In een zeventiende-eeuws rariteitenkabinet of anatomisch theater kwam je alles door elkaar tegen: een opgezette paradijsvogel, veelkleurige schelpen, het skelet van een kind, prenten met moraliserende onderschriften en blaadjes met Chinese lettertekens. Tegenwoordig doen we dat anders. De opgezette vogel, afkomstig uit het rijk der natuur, hoort thuis in een natuurhistorisch museum. De prent, een uiting van cultuur, in een museum voor oude kunst.
Toch had die oude wanorde wet degelijk zin: de natuur was immers ook een soort tekst, een geheel van verwijzingen naar een hogere werkelijkheid. Had God niet naast de bijbel de natuur geschapen als een tweede middel om zijn bedoelingen kenbaar te maken, naast het boek der genade het boek der natuur?
De metafoor van het boek der natuur is in Nederland altijd bijzonder populair geweest. Aan de natuurwetenschap is vaak een sterk ontwikkelde scepsis tegenover speculatie en abstractie toegeschreven - en voor 'omdolingen van de geest` is men inderdaad altijd huiverig geweest. Maar daarnaast heeft de gedachte dat nauwgezette, geduldige waarneming van de natuur een glimp laat zien van een hogere waarheid keer op keer aanhangers gevonden: van Swammerdam die in de zeventiende eeuw lyrisch werd over 'de bijbel der natuur' tot de popularisatoren die in de negentiende eeuw de gegoede burgerij in het boek der natuur teerden lezen.
Toch had die oude wanorde wet degelijk zin: de natuur was immers ook een soort tekst, een geheel van verwijzingen naar een hogere werkelijkheid. Had God niet naast de bijbel de natuur geschapen als een tweede middel om zijn bedoelingen kenbaar te maken, naast het boek der genade het boek der natuur?
De metafoor van het boek der natuur is in Nederland altijd bijzonder populair geweest. Aan de natuurwetenschap is vaak een sterk ontwikkelde scepsis tegenover speculatie en abstractie toegeschreven - en voor 'omdolingen van de geest` is men inderdaad altijd huiverig geweest. Maar daarnaast heeft de gedachte dat nauwgezette, geduldige waarneming van de natuur een glimp laat zien van een hogere waarheid keer op keer aanhangers gevonden: van Swammerdam die in de zeventiende eeuw lyrisch werd over 'de bijbel der natuur' tot de popularisatoren die in de negentiende eeuw de gegoede burgerij in het boek der natuur teerden lezen.
