Literaire recensie: schooltaak

Literaire recensie: Mannen die vrouwen haten
“Mensen hebben altijd geheimen. Het is alleen de vraag hoe je daarachter komt.” Deze uitspraak is eigendom van Lisbeth Salander en vat kort het boek samen dat zo bejubeld wordt. Bekroond met de Glazen Sleutel, prijs voor de beste Scandinavische misdaadroman wil toch wel al iets zeggen over dit boek. Maar laten wij het zelf eens op de rooster leggen, en de geheimen van Stieg Larsson ontdekken.

Het betreft hier het boek: “Mannen die vrouwen haten”, het eerste boek in de Millennium-trilogie van de Zweedse schrijver en journalist Stieg Larsson. Deze thriller/misdaadroman, uitgegeven door Signatuur Utrecht in 2008, werd rond 2009 in Zweden verfilmd onder regie van Niels Arden Oplev. In 2011 volgde een Amerikaanse verfilming onder de naam ‘The Girl with the Dragon Tattoo’, geregisseerd door David Fincher, met in de hoofdrollen Rooney Mara en Daniel Craig. Larsson schreef dit boek in zijn vrije tijd, als ontspanning. Maar zelf heeft hij nooit kunnen genieten van zijn literaire succes, want zijn romans zijn postuum uitgegeven nadat hij stierf in 2004 op vijftigjarige leeftijd aan een hartinfarct.

Deze misdaadroman begint wanneer het leven van Mikael Blomkvist, journalist en redacteur van het tijdschrift Millennium, op zijn kop word gezet na beschuldiging voor een misdaad, nl. laster en eerroof van een bekende econoom. Nadat hij zijn onschuld niet kan bewijzen, wordt hij benaderd door een gepensioneerde zakenman, Henrik Vanger, lid van de economische bepalende Vanger-familie, die voor hem een opdracht heeft in ruil voor informatie over Mikaels aanklager. Mikael wordt geacht de al verjaarde ontvoering van Henriks nichtje, Harriët Vanger, opnieuw te onderzoeken en eventueel nieuwe denkpistes te openen om een doorbraak te forceren in een nooit opgeloste zaak.
Lisbeth Salander leidt een zo onzichtbaar mogelijk leven. De magere, timide jonge vrouw met obscene piercings en tatoeages wordt liever genegeerd door de maatschappij, dan zich er in te vermengen. Door eerdere negatieve ervaringen met de samenleving sluit zij zich volledig af, maar ergens blijft er wel een opening tussen haar bestaan en de rest van de wereld: hacken. Met haar computer traceert zij zorgvuldig alle bestaande informatie over een persoon, en wanneer zij Mikael Blomkvist als ‘target’ voorgeschoteld krijgt, wordt ze meegezogen in de mysterieuze zoektocht naar het geheim van het Vanger-imperium.
Het team Salander/Blomkvist zal met geen enkele toevalligheid genoegen nemen en ze zullen zich verwoed doorworstelen in het web van geheimen. Dit tot hun eigen levens in gevaar komen en verder. Lugubere ontdekkingen zorgen voor nog meer onrust…

Dit rijk gevulde boek (560 pagina’s) zorgde voor uren lees-en leerplezier, maar maakte al snel duidelijk dat dit boek niet bestemd is voor beginnende of doorsneelezer. Hiermee wil ik de prestatie van Stieg Larsson niet teniet doen, integendeel: de literaire hoogstandjes, complotten, intriges en standpuntwisselingen bouwden de spanning in het verhaal geweldig op en zorgde voor nieuwsgierigheid na het omslaan van elke pagina. Dit zorgde er voor dat je aandacht volledig werd besteed aan het boek en de subtiele ontplooiingen van het mysterie, wat ook nodig was: de talrijke personages en plaatsnamen vormden een echte uitdaging om je aandacht erbij te houden. Persoonlijk vond ik dit in het eerste hoofdstuk storend, maar leerde dit gaandeweg appreciëren. Interessant was het dubbele schrijfstandpunt: een verhaal door twee aparte hoofdpersonages uiteindelijk zo verweven dat alles op zijn plaats viel was een ware verrijking voor het ‘leesoog’. Ik durf eerlijk zeggen dat ik bij aanvang sceptisch was over dit boek, omdat ik nooit dergelijk genre lees, maar deze krampachtige houding veranderde snel in grote nieuwsgierigheid naar de twee volgende boeken in de reeks: ‘de vrouw die met vuur speelde’ en ‘gerechtigheid’. Opmerkelijk was hoe Larsson je met elke nieuwe clou aspecten deed vermoeden en zelfs verkeerde besluiten deed maken zodat, wanneer je dacht de oplossing gevonden te hebben, je weggeblazen werd bij de ontknoping van het drama. Ik zou het boek aan allen die een gestoffeerd en spannend boek zoeken aanraden, zowel jongeren als volwassenen.

Aan het begin van elk nieuw deel stonden er kleine verwijzingen naar feiten over mishandeling en misbruik van vrouwen. Dit bracht duidelijk de grote boodschap in dit werk naar voren: de blindheid voor mishandeling van vrouwen. In dit boek kan je haast niet naast de verwijten naar de maatschappij kijken: de mishandeling van vrouwen wordt te vaak ontkend en zelfs getolereerd in onze huidige samenleving. De schrijver is duidelijk een tegenhanger van corruptie en politieke spelletjes, en al zeker van seponering van misdaden. Het gehele boek gaat over een onopgeloste misdaad, de twee hoofdpersonages komen persoonlijk in contact met onwettige handelingen en ook vaak de corruptie van de samenleving. Wanneer Lisbeth Salander mishandeld wordt en geen hulp aangeboden krijgt door de maatschappij ziet men de frustraties van de schrijver in de handelingen van Salander. Haar wraak op haar verkrachter toont het harde optreden dat nodig is. Ik denk dat Stieg Larsson door zijn carrière als journalist vaak genoeg te maken heeft gehad met beperkingen van vrije meningsuiting en eerlijkheid in zijn eigen leven, en daarom Mikael Blomkvist in een gelijkmatige situatie schetst.

Dit boek kan niet genoeg geroemd worden, hoewel het zeker al een mooie naam heeft gekregen in de literaire wereld: Mannen die vrouwen haten was in 2009 het meest verkochte boek in Nederland, toen het bijna 500.000 keer over de toonbank ging. In 2010 stond het op de tweede plaats. Het is een mooi eerbetoon en afscheid aan Stieg Larsson, hoewel ik toch enige spijt voel om te weten dat er geen boeken meer met zijn naam op zullen verschijnen.