenen boeken’ met als titels ‘Draaimolen naar de hel’ en ‘Huizen die op Ronald Koeman lijken.’ De afsluitende Herman Brusselmans-revue waarin een danser, een muzikante en een acteur reageerden op een fragment uit het boek ‘Poppy en Eddie en Manon en Roy Harper’ was ontroerend mooi, maar ook absurd. Er was nog veel meer te doen: bij een karikatuurtekenaar jezelf ‘VerConniePalmen’, een literaire linnen tas laten bedrukken, tijdelijk een literair citaat laten tatoeëren, luisteren naar muziek van onder meer Izaline Calister of genieten van het programma dat de stadsdichter van Tilburg, Martin Beversluis samenstelde.
Voormalig stadsdichter van Amsterdam, Menno Wigman, vertelde over zijn schrijverschap – van weerspannige puber tot een man die zich nu wat makkelijker bij de dingen neerlegt. “Ik werk heel secuur, slijp lang aan mijn teksten, alles moet passen. Soms ben ik wel een half jaar met een gedicht bezig, maar ik doe ondertussen ook wel iets anders hoor. Vroeger dacht ik dat poëzie heel belangrijk was, maar nu valt dat wel mee. Het grootste moment van geluk is als de laatste regel er staat en het gelukt is.” En dat levert prachtige poëzie op zoals
Glazenwasser ziet schilderijen
Auto's, gelach, geraas: alles slaat dood
op zeven hoog. Ik hoor alleen mijn spons
en het verkouden knarsen van het staal
waaraan ik hang. Soms spreekt een wolk mij aan
of gis ik wat een meeuw te zeggen heeft.
De mensen: druk, wit, stemloos, achter glas.
Op acht hoog kunst. Dat meisje daar, die lach,
wie heeft haar zo bespied dat ze immuun
voor complimenten mijn gezicht in kijkt?
En wanneer breekt die sperwer uit zijn lijst?
Ik hang hier als een ijskoud schilderij
waar niemand oog voor heeft, ik poets en zwoeg
en maak het uitzicht vrij - schilder er maand
na maand onvervalste wolken bij.
Kijk. Daar kruipt al zonlicht in mijn lijst.
(Uit: De wereld bij avond. Gedichtendagbundel 2006. in opdracht van Uitgeverij Prometheus
en Poetry International gedrukt door Drukkerij Giethoorn ten Brink, Meppel)
Kortom ‘als je het ritme vindt, heb je het licht te pakken’.
Tekst en foto’s: Jan Stoel
