Het meisje en de geleerde

Dit meeslepende boek is een sterke combinatie van drama, spanning en (kunst)geschiedenis. Het leven van hoofdrolspeelster Karolina Lanckoronska die maar liefst 104 jaar oud zal worden, bestrijkt langer dan de gehele 20e eeuw. De twee wereldoorlogen hebben grote invloed op haar leven en de kunstcollectie van haar vader. In deze collectie bevonden zich twee prachtige lange tijd verloren gewaande schilderijen van onze meester schilder Rembrandt die tegenwoordig veilig in het koninklijk paleis in Warschau hangen waar ze publiekelijk te bewonderen zijn.
Het schilderij heeft enkele interessante eigenaren gehad waaronder de Amsterdamse koopman Jan van Lennep, de Poolse koning Stanislaw August Poniatowski en man van adel Karol Lanckoronska. Deze personen, hun geschiedenis en relatie met de schilderijen wordt op boeiende wijze beschreven.

Het boek heeft een herkenbare opbouw en verspringt per hoofdstuk naar verschillende fases in de geschiedenis van de schilderijen. Toch blijft het verhaal als geheel overzichtelijk en is de verhaallijn steeds weer snel op te pakken. Uiteraard staat kunst voorop in dit boek, ook andere schilderijen en kunstenaars uit allerlei musea die Karolina bezocht heeft worden besproken, en natuurlijk allerlei werken uit de enorme collectie van haar familie die vanwege de tweede wereldoorlog en de schandalige roofpraktijken van de nazi’s nooit meer hetzelfde zal worden. De kunstroof doet denken aan de bekende Goudstikker affaire. Ook deze keer bevechten de onderdanen van de heren Goring en Hitler elkaar om zoveel mogelijk topwerken uit de, dit keer Lanckorinski-collectie, voor hun bazen veilig te stellen.

Tussendoor beschrijft het boek prachtig en tot in detail waar de Lanckorinski’s leefden en hoe het eraan toeging in de deftige huizen, paleizen en op de uitgestrekte landgoederen die zij in bezit hadden. Helaas is deze familie op pijnlijke wijze slachtoffer geworden van twee vreselijke wereldoorlogen, die periodes worden beide uitgebreid en op meeslepende wijze beschreven. Vooral Karolina’s tijd in Buchenwald en de aanloop naar haar arrestatie is een ijzersterk gedeelte van het boek. De manier waarop Karolina dingen aanpakte en steeds, soms met gevaar voor eigen leven, opkwam voor anderen is ronduit indrukwekkend. Deze in een adelijke familie opgegroeide vrouw was ronduit bijzonder en gaandeweg het verhaal wordt de bewondering steeds groter vanwege haar uitzonderlijke kracht en daden. Zij voelde zich nergens te goed voor en haar leven heeft grotendeels in het teken gestaan van het helpen van anderen en het terugbrengen van kunstschatten die de Poolse staat zijn afgenomen.

Dat de schrijfster zich heeft verdiept in de familie en haar geschiedenis is vanzelfsprekend maar na het lezen van dit boek geloof ik niet dat iemand nog dichter bij het leven en de gebeurtenissen rond de familie Lanckoronska kan komen dan Gerdien Verboom.