‘De Gouden Mijl – Martin Cruz Smith’ – Eerder literair dan een thriller

“De thrillers van Martin Cruz Smith zijn stuk voor stuk spannend en afgerond met een mooie sluitende plot …”, zegt het Algemeen Dagblad (2012, achterflap). Doch bevat dit boek zo goed als geen spanningsopbouw, wat je toch zou mogen verwachten van een literaire thriller die geschreven is door een bekend thrillerauteur als Martin Cruz Smith. 25 hoofdstukken lang gebeurt er zo goed als niets om in het laatste hoofdstuk de weinig opgebouwde spanning om te zetten in een toevalstreffer van formaat, een anticlimax dus.

Het Rusland van de vroege eenentwintigste eeuw en de gevolgen van een beleid onder Stalin spreken tot de verbeelding. Zo dus ook de kaft van het boek en de korte inhoud. De gevolgen komen duidelijk aan bod onder de vorm van tienerprostitutie, jongeren die op straat leven noem maar op. Martin Cruz Smith schetst hiervan ook een zeer scherp beeld, hij gebruikt instens de helft van het boek om ons het gevoel te geven dat we ons in zo’n situatie bevinden. Daarbij kan men zich uitermate goed inleven en als het ware een beeld vormen van de omgeving. Het is alsof men zich op dat moment in Rusland bevindt en het hele verhaal met eigen ogen zien en meemaken.
Net zoals de situatieschets krijgen we een goed beeld van de hoofdpersonages. Arkadi en Maya worden samen met de omgeving ontworpen: beide personages zijn voldoende psychologisch en emotioneel uitgewerkt. Wat tot gevolg heeft dat we ons kunnen inleven in hun lijden, bijvoorbeeld wanneer Maya haar baby verliest of wanneer Arkadi een lijk vindt. Verder typeert het Maya dat ze heel koppig is. Samen met de uitwerking van de omgeving zorgt dit voor een interessante voorstelling van het leven in Rusland, intrigerend.
Goede verhaallijn, goede personages en een interessante omgeving: waarom is het boek dan geen aanrader voor thrillerfans? Het is niet spannend genoeg. Bij een goede thriller is de spanning een doel, hier lijkt het eerder een middel. Vanaf het begin van het boek is duidelijk hoe het boek zal eindigen; er wordt namelijk nogal wat trammelant gemaakt rond de vermiste baby. In tegenstelling tot mijn verwachting zorgt al dit gedoe niet voor een gestaag opbouwende spanning. Meer nog, deze verhaallijn eindigt door puur geluk waardoor het beetje spanning volledig weggezogen wordt naar een dieptepunt. Gedurende het verloop van het verhaal denk je ook steeds hoe beide verhaallijnen zich in elkaar zullen verweven. Door de koppigheid van Maya is er echter geen mogelijkheid tot verweving van beide verhalen. Het feit dat dit niet gebeurt zorgt voor een onnodige complicatie op het einde, wat opnieuw aanstuurt op een dieptepunt en eerder vernoemde anticlimax. Het plotse samenwonen van alle personages op het einde is dan ook absurd.
Deze literaire thriller bestaat uit twee verhaallijnen: de eerste gaat over een tienerprostituee die ontsnapt met haar baby die op weg naar Moskou gestolen wordt rond het driestationsplein. Ze ontmoet bij haar zoektocht een jongen genaamd Zjenja. Deze vormt de link tussen beide verhaallijnen. Zjenja is namelijk de adoptiezoon van inspecteur Renko Arkadi die ook op het driestationsplein verzeilt geraakt in een speciale zaak die banden heeft met corruptie, kinderprostitutie en criminaliteit. Door de koppigheid van Maya is er echter geen mogelijkheid tot verweving van beide verhalen. Beide verhaallijnen volgen dus hun eigen ontwikkeling tot het laatste hoofdstuk waarin alle hoofdpersonages samenwonen.

Boek en omgeving spreken tot de verbeelding. Het grootste probleem is de spanningsboog die niet goed zit. Bij het kiezen van een volgend boek pas je best op met thrillers van Martin Cruz Smith, of de zogenaamde literaire thrillers. Literaire thriller is dan ook geen goede benaming voor dit boek, aangezien het eerder literair is dan een thriller. Voor Rusland-liefhebbers daarentegen, is het een echte aanrader; die krijgen namelijk Rusland van een duistere, lugubere kant te zien.