een indrukwekkende reis door Mexico

Paul Theroux Op de Vlakte der Slangen

Een onthutsend, en regelmatig ontroerend boek dat een enorme indruk achterlaat!
Paul Theroux, 78 jaar oud, laat de lezer door middel van een roadtrip door Mexico kennis nemen van de immense problemen die er in het land zijn op economisch gebied. Het land wordt geregeerd door 4 drugskartels die elkaar de macht over elk gebied of stad betwisten. De regering is corrupt. Men doet bijna niets voor de gewone burgers die in grote delen van Mexico in enorme armoede leven.
Theroux wilde deze reis maken omdat hij een beter beeld wilde krijgen van het vreemde land aan de andere kant van het hekwerk (de grens met de Verenigde staten) en omdat hij er voortdurend op gewezen werd dat hij oud werd. Toen hij achter het stuur zat, voelde hij zich bevrijd. Hij wist dat het een gevaarlijke reis kon worden.
Hij begon langs de grens met de Verenigde Staten die hij van oost naar west doorkruiste. Hij bezocht vaak lopend of met een taxi de grensplaatsen in Mexico, maar sliep in de grensplaatsen in de V.S., waar hij ook zijn auto liet staan. In dit eerste stuk zet hij de problemen van Mexico uiteen, zijn verslag blijft feitelijk. Hij observeert. Aangetrokken door de lage lonen in Mexico, hebben honderden Amerikaanse en Europese bedrijven zich gevestigd aan de noordgrens. Veel arbeiders uit het hele land trekken ernaar toe en verdienen een hongerloontje in de fabrieken. In het zuiden van de V.S., in Texas werken veel Mexicanen op de plantages tegen een laag loon. Zij pendelen elke dag op en neer tussen Mexico en de V.S. De grensovergangen zijn niet meer open, ze moeten een visum hebben dat ze arbeider zijn in de V.S. en dan nog staan ze elke dag uren in de rij voor ze de grens over mogen. Ook zonder papieren zijn er veel Mexicanen die proberen werk te vinden in de V.S., omdat dat altijd nog meer verdient dan werken in eigen land of omdat daar geen werk is.

Vanuit het oosten trekt hij naar het zuiden, het land in met zijn eigen auto. Hij is bang om overvallen te worden. Ook door de politie, die niet je beste vriend is, maar die geld moet verdienen door het afhandig te maken van automobilisten. De macht van de politie is groot, ze zijn gewapend. Hij krijgt hier ook mee te maken. Smeergeld biedt een oplossing.
Paul Theroux beschrijft de verschillende landschappen zeer beeldend. Hij spreekt met kunstenaars en bekijkt hun werk. En vooral, hij spreekt met veel mensen, de man van de straat, de gezaghebbers van verschillende plaatsen en politiek geëngageerde mensen die hun mening geven over het huidige leven in Mexico.

In Mexicostad geeft hij een cursus aan beginnende schrijvers. Met de meesten bouwt hij een vriendschapsband op. Zij zorgen weer voor nieuwe contacten voor Theroux in het land.
Van de schrijver Juan Villoro verneemt hij dat in de jaren dertig door de toenmalige president scholen voor een lerarenopleiding werden opgezet om les te gaan geven op het platteland. Toen waren er dertig, veertig van die scholen, nu nog maar dertien. De Mexicaanse regering heeft om uiteenlopende redenen besloten die scholen te sluiten. Als gevolg van die houding in regeringskringen worden veel leerkrachten op het platteland sociale activisten. Aanhoudend zijn er demonstraties in het land. De Zapatisten, een idealistisch bevrijdingsleger, hebben een staat binnen de staat gecreëerd. Ze hebben hun eigen gezondheidszorg, sociale zorg en onderwijs. Theroux bezoekt later in het boek zo’n kolonie en is daar zeer ontroerd over.
De helft van het land leeft in armoede. De mensen lijden onder politieke incompetentie en de voortdurende dreiging van de misdaad. Hun leven is hard en de bureaucratie smoort elke poging vooruit te komen. Men zou verwachten dat dit conflicten zou veroorzaken, maar zijn ervaring toont het tegendeel. Confrontaties worden er gemeden, de mensen zoeken troost en toevlucht in de schoot van de familie. Er is een soort gelijkgestemdheid vol wederzijds medeleven, dat bindt een samenleving. Gezinnen blijven bij elkaar, kinderen worden gewaardeerd en ouderen gerespecteerd. Dat ondersteunt de sociale structuur en houdt Mexico overeind. Ook de aanbidding van Santa Muerte, de Engel des Doods, is de afgelopen decennia enorm toegenomen, tot groot ongenoegen van het Vaticaan. Door bescherming te bieden en mogelijk een wonder, in plaats van een plekje in de hemel, is het aangeklede skelet met vleugels, een toevlucht geworden voor al degenen die hun geld verdienen in illegale, criminele of andere duistere circuits. Overal kun je kapellen tegenkomen.
Oaxaca is symbool voor Mexico: de vlakte der slangen, waar burgers worden genegeerd door de overheid, waar de arbeiders worden onderbetaald en uitgebuit, de leraren gekleineerd en alle stedelingen op elkaars lip zitten. Toch maken de mensen er het beste van.
De vele avonturen die Theroux beleeft, de gesprekken die hij met voert met heel veel mensen, de verhalen die de mensen vertellen, de steden, de landschappen die hij beschrijft, zorgen voor een inspirerend verhaal dat je nog lang bijblijft.
PeMartine