Op de lijst of van de lijst, dat is de vraag.

Een tijdje terug was het weer zover: Mijn zoon 15 - 4VWO en zo dyslectisch als een dikke deur - stond vloekend voor me met een boek in zijn handen. Hij kon er geen chocolade van maken. Dat betekent hier in huis dat ik moet helpen... door voor te lezen. Samen hebben we ons door dit boek gewerkt. Taal en vorm vond hij verschrikkelijk terwijl hij met name verhaal 1 en 3 erg mooi van inhoud vond. Blokken is een dystopisch verhaal over een staat die veel communistische trekken heeft en Bink is (naar alle waarschijnlijkheid) een waarschuwing tegen het opkomende Fascisme van de jaren dertig. Daar weet hij ook veel van en hij kon hier veel over vertellen. Toch vroeg hij zich zuchtend af: 'moet dit echt op de lijst? Door dit soort boeken weet je zeker dat ik nooit meer voor mijn plezier lees.'

En al is daar wat voor en tegen te zeggen, ook ik vroeg me af hoe dit boek voor een jongen van 15, zonder begeleiding te lezen is? Hoe doorgrond je dit boek? Is het nog van deze tijd? Is dit algemene kennis of kan dit beter naar de uni verschuiven?
Waarom vond ik dit boek zo moeilijk? Het is de taal en de vorm die voor Bordewijk leidend zijn en niet het verhaal. Dus alles wordt omschreven met veel (onbekende) stijlvormen. Alles in deze verhalen staat in dienst van de taal. Bordewijk gebruikt veel metaforen maar laat ook woorden weg of verzint gewoon nieuwe. Het lijkt een spel. Of een gevecht der titanen: en als modern en onwetend lezer heb je steeds het gevoel dat je er niet helemaal bij kunt komen, dat je heel veel mist. Sfeer, inhoud,stijl alles staat in dienst van een taalbeleving. En dan bedoel ik een taalbeleving die mij boven mijn pet gaat.
Makkelijk voorbeeld: De directeur, recht, snel, met lichte tred verdween waar de gang elboogde.
Dit is geen woord, maar nog vrij eenvoudig te begrijpen. Het beeld komt duidelijk over.
Iets moeilijker: Hij had een curve van onontkoombaarheid. Zijn zeldzame stem hing alom in de ruimte, zijn schaduw verduisterde alle wegen.
Dit is de eindzin van Knorrende beesten, maar wat betekent het? Ik kan het je niet met zekerheid vertellen. Hoe moet een middelbare scholier dit wegen en begrijpen?
Voor mij onbegrijpelijk: De nachthitte hing op het land, en de dikke zilte geur van de zee, het parfum van een zware vrouw die ruist in ondergoed van zij.
Welk beeld wordt hier in vredesnaam opgeroepen?

Bordewijk is een van Neerlands grootste vooroorlogse schrijvers. Dit boek alsmede Karakter staan op veel leeslijsten en behoren tot het Nationaal Erfgoed. Bordewijk won onder meer de P.C. Hooft- prijs.

Blokken, Knorrende beesten en Bint zijn drie korte verhalen die los te lezen zijn.
Blokken beschrijft tot in het kleinste detail de samenleving van de Staat. Het is een communistisch regime, waar geen plaats is voor kleur en individualiteit. Tegenstand wordt niet geduld en die verzetsstrijders worden gedood. Toch is er weinig weerstand en lijkt de bevolking vrij gelukkig. Juist om die reden wordt er wel eens getwijfeld of dit wel een dystopisch verhaal is.
Knorrende beesten gaat over auto's die worden geparkeerd en een race rijden. Als de race voorbij is, is alles stil en net als vroeger.
Bint gaat over de leraar de Bree die op een school gaat lesgeven waar een strak regime heerst. Directeur Bint staat aan het hoofd en omdat er veel controverse is over zijn manier van leidinggeven zijn er alleen nog 4e en 5e klassen over. De Bree heeft grote bewondering voor Bint. Als een van de leerlingen zelfmoord pleegt verandert alles.

Ik vond het een speciale leeservaring. Door het voor te lezen en uit te moeten leggen aan een tiener, lees en beleef je het heel intensief. je kijkt met een vernieuwd oog naar taal en vorm. Ik zag bijvoorbeeld dat veel auteurs Blokken wel heel nauwkeurig lezen als zij een dystopische roman schrijven . Ook de taal zag ik dat een taalkunstenaar als Hormone veel geleerd heeft van deze meester. Bordewijk staat blijkbaar nog steeds aan de wieg van veel hedendaagse werken. Moeten wij het om die reden onze jeugd aandoen om dit te lezen of kunnen we dat beter aan de kunner en kenner overlaten en dit soort werken verplaatsen naar de uni?