Erg en vreselijk

Lang geleden bezocht ik soms het Algemeen Rijksarchief in Den Haag, alwaar ik gepensioneerde mannen aantrof, die dozen met archiefstukken aan het doorvlooien waren. Als ik in de lunchpauze naar hun bezigheden informeerde, kwam er meestal een saai verhaal over een familie, waarvan de nazaat dacht dat interessant was. Niet dus.
Sinds de komst van het internet is er veel veranderd. Bronnen zijn gedigitaliseerd. Dat heeft het uitpluizen van familiegeschiedenissen gemakkelijker gemaakt, waardoor het familieverleden geen louter 'gepensioneerde-mannenzaak' meer is. Er zijn nu ook veel vrouwen op leeftijd die zich ermee bezighouden, want het blijft een tijdrovende bezigheid. En, minstens zo belangrijk, vrouwen kunnen zich beter inleven in de personen. Wat vooral meegenomen is, als ze ook nog eens goed kunnen schrijven.
Dat kan de Duitse schrijfster Natascha Wodin. Jarenlang kon zij om praktische redenen niets vinden over haar wortels, maar dankzij het internet is zij erin geslaagd dicht bij haar Oekraiense familie te komen. Het heeft geresulteerd in een verhaal waarin alles heel erg en heel vreselijk is, en waarin het bovendien niet beter wordt, maar dat wel prachtig is opgeschreven.
Al na enkele zinnen in het boek onthult Wodin dat haar moeder op 36-jarige leeftijd zelfmoord heeft gepleegd. De rest van het boek wordt besteed aan de zoektocht naar de familie en het waarom van die zelfverdrinking.
Wodin bouwt de geschiedenis mooi op. Eerst over de moeite die haar kost om uberhaupt iets te weten te komen over haar familie, om tenslotte via de ervaringen van haar moeder te eindigen bij haar eigen jeugd als displaced person na de Tweede Wereldoorlog.
Het is een aangrijpende geschiedenis, ernstig en humorloos. Dat kan ook niet anders met zoveel ellende. Maar wat een beeld van uitzichtloosheid, vervolging en dwangarbeid onder met name Stalin en Hitler.
Als narigheid van een ander troost biedt, dan zou het verplichte kost moeten zijn voor ieder die zich wel eens eenzaam, onbegrepen, moe, verongelijkt en teleurgesteld voelt. Die knap hier beslist van op.