Sluitsteen ontsluit. Johannes Wolffensperger 12 september 2023

De nieuwe van Jaap Gerritsma is uit : Sluitsteen – een mooi vormgegeven boekje met twaalf korte verhalen, waarin de personae een opvallende gebeurtenis meemaken, vaak met een bizarre of pijnlijke ontknoping. “Het zijn mensen met wie ik heb samengewerkt”, liet de auteur weten. Het betreft dus inderdaad zeker ook hooggeleerden, maar de associatie met W.F. Hermans villeine Onder Professoren zou ons op een dwaalspoor brengen. Want Gerritsma’s verhalen zijn, hoewel licht ironisch geschreven, vol mededogen, de stijl beeldend, bloemrijk en barok – zoals we die kennen uit zijn eerdere werk. Gerritsma is niet een schrijver die voortdurend streeft naar versobering van zijn zinnen. Hij houdt van expressief taalgebruik, dat zoals ik eerder schreef, is te vergelijken met de Belgische auteur Tom Lanoye, en het versterkt zijn zeggingskracht.

Nieuw is de inkleuring, uit het magisch realistisch palet. Misschien zag Gerritsma dit ‘Sluitsteen’ als de afronding van zijn inmiddels uitgebreide wetenschappelijke en literaire oeuvre (ook al blijkt hij vrolijk verder te schrijven). Dan verwijst de titel naar de sluitsteen die aan een gewelf de nodige stevigheid geeft. Hij noemt het ook een ‘afsluiting van een herinnering aan mensen van wie ik in mijn leven afscheid heb moeten nemen’ – oude collega’s, een ware vriend die na een gezamenlijk avontuur dood gevonden wordt, artsen met een bijzondere missie, een uitgetreden monnik die ook in het aardse de eredienst serieus neemt. Mensen die een diepe betekenis gaven aan zijn leven, en die hij in deze bundel eert met hun bekwaamheden maar ook met hun zwaktes en eigenaardigheden.
Naast verhalen over belangrijke anderen zijn er ook over dagelijkse gebeurtenissen en reiservaringen – bij een wonderlijke kapper, een kortstondige ontmoeting in het land van de Maya’s, op een Franse markt.

In eerder literair werk van Gerritsma staat de geliefde centraal in een raamvertelling ‘op reis’ – Bittere Maretak in Afrika waar hij een bijzondere tweelingverering aantrof, Ontstemde Liefde in Nieuw Zeeland waar hij op een tocht met zijn beide zonen zijn verloren geliefde beter ging begrijpen, of Klabbertoet, zijn gevoelige novelle over het afscheid van de geliefde en hun pijnlijke vertrek uit een aards Paradijs. Sluitsteen is anders, en ditmaal blijkt hij dus ook de kunst van het korte-verhaal te beheersen: de leeservaring is een boeiend, verrassend en intrigerend. Het is genieten van veel rake typeringen. Ik heb het boek dan ook met erg veel plezier gelezen, en het is beslist ook een aanrader om mensen cadeau te doen, mede vanwege de mooie vormgeving.
De bundel vormt de start van een nieuwe literaire uitgeverij De Vergulde Snuitbeer en de uitgever mag zichzelf prijzen dat ze met dit mooie bundeltje een vliegende start hebben gemaakt.

Een klein puntje van kritiek tot slot. Jammer dat uitgever niet voor een wat groter lettertype heeft gekozen en een inhoudsopgave zou ook erg handig zijn geweest. Een tip bij een eventuele herdruk.

Tot slot. Om een overzicht van het werk van Gerritsma te krijgen zie ook zijn Ongedachte Belevenissen, eerder hier op de site van Hebban besproken. Voor andere reacties zie jaapgerritsma.nl.