Slavernij in Azië: Visuele stilte

Terecht is er de laatste tijd veel aandacht voor het Atlantische slavernijverleden. Over slavernij in Azië lijkt er minder bekend te zijn. De auteurs van het onlangs verschenen boek “Slavernij herbezien” tonen aan dat het traditionele beeld van slavernij in Azië, dat vaak als “mild” of “huishoudelijk” wordt beschouwd, moet worden bijgesteld. Zij concentreren zich hierbij vooral op visuele bronnen, zoals schilderijen, tekeningen en landkaarten.
In familieportretten figureren tot slaaf gemaakten letterlijk op de achtergrond in een dienende rol, bedoeld als statusverhogend element voor de opdrachtgever. Voor onderzoekers is het moeilijk om de levensloop van de tot slaaf gemaakten te reconstrueren. Vaak werden mensen over de hele wereld doorverkocht en verscheept. Over individuele personen is er nauwelijks informatie te vinden. Vooral gegevens over de “koopwaar” zijn terug te vinden.

Dat wat je niet ziet
Wat ik al lezend een interessante gedachte vond, is dat iets dat niet getoond wordt net zo veelzeggend kan zijn als datgene dat wel afgebeeld wordt. Zo zijn tot slaaf gemaakten wel vaak afgebeeld in het straatbeeld of in familietaferelen binnenshuis, maar ontbreken ze vaak geheel in tekeningen van plantages en andere situaties waar zware lichamelijke arbeid verricht werd. Plantages werden leeg en “aangeharkt” getoond, als ware het tuinen. Soms werden ze op plattegronden en andere afbeeldingen ook letterlijk benoemd als “tuinen”of “perken”. Het gebrek aan adequate afbeeldingen van het slavernijverleden in Azië wordt door de auteurs “visuele stilte” genoemd.

Formaat en indeling
“Slavernij herbezien” heeft een prettig formaat, iets breder dan A4, en bevat veel grote illustraties. Het is overzichtelijk in drie delen ingedeeld. Veertien auteurs hebben een hoofdstukje voor hun rekening genomen. Door al die fragmenten samen ontstaat er een gevarieerd beeld van de gevonden visuele bronnen en de interpretatie daarvan. Als je geïnteresseerd bent in het onderwerp, levert dit boek een schat aan bronnen op. “Slavernij herbezien” is een waardevolle aanvulling op de bestaande kennis over de slavernijgeschiedenis. Het boek heeft geen strijdbaar of opruiend karakter. De auteurs schrijven vanuit hun functie als historici, erfgoedspecialisten en cultuurwetenschappers, niet als columnisten. De kale feiten rond slavernij benoemen is al voldoende om de schrijnende realiteit van de koloniale overheersing te schetsen.

Een uitgebreide versie van deze recensie is te vinden op www.doorbraak.eu
https://www.doorbraak.eu/slavernij-in-azie-veelzeggende-visuele-stilte/
Kaya van Kesteren