Indrukwekkende beschrijving van een Indo op zoek naar het verhaal achter de oorlogen van zijn ouders

Het kind met de Japanse ogen, van Reggie Baay

Als kleinkind van een opa die ‘het Jappenkamp’ ternauwernood overleefde en een oma die samen met mijn vader als ‘buitenkamper’ de oorlog doormaakte, was ik direct gefascineerd door de beschrijving van dit nieuwste boek van Reggie Baay:
‘Over mensen op drift die na de tweede wereldoorlog in Azië en de onafhankelijkheidsoorlog in Indonesië een derde oorlog wacht in Nederland: die tegen de herinnering’

Het boek begint met de vondst van een doos vol met negatieven na de dood van de ouders van de ik-figuur.
Hij verklaart dat de belangrijkste reden is om het verhaal van zijn, door het verleden getraumatiseerde ouders te reconstrueren, omdat hij dit verplicht is aan zijn broer; bestebroer genoemd.
Hij vertelt het verhaal van zijn zoektocht in het Indonesië van nu, afgewisseld met flashbacks uit de oorlog en de daaropvolgende onafhankelijkheidsoorlog vanuit het oogpunt van zijn vader. Ook vertelt hij kort het verhaal van zijn moeder, vanuit haar ogen bezien. Er worden veel namen verteld, maar niet die van de ik-persoon, zijn ouders en broer.
Door het gebruik van deze schrijfstijl weet hij de gruwelen en overlevingsstrategieën uit het verleden perfect te combineren met de gevolgen die deze ook voor de volgende generatie hebben.

Ik werd getroffen door de beschrijving van gebeurtenissen in de Japanse kampen, maar vooral door de wanstaltige manier waarop de Nederlandse regering na de bevrijding deze voormalig krijgsgevangenen na een bizar korte ‘herstelperiode’ direct weer inzette bij een speciale militie van de KNIL in de Onafhankelijkheidsoorlog van Indonesië: de Gadja Merah.

Indrukwekkend vond ik vooral het fragment waarin de ik-persoon zijn vroegere lijfbaboe tegenkomt. Uit dit fragment blijkt overduidelijk hoe verscheurd families en vrienden werden, door deze oorlog.
De schrijver laat duidelijk de gruwelijkheid en gekte van beide kanten zien en dit komt ook veel ter sprake tijdens de gesprekken die de ik-figuur voert tijdens zijn zoektocht.
Prachtig zijn de beschrijvingen hoe pa als kok het leven van zijn medesoldaten kan verlichten door het maken van goed en helend voedsel, in plaats van alleen geïmporteerd blikvoer wat normaal gesproken dagelijks kost was. Deze helende kracht wordt ook beschreven tijdens de vele kumpulans later in Holland.
De kennismaking en het huwelijk van zijn ouders laat de veerkracht van de mens zien die ondanks de oorlog en het verdriet toch doorgaan.
Als zijn oudere broer na een moeizame bevalling tijdens een aanval op hun legerkamp geboren wordt, blijkt hij naast verschillende ‘eigenaardigheden’ ook Japanse ogen te hebben; ‘al verdoemd voordat het leven begonnen was’

Wat ook zeer pijnlijk naar voren komt, is de onverschillige en afwijzende manier waarop de Indische Nederlanders na 1950 ‘verwelkomd’ worden in Nederland, waar ze noodgedwongen naartoe vertrekken. Eerst volgt een tijd in het voormalig kamp Westerbork en daarna de verhuizing naar Oude-Wetering alwaar de plaatselijke ‘discipel’ van de DMZ hen het leven zuur maakt. Duidelijk wordt dat de oorlog nooit uit de hoofden verdwijnt: die tegen de herinnering.

Reggie Baay heeft hiermee volgens mij een prachtig, indrukwekkend boek geschreven.
Het is niet alleen verhelderend voor mensen met Indische roots, van wie de ouders en grootouders zo weinig vertelden over wat ze hadden meegemaakt, maar ook voor alle anderen die niets weten over deze periode uit de Nederlandse geschiedenis.
Zoals zo mooi verwoord in het slot van het boek:
“ik geloof namelijk dat geschiedenissen voor altijd zullen blijven rondzweven als ze eenmaal in woorden zijn gegoten en hardop zijn verteld. En ook al zijn ze dan niet gehoord, er komt een moment dat ze als stof weer neerdalen om dan wél te worden gehoord”