Waarom een boek over hechting
Boeken over hechting zijn er al behoorlijk wat. Toch gaan maar weinig boeken over hechting en het gedrag dat (ernstig) onveilig gehechte kinderen laten zien in de klas. Ernstige hechtingsproblemen komen meestal voor bij gedesorganiseerde gehechtheid of een hechtingsstoornis. Leraren worstelen wél met dit gedrag, het roept handelingsverlegenheid op, getuige de vele aanvragen voor lezingen over gehechtheid en school en de verhalen van ouders die een kind met forse hechtingsproblemen hebben. Leraren ervaren dat ze zeer moeilijk contact krijgen met deze kinderen. Leraren merken ook dat kinderen met ernstige hechtingsproblematiek lastig tot leren komen en dat hun gedrag vaak moeilijk te corrigeren is. Straffen en belonen lijken niet of nauwelijks te werken.
De kinderen over wie het gaat, merken zelf dat ze het zwaar hebben op school. Ze kunnen vaak nauwelijks aan de gestelde eisen voldoen. Als hun reptielenbrein het overneemt, verdwijnt de rede en liggen ‘onbereikbaar’ zijn, discussies, boosheid, schreeuwen, over je toeren raken en daarna straf, verwijdering en schorsing op de loer. In dit boek leer je waarom dit breindeel het overneemt en waarom de grenzen waar deze kinderen overheen willen, toch juist de veiligheid bieden die ze zo nodig hebben. We zullen zien dat we die grenzen toch kunnen stellen en hoe we de kans op heftig gedrag kunnen verkleinen.
Wat we moeten proberen te realiseren in onze klassen is een ‘holding space’.1 Een veilige haven; een plek waar angst en verwarring is toegestaan, waar onzekerheid kan verdwijnen door voortdurende steun van de leerkracht. Alleen dan kan een kind tot leren komen. Een plek waar er hoge verwachtingen zijn van elkaar en waar samen gewerkt wordt aan het allermoeilijkste in het leven van deze kinderen: vertrouwen in anderen en in zichzelf. Wat deze kinderen wellicht nog meer nodig hebben dan andere kinderen is een leerkracht die de relatie met hen de moeite waard vindt ondanks de moeilijkheden; een leerkracht die beseft dat het gedrag een positieve intentie heeft (gehad) en bepaald wordt door de omstandigheden waarin deze kinderen opgroeiden en misschien nog opgroeien. Zo’n leerkracht is goud waard. Ik hoop dat dit boek veel leerkrachten helpt om zo’n leerkracht te worden zodat ze belangrijke schakels zijn die deze kinderen kunnen helpen beter te functioneren.
De uitspraak ‘connect before correct’ is een goede uitspraak, want die aanpak zou helpen. Ware het niet dat deze kinderen voorlopig niet ‘connecten’ als ze nieuw in je klas komen en vaak wel gecorrigeerd moeten worden. Willem de Jong, auteur van Ontwrichte kinderen in het onderwijs, zei het treffend: ’Bij opvallend gedrag of probleemgedrag zal een shift gemaakt moeten worden van de soms rigide gedragsmanagementroute, naar een aanpak waarin er meer aandacht is voor de relaties tussen leerlingen en leerkrachten.’2 We moeten zoeken naar een evenwicht tussen correctie en relatie. Dat is niet makkelijk, want het gedrag dat deze kinderen laten zien is dat ook niet. Wat kan helpen is voortdurend te beseffen dat deze kinderen, net als alle kinderen, ‘erbij willen horen’. Ze hebben alleen het deels onbewuste idee dat dit niet voor hen is weggelegd en zelfs gevaarlijk kan zijn. Ze lijken sterk en opstandig, maar zijn eigenlijk kwetsbaar en hulpbehoevend.
Uiteindelijk is ons doel dat ook deze kinderen zich veilig voelen, tot leren komen en zelf verantwoordelijkheid leren nemen voor hun daden. Een aanpak gericht op repressie en/of boosheid zal echter gegarandeerd averechts uitpakken
Wat dan te doen? Ik kan alleen maar eerlijk zeggen: zoeken en volhouden. Blijven zoeken naar verbinding met een kind dat daar geen zin in lijkt te hebben. Tegelijkertijd zo goed en kwaad als het gaat corrigeren waar nodig. En vooral veel ondersteuning bieden. Ondersteuning bij het leren (dat is tenslotte onze corebusiness), maar ook op het vlak van sociale en emotionele ontwikkeling. Ondersteuning die soms harder nodig is dan het gedrag van het kind doet vermoeden.
In dit boek geef ik eerst een uitgebreide inleiding in de theorie over hechting en daarna ga ik na wat je in je klas allemaal kunt zien en wat je kunt doen. Die theoretische uiteenzetting is nodig om te begrijpen waarom deze kinderen doen zoals ze doen. De praktijk is nodig omdat je ook graag verder wilt met je corebusiness: lekker lesgeven. De handreikingen in dit boek vergroten de kans dat je dit kunt realiseren. Ook met deze uitdagende doelgroep.
Anton Horeweg,
Leerkracht (MSEN), auteur
Boeken over hechting zijn er al behoorlijk wat. Toch gaan maar weinig boeken over hechting en het gedrag dat (ernstig) onveilig gehechte kinderen laten zien in de klas. Ernstige hechtingsproblemen komen meestal voor bij gedesorganiseerde gehechtheid of een hechtingsstoornis. Leraren worstelen wél met dit gedrag, het roept handelingsverlegenheid op, getuige de vele aanvragen voor lezingen over gehechtheid en school en de verhalen van ouders die een kind met forse hechtingsproblemen hebben. Leraren ervaren dat ze zeer moeilijk contact krijgen met deze kinderen. Leraren merken ook dat kinderen met ernstige hechtingsproblematiek lastig tot leren komen en dat hun gedrag vaak moeilijk te corrigeren is. Straffen en belonen lijken niet of nauwelijks te werken.
De kinderen over wie het gaat, merken zelf dat ze het zwaar hebben op school. Ze kunnen vaak nauwelijks aan de gestelde eisen voldoen. Als hun reptielenbrein het overneemt, verdwijnt de rede en liggen ‘onbereikbaar’ zijn, discussies, boosheid, schreeuwen, over je toeren raken en daarna straf, verwijdering en schorsing op de loer. In dit boek leer je waarom dit breindeel het overneemt en waarom de grenzen waar deze kinderen overheen willen, toch juist de veiligheid bieden die ze zo nodig hebben. We zullen zien dat we die grenzen toch kunnen stellen en hoe we de kans op heftig gedrag kunnen verkleinen.
Wat we moeten proberen te realiseren in onze klassen is een ‘holding space’.1 Een veilige haven; een plek waar angst en verwarring is toegestaan, waar onzekerheid kan verdwijnen door voortdurende steun van de leerkracht. Alleen dan kan een kind tot leren komen. Een plek waar er hoge verwachtingen zijn van elkaar en waar samen gewerkt wordt aan het allermoeilijkste in het leven van deze kinderen: vertrouwen in anderen en in zichzelf. Wat deze kinderen wellicht nog meer nodig hebben dan andere kinderen is een leerkracht die de relatie met hen de moeite waard vindt ondanks de moeilijkheden; een leerkracht die beseft dat het gedrag een positieve intentie heeft (gehad) en bepaald wordt door de omstandigheden waarin deze kinderen opgroeiden en misschien nog opgroeien. Zo’n leerkracht is goud waard. Ik hoop dat dit boek veel leerkrachten helpt om zo’n leerkracht te worden zodat ze belangrijke schakels zijn die deze kinderen kunnen helpen beter te functioneren.
De uitspraak ‘connect before correct’ is een goede uitspraak, want die aanpak zou helpen. Ware het niet dat deze kinderen voorlopig niet ‘connecten’ als ze nieuw in je klas komen en vaak wel gecorrigeerd moeten worden. Willem de Jong, auteur van Ontwrichte kinderen in het onderwijs, zei het treffend: ’Bij opvallend gedrag of probleemgedrag zal een shift gemaakt moeten worden van de soms rigide gedragsmanagementroute, naar een aanpak waarin er meer aandacht is voor de relaties tussen leerlingen en leerkrachten.’2 We moeten zoeken naar een evenwicht tussen correctie en relatie. Dat is niet makkelijk, want het gedrag dat deze kinderen laten zien is dat ook niet. Wat kan helpen is voortdurend te beseffen dat deze kinderen, net als alle kinderen, ‘erbij willen horen’. Ze hebben alleen het deels onbewuste idee dat dit niet voor hen is weggelegd en zelfs gevaarlijk kan zijn. Ze lijken sterk en opstandig, maar zijn eigenlijk kwetsbaar en hulpbehoevend.
Uiteindelijk is ons doel dat ook deze kinderen zich veilig voelen, tot leren komen en zelf verantwoordelijkheid leren nemen voor hun daden. Een aanpak gericht op repressie en/of boosheid zal echter gegarandeerd averechts uitpakken
Wat dan te doen? Ik kan alleen maar eerlijk zeggen: zoeken en volhouden. Blijven zoeken naar verbinding met een kind dat daar geen zin in lijkt te hebben. Tegelijkertijd zo goed en kwaad als het gaat corrigeren waar nodig. En vooral veel ondersteuning bieden. Ondersteuning bij het leren (dat is tenslotte onze corebusiness), maar ook op het vlak van sociale en emotionele ontwikkeling. Ondersteuning die soms harder nodig is dan het gedrag van het kind doet vermoeden.
In dit boek geef ik eerst een uitgebreide inleiding in de theorie over hechting en daarna ga ik na wat je in je klas allemaal kunt zien en wat je kunt doen. Die theoretische uiteenzetting is nodig om te begrijpen waarom deze kinderen doen zoals ze doen. De praktijk is nodig omdat je ook graag verder wilt met je corebusiness: lekker lesgeven. De handreikingen in dit boek vergroten de kans dat je dit kunt realiseren. Ook met deze uitdagende doelgroep.
Anton Horeweg,
Leerkracht (MSEN), auteur
