Virginia Woolf (1882 - 1941) was een belangrijke Britse schrijfster: ze brak als een van de eersten door met moderne Engelse romans, hoewel zij nog een product was van de Victoriaanse tijd. Onze leesclub in de plaatselijke bibliotheek startte het nieuwe jaar direct met haar bekende klassieker 'To the lighthouse' (Naar de vuurtoren) waar ik mijn tanden op heb stukgebeten.

Dit is geen recensie, wel een leesverslag hoe ik dit boek beleefd heb. Tea en Hetty schreven er al een lang artikel over op Literatuur onder de Loep. 

Het boek stond al op het programma vorig schooljaar maar de leesclubs in het laatste trimester gingen uiteindelijk niet meer door. Ik had het ook nog niet uit toen ik eind september naar de leesclub ging, omdat het maar niet vooruit ging en ik het maar moeilijk lezen vond in deze coronatijden. Mijn gedachten waren er niet altijd 'echt' bij, ik kon me moeilijk concentreren en 's avonds vond ik amper de rust en had ik andere dingen nodig om wat te ontspannen. Bovendien had ik de Engelse editie, en ben ik te laat gaan zoeken naar een Nederlandstalige editie om het me wat makkelijker te maken. Gelukkig is onze leesclubvoorzitter motiverend en altijd enthousiast over de boeken die hij bespreekt samen met ons. En nu ben ik toch blij dat ik deze klassieker gelezen heb. Ik kon ook beter op een aantal dingen letten nadat ik zijn uitleg had gehoord. Op een ander moment in mijn leven wil ik dit boek zeker eens opnieuw lezen. 

Woolf was ook een feministe en leefde in de tijd van de Eerste en de Tweede Wereldoorlog. Ze maakte deel uit van de Britse Bloomsburrygroep, een verzameling progressieve denkers van die tijd waaronder ook haar man Leonard Woolf en haar zuster Vanessa Bell - Stephen. De psychologie van Sigmund Freud en het Darwinisme maakten toen opgang. Er waren vele nieuwe uitvindingen in haar tijd. Virginia Woolf was (een van) de eerste die de 'stream of consiousness'-techniek toepaste in haar boeken. Naar de vuurtoren is hier een perfect voorbeeld van: het toont het verbrokkelde associatieve denken van verschillende personages en dat nog eens door elkaar. Dat je daardoor al eens de draad kwijt bent, mag dan geen wonder heten. Andere beroemde stream of consciousness-auteurs als Marcel Proust en James Joyce schreven in die tijd ook hun romans. Van de Ier Joyce is bv. geweten dat hij Virginia Woolf kende en erg respecteerde. 

Het boek vertelt niet echt een 'verhaal'. De roman bestaat uit drie delen. Een eerste lang deel beslaat slechts 24 uur, 1 dag, waarin een aantal personages worden geïntroduceerd en van wie we de gedachten heel goed leren kennen. Mr en Mrs Ramsay zijn tijdens de zomermaanden in hun zomerhuis met hun kinderen en enkele andere gasten die bij hen een kamer betrekken. Lily Briscoe is wel de belangrijkste onder hen. De titel komt van het feit dat een van de zonen, de jongen James, graag de vuurtoren wil bezoeken die verder weg ligt op een eilandje waar ze met de boot naar toe moeten. Het is er echter niet het goede weer voor, Mr. Ramsay is daar stellig in terwijl Mrs. Ramsay deze boodschap eerder wilt verzachten. De belofte van het bezoek aan de vuurtoren is uiteraard een na te streven doel, een ideaal. Het is niet het voornaamste maar zorgt voor de leidraad in het boek. 

Vele gedachten en gesprekken die er gebeuren rond de gebeurtenissen die die dag plaatsvinden, worden weergegeven: zo krijg je eerder op de voorgrond wat in een andere roman eerder op de achtergrond zou blijven. Mocht dit andersom zijn, zou je beslist een actiever verhaal krijgen want het is eigenlijk niet dat er niets gebeurt. 

Zowel Mrs. Ramsay als Lily Briscoe zijn 'gevers' terwijl Mr. Ramsay en de andere mannelijke gasten vooral 'nemers' zijn in de relatie met vrouwen. Er komt maar weinig voor in de plaats. Lily Briscoe schildert en probeert een ganse dag een schilderij op canvas te krijgen waar ze maar niet in lukt. Ze heeft af en toe gesprekken met Mrs Ramsay en o.a. William Bankes, die evenals een andere gast Charles Tansley, een kennis van Mr. Ramsay is. Ook Paul Rayley en Minta Doyle, die Mrs Ramsay graag aan elkaar wilt koppelen, en Augustus Carmichael zijn gasten. Mrs. Ramsay wilt sowieso alles graag onder controle houden.

Het tweede deel vindt plaats na een jarenlange onderbreking: het zomerhuis heeft een tiental jaar leeg gestaan tijdens de Eerste Wereldoorlog. Mrs. Ramsay is gestorven, evenals hun oudste zoon die als soldaat is gesneuveld, en een van de dochters in het kraambed. Maar Mr. Ramsay wil nu de tocht maken naar de vuurtoren samen met zijn zoon James en zijn jongste dochter Cam, als een soort belofte die hij ooit gemaakt heeft. Een aantal andere gasten van vroeger vinden we er dan ook terug. De rouw vanwege de dood van Mrs. Ramsay is groot en werpt een schaduw over de familie en zeker ook Lily, die haar enorm mist. Zij neemt hetzelfde schilderwerk terug op dat er steeds is blijven liggen. En uiteindelijk maakt ze het ook af. 

In het derde deel worden in detail de gedachten beschreven van Mr Ramsay, James en een beetje van Cam, en hoe ze over elkaar en de tocht denken die ze aan het doen zijn. Daardoor weet je wat er onder de oppervlakte leeft, en minder over wat er boven de oppervlakte van het bevaren water gebeurt in feite.  

Uiteindelijk heb ik vooral van de taal van het boek genoten en heb ik voldoende proberen te letten op de wondermooie beschrijvingen. Het is opvallend hoeveel vergelijkingen er in de tekst zitten. Het woordje 'as' (of 'als' in het Nederlands) opent enorm veel zinnen om een van de vele associatieve gedachten in te luiden. Er zit geen logica in, daarom kan men ook niet over een opgebouwde 'interne monoloog' spreken. De Engelse tekst in ieder geval bevat ook veel ritme en is enorm poëtisch. De gedachten geven de realiteit weer zoals die beleefd wordt door de verschillende personages. Er kan of hoeft geen 'waarheid' in gevonden te worden. Het gaat over subjectieve gevoeligheden. 

Woolf zou bewust dit boek zo geschreven hebben om aan te tonen dat er over de wereld meer verteld kan worden dan over oorlog en het mannelijke standpunt. De keuze om meer te 'beschrijven' dan de echte actie in het middelpunt te laten staan, is bewust genomen. De Bloomsburrygroep liet ook vele dingen aan bod komen die onderdrukt werden in die tijd, die taboe waren. Hiervan is dit boek zeker een goed voorbeeld. De symboliek van bv het water in het boek maar ook andere symbolen en referenties kunnen zeker ook meegenomen worden in de appreciatie van het boek. 

Kortom: Dit boek is zeker magistraal geschreven, maar niet op elke moment geschikt en niet voor iedereen.