De Leesclubassistent | Onder de Drachenwand van Arno Geiger
Over het boek
Nadat hij aan het front in Oekraïne eind 1943 gewond is geraakt, mag de Oostenrijkse Wehrmacht-soldaar Veit Kolbe naar huis om te herstellen. Bij zijn nazi-gezinde ouders in Wenen houdt hij het niet uit en daarom zoekt hij in 1944 zijn heil in het dorpje Mondsee, waar zijn oom politieagent is.
In Mondsee probeert Veit zijn leven weer op te pakken en te voorkomen dat hij hersteld verklaard wordt en terug moet naar het front. Hij zet zijn oorlogservaringen op papier en schrijft over het leven in Mondsee en de mensen die hij daar ontmoet. Veits notities wisselt Geiger af met brieven en getuigenissen van andere personages, waardoor een collage-achtige roman ontstaat over het leven van gewone Oostenrijkers en Duitsers in 1944.
Aan de basis van het boek lagen brieven uit de oorlogsjaren die Geiger op een rommelmarkt aantrof. Maar hij schreef uitdrukkelijk een roman, fictie dus, die de lezer moet laten voelen hoe het was om in 1944 in Oostenrijk te leven.
Over de auteur
Arno Geiger werd in 1968 in het Oostenrijkse Bregenz geboren. Hij studeerde Duits, Geschiedenis en Literatuurwetenschap in Innsbruck en Wenen. Sinds het midden van de jaren negentig schrijft hij romans, verhalen en hoorspelen.
Een grote doorbraak in zijn schrijversloopbaan vormde in 2005 de bekroning van zijn roman Es geht uns gut met de Deutscher Buchpreis. Het was ook het eerste boek van hem dat in het Nederlands verscheen (Met ons gaat het goed, 2006). Succesvol bij ons was De oude koning in zijn rijk (2012), een prachtig boek gebaseerd op de laatste levensjaren van zijn aan dementie lijdende vader. Nadien verscheen in vertaling nog de roman Zelfportret met nijlpaard (2017).
Het Duitse tijdschrift Der Spiegel riep Unter der Drachenwand uit tot roman van het jaar en Geiger ontving voor zijn boek ook de vooraanstaande Bremer Literaturpreis. In Nederland is het boek genomineerd voor de Europese Literatuurprijs. Die prijs wordt op 3 november 2019 tijdens het Crossing Border Festival in Den Haag uitgereikt, maar de winnaar wordt al eerder bekendgemaakt.
YouTube
Andreas Platthaus, chef literatuur van de Frankfurter Allgemeine Zeitung, leest zijn favoriete zin uit Unter der Drachenwand en vertelt waarom hij het zo’n goed boek vindt. (Duitstalig, ca. 2 minuten).
Discussietips
Spoiler Alert: de inhoud van het boek wordt in onderstaande vragen bekend verondersteld.
1. Wat hebben zijn oorlogservaringen gedaan met Veit, fysiek en mentaal?
2. Wat is de rol van Hilde, de overleden zus van Veit, in het boek?
3. Vertaler Wil Hansen schrijft op de website van het Nederlands Letterenfonds dat het boek, vooral in de passages over Veit Kolbe, een afwisseling biedt van ‘weloverwogen taalgebruik en de doorbreking ervan door typisch spreektaalachtige woorden en uitdrukkingen’. Hoe heb jij Veits ‘vertelstem’ ervaren?
4. Geiger schreef de roman aanvankelijk alleen vanuit het perspectief van Veit Kolbe, vertelt hij in interviews. Maar uiteindelijk koos hij ervoor om diens verhaal af te wisselen met de belevenissen van andere personages. Wat voegen ze voor jou toe aan het boek? In hoeverre waren er personages van wie het verhaal je wel of juist niet raakte?
5. Wat is het belang van de in de titel genoemde Drachenwand voor de roman?
6. Veit houdt zich in zekere zin schuil in Mondsee. Maar op twee manieren komt hij in actie tegen het eind van het boek: hij doodt zijn oom en gaat de onbeantwoorde brieven die Kurt aan zijn nicht Nanni schreef, terugbrengen naar de jongen. Hoe verklaar je zijn daden?
7. In een interview met De Standaard (21 december 2018) zegt Geiger: ‘We identificeren ons meestal met de slachtoffers. Nu wilde ik de mogelijkheid scheppen om ons ook te identificeren met iemand die schuldig is.’ In hoeverre lukte het jou om je met Veit te identificeren?
8. In zijn recensie in NRC Handelsblad (11 januari 2019) noemt Michel Krielaars de verhaallijn rond de joodse Oskar Meyer, in Wenen voor de oorlog een buurman van Veit Kolbe, een ‘Fremdkörper’ in de roman: ‘Blijkbaar wilde Geiger in zijn roman bij wijze van politieke correctheid ook een Joodse geschiedenis opvoeren, omdat het in Duitsland en Oostenrijk nog altijd gevoelig ligt om alleen over de “daders” te schrijven.’ Hoe heb jij de passages met de brieven van Oskar ervaren?
9. Welke rol/functie heeft de Braziliaan in de roman?
10. Geiger breekt in de roman op veel plaatsen een zin af met een / (slash). In hoeverre heb je daar een bepaalde interpretatie aan gegeven? Beïnvloedde het je leeservaring? In een interview met Theo Hakkert op de website VersTwee vertelt Geiger over zijn overwegingen bij deze keuze.
11. Gedurende de hele roman leef je als lezer mee met de personages die leven in 1944 en niet weten of de oorlog snel zal eindigen en hoe. In de ‘Opmerkingen achteraf’ op de laatste drie pagina’s van het boek treedt Arno Geiger duidelijk als verteller naar voren en vertelt hij hoe het zijn (fictieve) personages verder vergaan is. Hoe heb je deze toevoeging ervaren?
12. In een interview met De Telegraaf (6 december 2018) zegt Geiger: ‘Met mijn verhaal wil ik invoelbaar maken hoe ontwrichtend een oorlog is. Elke sociale relatie wordt er door aangetast. Liefde, familiebanden, alles komt onder druk te staan. Een oorlog sleurt je mee, als losse stenen in een rivier.’ In hoeverre is hij voor jou in zijn opzet geslaagd?
Achtergronden
1. Video: Arno Geiger vertelt over Onder de Drachenwand bij VPRO Boeken (het gesprek begint ongeveer halverwege de video, na 16.07 minuten).
2. Video: Item van Radio Bremen naar aanleiding van de toekenning van de Bremer Literaturpreis (Duitstalig, lengte ca. 3 minuten).
3. Lofrede door Marnix Verplancke, ter gelegenheid van de nominatie voor de Europese Literatuurprijs, bij Athenaeum boekhandel.
4. Recensies van Hebban-leden.
De Leesclubassistent
Lezen is leuk, leerzaam, ontspannend en verrijkend. Dat weten we allemaal. Met anderen praten over boeken in een leesclub biedt voor veel mensen nog wat extra. Je leest boeken die je misschien zelf niet had uitgekozen en doet nieuwe ontdekkingen in gesprekken met anderen. De Leesclubassistent helpt je besprekingen voor te bereiden met discussietips en achtergrondinformatie bij heel verschillende boeken. Het zijn suggesties die aanknopingspunten bieden voor een gesprek, de vragen zijn zeker niet bedoeld als checklist die je af moet handelen. Hopelijk dragen ze bij aan mooie discussies in je leesclub!
Wie is De Leesclubassistent?
Frank Hockx verzorgt de informatie op De Leesclubassistent. Hij was van 2001 tot 2016 hoofdredacteur van Boek-delen, het tijdschrift voor leesclubs. Daarnaast was hij jarenlang hoofdredacteur van de databanken LiteRom (literaire recensies uit dag- en weekbladen) en Uittrekselbank (de naam spreekt voor zichzelf), die in alle Nederlandse bibliotheken beschikbaar zijn. Bij de vrijwilligersorganisatie Senia (www.senia.nl) werkt hij mee aan de 'ontmoetingen rond cultuur' die deze stichting organiseert door mensen bijeen te brengen in leesclubs en muziekluistergroepen en tijdens culturele excursies. Daarnaast werkt hij mee aan Boekenpost, het tijdschrift voor alle boekenliefhebbers dat ook veel informatie biedt voor leesclubs, en Boekblad, het vakblad voor boekhandel en uitgeverij.
Leesdossiers-kanaal
Frank Hockx is De Leesclubassistent. Via dit kanaal helpt hij lezers boeken te vinden die uitermate geschikt zijn voor leesclubs én gidst hij scholieren door de wereld van het Lezen voor de Lijst door middel van uitgebreide leesdossiers over populaire romans.
