Lezersrecensie
Pamflettaire eye opener
Dit boek had baanbrekend kunnen zijn. Helaas schiet de auteur zichzelf en haar vertoog al te vaak in de voet, op verschillende manieren.
1. Het vertoog ‘springt van de hak op de tak’, zoals de auteur zelf erkent. Dat maakt het de lezer niet altijd makkelijk om hoofd- en bijzaken te scheiden, of om de historische evolutie te volgen. En het leidt er mede toe dat er nogal wat herhaling op het boek zit.
2. Er zitten ook tegenstrijdigheden in het boek. Enerzijds beweert de auteur bijvoorbeeld dat klassieke teksten zwaar te lijden hadden onder kerkelijke censuur, bijvoorbeeld Ovidius, maar anderzijds lezen we in een ander hoofdstuk dat de schunnige Ovidius wel degelijk gekopieerd werd in de middeleeuwen. Hoe valt dat te rijmen? Ongetwijfeld is er een genuanceerde verklaring voor, maar die biedt de auteur niet.
3. Het boek bevat ook verschillende onnauwkeurigheden en onwaarheden. Zo wordt beweerd dat van de werken van Porphyrius niets is overgebleven door toedoen van het christendom. Dat klopt niet. Inderdaad, Porphyrius ‘traktaat tegen de Christenen’ is verdwenen, om evidente redenen, maar andere geschriften van Porphyrius zijn wel degelijk gekopieerd en overgeleverd.
4. De auteur springt ook nogal ongelukkig om met haar bronnen. Zo hoopt ze een sterke case te maken door te verwijzen naar apocriefe christelijke teksten. Maar daarmee schiet ze haar doel deels voorbij want de Kerk heeft nou eenmaal officieel afstand gedaan van die apocriefe teksten. Anderzijds haalt ze sterke claims aan van gezaghebbende orthodoxe figuren (bijv. Tertullianus) uit het vroege christendom zonder die bij naam te noemen. Je kunt het wel uitvissen in de voetnoten. Maar waarom ze die niet altijd bij naam noemt in haar boek, vooral als die autoriteiten uitspraken hebben gedaan die haar vertoog ondersteunen, dat is mij een raadsel. Ook hier schiet de auteur in eigen voet. Die manier van werken maakt ook dat je als lezer vaak weinig zicht hebt in hoeverre christelijke standpunten op het conto van orthodoxe autoriteiten dan wel van marginale figuren te schrijven is.
5. De bewijsvoering is vaak anekdotisch. Het probleem daarmee is dat het weliswaar kan wijzen op bepaalde tendenzen, die er zeer zeker zijn geweest, maar dat het onvoldoende is om er stellingen hard wetenschappelijk mee te onderbouwen. Je kunt uit anekdotisch bewijsmateriaal niet met zekerheid een globaal beeld afleiden.
Dat alles maakt het boek tot een weliswaar vlot en vermakelijk geschreven pamflet - over een donker keerpunt in de geschiedenis - dat jammer genoeg overzichtelijkheid en bijwijlen ook precisie ontbeert. Niettemin zeker een eye opener!
1. Het vertoog ‘springt van de hak op de tak’, zoals de auteur zelf erkent. Dat maakt het de lezer niet altijd makkelijk om hoofd- en bijzaken te scheiden, of om de historische evolutie te volgen. En het leidt er mede toe dat er nogal wat herhaling op het boek zit.
2. Er zitten ook tegenstrijdigheden in het boek. Enerzijds beweert de auteur bijvoorbeeld dat klassieke teksten zwaar te lijden hadden onder kerkelijke censuur, bijvoorbeeld Ovidius, maar anderzijds lezen we in een ander hoofdstuk dat de schunnige Ovidius wel degelijk gekopieerd werd in de middeleeuwen. Hoe valt dat te rijmen? Ongetwijfeld is er een genuanceerde verklaring voor, maar die biedt de auteur niet.
3. Het boek bevat ook verschillende onnauwkeurigheden en onwaarheden. Zo wordt beweerd dat van de werken van Porphyrius niets is overgebleven door toedoen van het christendom. Dat klopt niet. Inderdaad, Porphyrius ‘traktaat tegen de Christenen’ is verdwenen, om evidente redenen, maar andere geschriften van Porphyrius zijn wel degelijk gekopieerd en overgeleverd.
4. De auteur springt ook nogal ongelukkig om met haar bronnen. Zo hoopt ze een sterke case te maken door te verwijzen naar apocriefe christelijke teksten. Maar daarmee schiet ze haar doel deels voorbij want de Kerk heeft nou eenmaal officieel afstand gedaan van die apocriefe teksten. Anderzijds haalt ze sterke claims aan van gezaghebbende orthodoxe figuren (bijv. Tertullianus) uit het vroege christendom zonder die bij naam te noemen. Je kunt het wel uitvissen in de voetnoten. Maar waarom ze die niet altijd bij naam noemt in haar boek, vooral als die autoriteiten uitspraken hebben gedaan die haar vertoog ondersteunen, dat is mij een raadsel. Ook hier schiet de auteur in eigen voet. Die manier van werken maakt ook dat je als lezer vaak weinig zicht hebt in hoeverre christelijke standpunten op het conto van orthodoxe autoriteiten dan wel van marginale figuren te schrijven is.
5. De bewijsvoering is vaak anekdotisch. Het probleem daarmee is dat het weliswaar kan wijzen op bepaalde tendenzen, die er zeer zeker zijn geweest, maar dat het onvoldoende is om er stellingen hard wetenschappelijk mee te onderbouwen. Je kunt uit anekdotisch bewijsmateriaal niet met zekerheid een globaal beeld afleiden.
Dat alles maakt het boek tot een weliswaar vlot en vermakelijk geschreven pamflet - over een donker keerpunt in de geschiedenis - dat jammer genoeg overzichtelijkheid en bijwijlen ook precisie ontbeert. Niettemin zeker een eye opener!
1
Reageer op deze recensie
